Meerderheidskabinet

De zetelverdeling in de Tweede Kamer

Een meerderheidskabinet is een regering dat wordt gevormd door politieke partijen die de meerderheid van de zetels in een parlement hebben. De coalitie van partijen heeft dan samen meer dan de helft van de zetels in het parlement. In de Tweede Kamer zou dat tenminste 76 (75 + 1) zetels betekenen, want er zijn daar in totaal 150 zetels. De oppositie heeft dan 74 zetels (75 - 1) of minder.

Programkabinet

Het eerste en enige programkabinet in de Nederlandse geschiedenis is het kabinet-Schoof. Aan het hoofd staat premier Dick Schoof, die geen lid is van een politieke partij.

Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 werd de radicaal-rechtse Partij voor de Vrijheid (PVV) voor het eerst de grootste partijen. Die partij mocht dan ook het voortouw nemen in het vormen van een kabinet. Uiteindelijk werden de rechts-liberale VVD, christendemocratische Nieuw Sociaal Contract (NSC) en rechts-populistische BoerBurgerBeweging (BBB) ook deel van het kabinet. Dit kon alleen onder de voorwaarde dat het kabinet geen 'normaal' meerderheidskabinet zou worden. Met name de VVD en NSC vonden een normaal meerderheidskabinet met de PVV te ver gaan.

Dit type kabinet wordt wel tot de meerderheidskabinetten gerekend, omdat de deelnemende politieke partijen – in tegenstelling tot bij een normaal extraparlementair kabinet – wél namens elk van de partijen een minister of staatssecretaris leveren. De helft van deze ministers of staatssecretarissen mag alleen in het verleden geen politieke functie hebben gehad. Ook wordt er geen regeerakkoord gesloten, maar door de deelnemende politieke partijen een regeerprogramma opgesteld waarin op hoofdlijnen wordt opgeschreven welke doelen het kabinet moet bereiken. De ministers en staatssecretarissen werken dan zelf uit hoe de doelen bereikt kunnen worden.

De term 'programkabinet' is bedacht door Kim Putters, een van de informateurs van het kabinet. Het kabinet werd op eerdere momenten in de formatie nog een extraparlementair kabinet genoemd, maar daar was uiteindelijk geen sprake van.

Bronvermelding

• Achtergrond: het kabinet-Schoof extraparlementair of perlementair. (2024, 12 juni). Parlement.com.
• Du Pré (2024, 11 maart). In de rust van het landgoed zoekt Putters naar tekenen van leven in de rechtse samenwerking. de Volkskrant. [1]
• Putters, K. (2024). Eindverslag informateur Putters. Bureau woordvoering kabinetsformatie. [2]
• Redactie (2024, 14 februari). Tweede Kamer akkoord met Kim Putters als nieuwe informateur. NOS. [3]
• Voermans, W. (2024, 11 juni). Formerende partijen akkoord over kabinet [televisiefragment]. In H.J.J. Pauw (producent). Op1. Hilversum, Nederland: Nederlandse Publieke Omroep/Omroep WNL. [4]