Vibrafoon
.jpg)
De vibrafoon is een muziekinstrument. Het behoort tot de slaginstrumenten en omdat elke metalen staaf een eigen klank maakt is het een zogeheten idiofoon. Het bestaat uit gestemde aluminium klankstaven en wordt meestal gespeeld met twee of vier zachte hamers of kloppers die in de handen worden gehouden en waarmee je op de staven slaat.. Een persoon die de vibrafoon speelt, wordt een vibrafonist, vibraharpist of vibist genoemd.
De vibrafoon lijkt op de marimbafoon en de stalen marimba, die hij eigenlijke in de loop van de tijd heeft vervangen. Een van de belangrijkste verschillen tussen de vibrafoon en andere slaginstrumenten met een op het toetsenbord gelijkend geheel, is dat elke staaf boven een resonatorbuis (die als een soort klankkast werkt) hangt met bovenaan op een as ronddraaiende 'vlinderklep'. Deze kleppen zijn met elkaar verbonden op een gemeenschappelijke as, wat een tremolo- (trillend) of vibrato- (golvende toon) effect maakt terwijl de motor de as draait. De vibrafoon heeft ook een sustainpedaal (demper) vergelijkbaar met die van een piano. Met het pedaal omhoog, maken de staven een gedempt geluid. Met het pedaal ingedrukt kunnen de staven enkele seconden doorklinken, of totdat men het pedaal los laat zodat ze worden gedempt.
De vibrafoon wordt vaak gebruikt in de jazz muziek. Het is het tweede meest populaire slaginstrument in de klassieke muziek met een toetsenbord indeling, na de marimba. De vibrafoon maakt deel uit van de standaard slagwerker-opleiding op universitair niveau. Het is een standaardinstrument in de moderne slagwerkgroep voor orkesten en harmonieorkesten.
Hoe het begon
Rond 1916 begon instrumentenmaker Herman Winterhoff, van de Leedy Manufacturing Company, het een en ander uit te proberen met geluidseffecten die op de menselijke stem lijken op een stalen marimba met drie octaven (toonladders). Door een motor aan te sluiten, kon hij vibrato-effecten maken, vandaar de naam "vibrafoon". Ook als je een lange toon zingt, dan hoor je dat je stem vibreert (iets golft).
Henry Schluter (een werknemer van de concurrent JC Deagan, Inc.) bouwde in 1927 deze vernieuwde 'marimba' na. Maar in plaats van staal gebruikte hij aluminium staven, wat een warmere klank geeft. Ook paste hij de afmetingen van de staven aan om een nog 'milder' geluid te krijgen. Ook paste hij voor het eerst het sustainpedaal toe, zodat de speler meer verschillen in hard en zacht in het spel kon maken (meer dynamiek). Ze noemden het instrument eerst 'virbraharp', wat later in vibrafoon veranderde.
Tegenwoordig zijn er talloze fabrikanten die vibrafoons maken met een bereik tot 4 octaven (toonladders van C3 – C7). De lijst van fabrikanten bevat Adams, Bergerault, DeMorrow, Majestic, Malletech, Marimba One, Musser, Premier en Yamaha.
Bouw
De aluminium staven van verschillende lengte worden in de zijkant doorboord, zodat er een koord doorheen kan waaraan ze worden opgehangen in het frame. Onder elke staaf zit een klankbuis met daarin de ronddraaiende platte schijf (vlinder). Aan de zijkant zit een elektromotor die alle vlinders laat ronddraaien. Elke buis is aan de bovenkant open en aan de onderkant gesloten. Onderop wordt bij elke staaf een holte aangebracht en zo nodig een beetje metaal weg geschaafd om het op de juiste toon te brengen.
Al dat metaal maakt het instrument behoorlijk zwaar. Vandaar dat het op wieltjes staat. De lange vibrafoon hamers of kloppers hebben in het bolletje een kern van rubber, die omwikkeld is met garen. De stok zelf is meestal gemaakt van rotan (soort palmhout) of berkenhout en soms van glasvezel of nylon.
Gebruik
Als beginner speel je vaak met twee hamers of kloppers. Gevorderde spelers kunnen met vier hamers of kloppers tegelijk spelen. Hoewel de toon kan doorklinken, moet je voor hele lange tonen dezelfde staven enkele keren achter elkaar aanslaan. Het instrument kan als begeleiding instrument worden ingezet, maar een solo er op spelen is ook mogelijk. Je kunt zelfs met een strijkstok de aluminium staven geluid laten maken.