Kraak (zeilschip)

Middeleeuwse kraak op een schilderij van ca. 1558, toegeschreven aan Pieter Bruegel de Oude .

Een Kraak of Carrack (Portugees: nau ; Spaans: nao ; Catalaans: carraca ; Kroatisch: karaka) is een drie- of viermaster zeegaand zeilschip dat in de 14e tot 15e eeuw in Europa werd ontwikkeld, met name in Portugal . Ontstaan vanuit de enkelmast kogge, werd de carrack voor het eerst gebruikt voor Europese handel van de Middellandse Zee tot de Oostzee en vond al snel gebruik met de nieuw gevonden rijkdom van de handel tussen Europa en Afrika en vervolgens de trans-Atlantische handel met Amerika. In hun meest ontwikkelde vormen werden ze door de Portugezen gebruikt voor de handel tussen Europa en Azië vanaf het einde van de 15e eeuw, voordat ze uiteindelijk in de 17e eeuw werden vervangen door het galjoen, geïntroduceerd in de 16e eeuw.

Mogelijk komt de naam van het Arabische qaraqir wat zoiets als "koopvaardijschip" betekent.

Bouw

Links overnaads, rechts karveelbouw

In zijn meest ontwikkelde vorm was de Kraak een karveel-gebouwd zeeschip. Dat wil zeggen dat de planken van de huid van de romp met de zijkanten op elkaar aansloten. Het schip was groot genoeg om stabiel te zijn in zware zeeën, en ruim genoeg om een ​​grote lading en de proviand te vervoeren die nodig zijn voor zeer lange zeereizen. De latere kraken waren vierkant (dwars) getuigd aan de fokkemast (voormast) en de grote hoofdmast en latijngetuigd aan de achterste bezaanmast. Ze hadden een hoge ronde achtersteven met een zogeheten achterkasteel. Middenin zat de bak en aan de voorzijde de boegspriet. Als de voorloper van het galjoen, was de kraak een van de meest invloedrijke scheepsontwerpen in de geschiedenis; terwijl schepen zich in de volgende eeuwen meer specialiseerden, bleef het basisontwerp gedurende deze periode ongewijzigd.

Ontdekkingsreizigers

De kraak is veel gebruikt op de eerst nog onbekende kusten langs Afrika, later om Kaap de goede hoop (Kaapstad) heen naar Azië en ook naar Amerika.

Christoffel Columbus maakte in 1492 zijn eerste reis met de kraak de Santa Maria, naar Amerika.

Vanaf 1541 begonnen de Portugezen handel te drijven met Japan, waarbij Chinese zijde werd geruild voor Japans zilver.

Beroemde kraken

• Santa María , waarin Christoffel Columbus in 1492 zijn eerste reis naar Amerika maakte.
• São Gabriel , vlaggenschip van Vasco da Gama , tijdens de Portugese expeditie van 1497 van Europa naar India door Afrika te omzeilen.
• Flor do Mar of Flor de la Mar , zoals het werd genoemd, diende meer dan negen jaar in de Indische Oceaan en zonk in 1512 met Afonso de Albuquerque na de verovering van Malakka met een enorme buit, waardoor het een van de legendarische verloren schatten werd.
• Victoria , het eerste schip in de geschiedenis dat de wereld rondreisde (1519 tot 1522), en de enige overlevende van Magellan's expeditie naar Spanje.
• La Dauphine, het schip van Giovanni da Verrazzano om in 1524 de Atlantische kust van Noord-Amerika tEen e verkennen.
• Grande Hermine , waarin Jacques Cartier in 1535 voor het eerst de Een Saint Lawrence-rivier bevoer. Het eerste Europese schip dat op deze rivier langs de Golf voer.
• Santo António, of St. Anthony, het persoonlijke eigendom van koning John III van Portugal, verging in 1527 bij Gunwalloe Bay, de berging van wiens lading bijna leidde tot een oorlog tussen Engeland en Portugal.
• Great Michael , een Schots schip, ooit het grootste van Europa.
• Mary Rose , Henri Grâce à Dieu en Peter Pomegranate , gebouwd tijdens het bewind van koning Hendrik VIII van Engeland — Engelse militaire kraken zoals deze werden vaak grote schepen genoemd.
• Grace Dieu , in opdracht van koning Hendrik V van Engeland. Een van de grootste schepen ter wereld in die tijd.
• Santa Catarina do Monte Sinai , een oorlogsschip gebouwd in India door de Portugezen
• Santa Anna, een bijzonder modern ontwerp in opdracht van de Hospitaalridders (Orde van de Ridders van het Ziekenhuis van Sint Jan van Jeruzalem) in 1522 en soms geprezen als het eerste gepantserde schip.
• Jesus van Lübeck, gecharterd aan een groep kooplieden in 1563 door koningin Elizabeth I van Engeland. Jesus van Lübeck raakte onder JoEen hn Hawkins betrokken bij de Atlantische slavenhandel.
• Madre de Deus , gebouwd in Lissabon in 1589, was een van 's werelds grootste schepen. Ze werd voor de kust van Flores door de Engelsen overmeesterd met een enorm waardevolle lading uit Oost-Indië die nog steeds wordt beschouwd als de op een na grootste schat die ooit is buitgemaakt.

• Cinco Chagas, vermoedelijk het grootste en rijkste schip dat ooit van en naar Indië voer, totdat het explodeerde en zonk tijdens de actie van Faial in 1594.
• Santa Catarina , Portugese kraak die in 1603 door de Verenigde Oost-Indische Compagnie bij Singapore in beslag werd genomen.
• Nossa Senhora da Graça, Portugese kraak tot zinken gebracht tijdens een Japanse aanval nabij Nagasaki in 1610
• Peter von Danzig, schip van de Hanze in de jaren 1460-1470.
• La Gran Carracca, het schip van de Orde van St. John tijdens hun heerschappij over Malta .