Consulaat (Frankrijk)
Het Consulaat (Frans: Le Consulat) was de regering van Frankrijk tussen 1799 en 1804. Tijdens deze periode van Frankrijk een republiek (de Eerste Franse Republiek). Deze republiek werd bestuurd door een raad van drie consuls. Hoewel er ook een parlement was, had dit vrij weinig macht. De belangrijkste van de drie consuls was Napoleon Bonaparte, die "eerste consul" was. Het woord "Consulaat" wordt zowel voor de regering als voor de gehele periode gebruikt.
Het Consulaat was de opvolger van de Directoire. Het werd gesticht na Napoleons staatsgreep van 18 brumaire, waarbij de zwakke Directoire omver werd geworpen. Er kwam vervolgens een nieuwe grondwet die Napoleon verregaande macht gaf. Tijdens het Consulaat trok hij ook steeds meer macht naar zich toe, waardoor hij in feite de alleenheerschappij kreeg. Het Consulaat was hierdoor een militaire dictatuur. In 1804 besloot Napoleon echter om zichzelf tot keizer der Fransen te kronen. Dit was het einde van het Consulaat (en de Eerste Franse Republiek) en het begin van het Eerste Franse Keizerrijk.
In tegenstelling tot de Directoire is het Consulaat geen onderdeel van de Franse Revolutie. De revolutie eindigde namelijk in 1799 met het ontstaan van het Consulaat.
Achtergrondinformatie
Het Consulaat van de derde en laatste periode van de Eerste Franse Republiek. Het ontstond doordat de Directoire een zwak bestuur had. In Frankrijk waren er veel problemen, zoals hongersnood en armoede. Daarnaast was Frankrijk verwikkeld in oorlogen met het buitenland en probeerden zowel de monarchisten als de jakobijnen de Directoire omver te werpen. De jakobijnen wonnen aan steun onder de bevolking, wat weer voor angst zorgde bij hun tegenstanders. Deze waren namelijk nog niet La Terreur van Robespierre vergeten.
Op 9 november 1799 (18 brumaire VIII volgens de Franse republikeinse kalender) pleegde generaal Napoleon Bonaparte een staatsgreep. Hierbij wierp hij de Directoire omver en installeerde een tijdelijk raad van drie consuls. Hijzelf was een van deze consuls. Napoleon had grote steun onder de bevolking, aangezien hij vele overwinningen had gehaald tijdens de Eerste en Tweede Coalitieoorlog.
Verloop
Een nieuw bestuur
Kort na de staatsgreep werd een nieuwe grondwet aangenomen. Ook veranderde er veel op het gebied van staatsinrichting. Het parlement bestond voortaan uit twee kamers, waarvan het lagerhuis werd onderverdeeld in drie aparte kamers. Het parlement zag er hierdoor als volgt uit:
- Lagerhuis bestaande uit drie kamers:
- Conseil d'État; deze kamer schreef de wetten.
- Tibunat; deze kamer debatteerde over de wetten.
- Corps législatif; deze kamer stemde over de wetten.
- Sénat conservateur; deze kamer controleerde de wetten en stemde hier nog een keer over.
Het parlement was hierdoor in vier kamers verdeeld. Dit lijkt erg onpraktisch, maar was zo bedoeld dat het parlement weinig macht had.
De macht lag namelijk in de handen van de drie consuls, maar hiervan had de eerste consul (Napoleon) de meeste macht. De andere twee consuls waren slechts om Napoleon te adviseren. Hierdoor werd Frankrijk in feite een militaire dictatuur. Oorspronkelijk zou een consul slechts 5 of 10 jaar aanblijven. Napoleon nam in 1802 een wet aan waardoor hij voor de rest van zijn leven consul kon blijven.
Napoleon krijgt meer macht
Het nieuwe bestuur werd bevestigd door een referendum in 1800. Toch had Napoleon nog tegenstanders. Vooral de republikeinen waren niet blij met het feit dat de macht nu in handen van één persoon lag. Zij wilden van Frankrijk een democratie maken, maar werd door Napoleon vervolgd en verbannen naar Frans-Guyana. Ondertussen wist Napoleon vrede te stichten met Oostenrijk en zelfs Groot-Brittannië. Dit hielp alleen maar de populariteit van Napoleon, aangezien hij nog bekend stond als vredesstichter. In tweede referendum in 1802 werd hier dan ook gekozen tot consul voor het leven.
Napoleon bracht bepaalde zaken uit het ancien régime terug. Zo werden de vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en vrouwenrechten beperkt en kreeg de landelijke overheid veel macht. Critici van Napoleon, zoals schrijfster Madame de Staël, werden verbannen naar het buitenland. Toch behield hij ook elementen uit de Franse Revolutie, zoals de godsdienstvrijheid. Daarnaast zette hij fondsen op voor instituten, gemeentebesturen en banken. Hierdoor wist hij ook de economie weer aan de praat te krijgen. Frankrijk ging een periode van rust en welvaart in.
Plot van de royalisten
De royalisten hadden echter een plan om Napoleon te vermoorden. Zij wilden hierna een staatsgreep plegen om koning Lodewijk XVIII op de troon te zetten. Ze wilden dus het koninkrijk onder het huis Bourbon herstellen. De Britse regering steunde dit complot met geld en vervoer van Engeland naar Frankrijk. Georges Cadoudal en Charles Pichegru waren de organisatoren van het complot. Ook generaal Jean Victor Marie Moreau was bij het complot betrokken. Daarnaast was de Franse prins Louis Antoine Henri de Bourbon-Condé (die in het keursvorstendom Baden woonde) betrokken bij het complot.
Napoleon ontdekte het complot en stuurde een leger naar Baden om de prins te arresteren. Eerder waren er drie andere pogingen om Napoleon te vermoorden en werd er een opstand in Straatsburg georganiseerd. Napoleon was hier zo klaar mee dat de Franse prins na een schijnproces ter dood veroordeeld werd.
Napoleons kroning
Op 2 december 1804 vond Napoleons kroning tot keizer der Fransen plaats. Napoleon was zo populair geworden dat hij besloot om keizer te worden. De ceremonie vond plaats in de Notre-Dame van Parijs, waar hij door paus Pius VII gekroond zou worden. Keizers werden namelijk traditioneel gekroond door de paus. Napoleon trok echter de kroon uit de handen van de paus voordat hij deze op zijn hoofd zette. Vervolgens zette hij de kroon zelf op zijn hoofd, waardoor Napoleon zichzelf tot keizer kroonde. Dit lijkt misschien onbelangrijk, maar in feite betekenisvol. Napoleon liet zo zien dat er niemand boven hem stond en zijn macht aan zichzelf te danken had.
De kroning betekende het einde van het Consulaat en de republiek en de geboorte van het Eerste Franse Keizerrijk. Eigenlijk was dit slechts een symbolische verandering.