Slag bij Fairfield: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Regel 33: Regel 33:
   
 
Toen ze de ontsnapte wagens zagen, besloot Balder om ze te vangen en gaf zijn eskader het bevel om van de toppen van de kleine heuvels aan de kanten van de weg naar beneden te chargeren. Echter ondervonden de soldaten al snel dat Jones' 40 tot 50 afgestegen cavaleristen naar hen toestuurde, maar deze werden teruggedreven richting de wagens. Helaas bleek de weg die zo goed voor een operatie te paard naar de vlakke, smalle vallei kon dienen een belemmering. Het gebied werd onderverdeeld in akkers en boomgaarden, omzoomd door stevig gebouwde hekken en hoge stenen muren. Deze maakten een soort "trechter" voor Balders opgestegen soldaten.
 
Toen ze de ontsnapte wagens zagen, besloot Balder om ze te vangen en gaf zijn eskader het bevel om van de toppen van de kleine heuvels aan de kanten van de weg naar beneden te chargeren. Echter ondervonden de soldaten al snel dat Jones' 40 tot 50 afgestegen cavaleristen naar hen toestuurde, maar deze werden teruggedreven richting de wagens. Helaas bleek de weg die zo goed voor een operatie te paard naar de vlakke, smalle vallei kon dienen een belemmering. Het gebied werd onderverdeeld in akkers en boomgaarden, omzoomd door stevig gebouwde hekken en hoge stenen muren. Deze maakten een soort "trechter" voor Balders opgestegen soldaten.
  +
  +
Balder en zijn cavalerie achtervolgden de wagon onverschrokken ongeveer één mijl (1,6 km) totdat ze plotseling halt hielden. Een grote colonne van Jones' zuidelijke cavalerie naderde op diezelfde weg, met de 7de Virginia in de hoofdrol. Toen hij besefte hoe sterk hij in de minderheid was, gaf Balder het bevel om terug te trekken naar de noordelijke hoofdmacht. De Virginiërs kregen Balders kleine troepenmacht echter al snel in de gaten. Eén lid van de zuidelijke cavalerie herinnerde zich later: "We had gone but a short distance when we met a squad of about thirty mounted Federal cavalrymen, who turned and ran through a lane with post and rail fence on each side." (''We vertrokken en na een korte afstand gereden te hebben ontmoetten we al een korps van 30 opgestegen noordelijke cavaleristen, die zich meteen omdraaiden en wegrenden door de weg met aan elke kand een hek en post.'') Om van de gelegenheid gebruik te maken, achtervolgden de zuidelijken voor 2 mijl (3 km) totdat ze definitief werden afgeschud door de wanhopige "Blauwbloezen".
  +
  +
Toen Balder zich weer bij Stuarts colonne voegde, waarschuwde hij die dat er een grote troepenmacht bestaande uit zuidelijke cavalerie over de Fairfield-Orrtanna Road naderde. De karakteristieke Starr koos begrijpelijk ervoor om te blijven vechten. Hij beval zijn minderheid van soldaten om een verdedigingslinie op te stellen in het smalste punt van de vallei. De helft van de soldaten steeg af bovenop een loodrecht gelegen bergkam en maakte daar gebruik van de dekking van een grote appelboomgaard. De andere helft werd langs de weg opgesteld. Vanaf deze positie konden ze goed schieten op de velden in de buurt van een plaats bekend als de Marshall-boerderij, aan de kant van de Fairfield-Orrtanna Road. Daar wachtten ze in een 200 yard (180 meter) lange verdedigingslinie de komst van Jones' brigade af.
  +
  +
Ze hoefden niet lang te wachten. Toen ze nog bezig waren met hun posities af te maken, werd de 7de Virginia zichtbaar op 300 yards (270 meter) afstand in de buurt van het Marshall-huis. Jones zag Starrs verdedigingslinie en nam een moment de tijd om deze te inspecteren. Hierna gaf hij het bevel om de 7de Virginia klaar te maken. Soldaat Sidney Davis van de 6de U.S. herinnerde zich later dat de 7de Virginia Ashby's lievelingsregiment was, bestaande uit zeer goed getrainde soldaten met getrokken sabels. Jones schreef later in zijn verslag: "No estimate could be made of the opposing force, but knowing a vigorous assault must put even a small force on a perfect equality with a large one until a wider field could be prepared, I at once ordered the Seventh Regiment, which was in front, to charge." (''Er kan geen schatting gemaakt worden van de tegenstand, maar terwijl ik wist dat een krachtige aanval zou een kleine troepenmacht op gelijke voet brengen met een grote totdat het front werd verbreed, gaf ik het 7de regiment, dat de voorhoede vormde, het bevel om te chargeren.'')
  +
  +
De soldaten van de 7de Virginia schreeuwden, trokken hun sabels en stormden af op de noordelijken. Starrs soldaten, gewapend met .52-kaliber single shots en breach-loading karabijnen, openden een zwaar salvo op de aanstormende zuidelijke cavaleristen en de aanval van de Virginiërs was meteen afgerond. Ingesloten door de sterke Pensylvaniaanse hekken, die zonder een bijl onmogelijk te breken waren, werd de 7de Virginia afgeslacht door Starrs mannen. Marshall beschreef de actie: "Moved up at a charge, and found the enemy strongly posted, a portion of their column in the lane, and their other forces disposed on either flank, protected on one side by an orchard and on the other by a strong post and rail fence in front. They opened a galling fire upon us, driving us back and killing and wounding a good many." (''Ze gingen omhoog tegen betaling, vonden de vijand sterk gepositioneerd en nu zat een deel van de colonne beschermd met aan een kant een appelboomgaard en aan de andere kant een post en een sterk hek. Ze openden een vretend vuur op ons, dreven ons terug en doodden en verwondden er veel van ons.'')
   
 
== Gevolgen ==
 
== Gevolgen ==

Versie van 13 jun 2015 10:34

Under construction icon-red.svg Werk in uitvoering!
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.
Under construction icon-red.svg
Dit artikel is nog niet af.

De Slag bij Fairfield was de openingsveldslag bij de Terugtocht van Gettysburg tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog.

Achtergrond

De opmars naar het noorden van het Army of Northern Virginia naar zijn "rendez-vous" bij Slag bij Gettysburg werd geleid door de ervaren cavaleriegeneraal William Edmonson "Grumble" Jones. Deze verdiende zijn bijnaam "Grumble" meer dan genoeg - hij was over het algemeen slechtgehumeurd, opvliegend en geneigd tot klagen. Nadat hij in 1848 van de militaire academie van West Point was afgestudeerd, had hij bijna een decennium op de westelijke grens gediend, had hij tegen de indianen gevochten en was hij commandant geweest van kleine detachementen ruiters. Hij was echter niet altijd zo opvliegend geweest, zijn bevriende dragonder J.E.B. Stuart noemde hem indertijd de beste buitenpostofficier van het leger, maar de dood van zijn jonge vrouw door een schipbreuk net na hun huwelijk verzuurde Jones, en hij raakte nooit hersteld van dat verlies. Hij nam ontslag uit het leger in 1857 en leefde min of meer als kluizenaar in zijn boerderij in Virginia.

Bij het uitbreken van de burgeroorlog vormde Jones een cavaleriecompagnie. Toen hij zijn kapitein verkoos diende Jones onder zijn oude kameraad Stuart in de Manassas-veldtocht. Aanvankelijk was hij een kolonel in de 1st Virginia Cavalry maar werd bevorderd tot brigadegeneraal op 19 september 1862. Zijn soldaten vochten goed in de Slag bij Brandy Station op 9 juni 1863 waar ze zwaar overtroffen werden door Jones' vroegere klasgenoot uit West Point, de noordelijke brigadegeneraal John Buford. Jones en zijn mannen konden die dag standhouden. Jones' veteranen, onder bevel van de legendarische brigadegeneraal Turner Ashby, waren een van de beste ruiters in het zuidelijke leger. Ashby, een begaafd ruiter en leider, was de commandant van de 7th Virginia, dat samen met de 6th, 11th, 12th en de 35th Virginia Cavalry Jones' brigade vormde. In het midden van 1863 werden Jones' troepen het gewend om lang te marcheren en hard te vechten.

Omdat de Gettysburg-veldtocht begon, hielden Jones' mannen de grote gaten van de bergketens van de Shenandoahvallei ten noorden van zich en dekten Robert E. Lees Army of Northern Virginia in diens opmars naar Pennsylvania. Als de slag bij Gettysburg, die drie dagen lang duurde, begon, stak Jones' brigade de Potomac river over bij Williamsport, Maryland en sloeg zijn kamp op bij Greencastle, Pennsylvania. Twee eenheden van de brigade, namelijk de 12de Virginia, die de opdracht had gekregen om de noordelijken die bij Harpers Ferry gelegerd waren in de gaten te houden, en de 35ste Virginia, wie zich tijdelijk bij de cavaleriebrigade van brigadegeneraal W.H.F. "Rooney" Lee had gevoegd, werden achtergelaten wanneer de rest van de brigade naar het noorden marcheerde. Tijdens de eerste twee dagen van de slag bij Gettysburg bleven Jones' soldaten ruim achter de belangrijkste zuidelijke linies om de treinen te bewaken.

Op 3 juli bereikte Jones' brigade Cashtown, slechts 5 mijl (8 km) ten zuiden van de zuidelijke stellingen bij Seminary Ridge. Hier stopten ze voor het ontbijt. Later die ochtend, toen de plannen voor de Pickett's Charge werden gemaakt, gaf Lee het bevel om meteen alle cavalerie naar de omgeving van Fairfield te verzenden en zo een achterhoede en een rechterflank van de zuidelijke stellingen te vormen. Jones gehoorzaamde meteen en gaf zijn cavalerie om 1 uur in de namiddag dit bevel uit te voeren en zich te verspreiden op het platteland tussen Fairfield en Cashtown. Met Jones in de hoofdrol volgden de 7de Virginia, onder bevel van kolonel Thomas C. Marshall en de 6de Virginia, onder bevel van Cabell E. Flournoy. De achterhoede werd gevormd door een batterij Horse Artillery Vraagteken2.png onder bevel van Lunsford L. Lomax en de 11de Virginia onder bevel van Robert Chew.

Omdat alle artilleristen zich klaar maakten voor een artilleriebombardement dat een grote infanterieaanval die later bekend zou worden als de Pickett's Charge vooraf zou gaan zetten Jones' mannen hun mars naar Fairfield verder. Onderweg vonden ze treinmachinisten, die de aanwezigheid van J.E.B. Stuarts buitgemaakte trein aankondigden, samen met zijn achtervolgers: de noordelijke cavalerie.

Die ochtend had de noordelijke brigadegeneraal Wesley Merrit, commandant van John Bufords eerste reservecavalerie, lucht gekregen van een onbewaakte trein die in de buurt van Fairfield zou zijn. Als zijn soldaten de treinwagon konden veroveren en Fairfield bezetten, ontnamen ze de zuidelijken de toegang tot Fairfield Gap, de kortste ontsnappingsroute voor Lees leger naar Hagerstown, Maryland. Merrit was als 22ste afgestudeerd in de militaire academie van West Point in 1860 en hij mocht al meteen dienen in het 2de regiment dragoons onder toezicht van zijn superieur, Buford. Hij werd al snel kapitein en werd bevorderd tot brigadegeneraal op 28 juni 1863 na zijn uitstekende perstaties in de slag bij Brandy Station en in zijn cavaleriegevecht bij de Loundounvallei tijdens Lees opmars naar Pennsylvania. Met een leeftijd van slechts 27 jaar was Merrit een van de jongste brigadegeneraals in het noordelijke leger. Samen met George A. Custer en Elon J. Farnsworth kreeg hij de bijnaam "Boy General".

Merrits commando bestond uit reguliere cavalerie van het noordelijke leger, waaronder de 1st, 2th, 5th en de 6th U.S. Cavalry samen met één vrijwilligersregiment, de 6th Pennsylvania Volunteer Cavalry, ook bekend als de "Rush Launcers". Degenen uit het reguliere leger, die voorheen onder Bufords directe bevel stonden, vormden een kleine maar hechte groep en toonden hun professionaliteit en stabiliteit tegenover de vrijwilligersregimenten. De 6de U.S. Cavalry, het enigste reguliere regiment dat gevormd werd bij het uitbreken van de burgeroorlog, was de nieuwste eenheid en bestond al sinds 1861. De soldaten werden vooral gerekruteerd in het westen van Pennsylvania, hoofdzakelijk in het Pittsburgh-gebied. In tegenstelling tot hun medesoldaten in verscheidene vrijwilligersregimenten werden de soldaten van de 6de U.S. aangewerfd voor 5 jaar dienst en onderworpen aan een strenge dicipline geëist door de officieren van het reguliere leger. Weinig of geen soldaten hadden militaire ervaring en de meesten waren niet vertrouwd met de zorg en de aandacht die aan de paarden moest verleend worden. Onervaren soldaten konden niet goed samenwerken met de officieren en de 6de U.S. werd (voorlopig) nog geen samenhangend commando.

Het 6de regiment werd geleid door Samuel H. Starr, een legendarische dragonier met ten tijde van de slag bij Gettysburg 32 jaar ervaring in het reguliere leger. Hij had iets van een martinet: Starr was bekend om zijn harde dicipline tegenover zowel zijn soldaten als zijn collega officieren. Over het algemeen werd Starr gehaat door zijn ondergeschikten, die vonden dat hij te oud was om de cavalerie te leiden, dat hij beter geschikt was om in de infanterie te dienen. In de ochtend van 3 juli reed een oude boer het noordelijke legerkamp bij Little Round Top binnen en vertelde over de aanwezigheid van een grote zuidelijke treinwagon op zijn landgoed bij Fairfield. De burger meldde dat de wagon "kampeerde" in de buurt van Fairfield en niet bewaakt werd door een escorte van enige sterkte. Verder meldde hij dat het een unieke kans was om de treinwagon te vangen omdat alle zuidelijke soldaten in Gettysburg zijn.

De slag

Merrit voelde ook enige kans op succes en beval de 6de U.S. om de treinwagon te veroveren, Fairfield te behouden en zo Lee af te snijden. Blijkbaar voelde Merrit zich niet zo gerust op het verslag van de burger, want hij stuurde slechts één regiment om de operatie uit te voeren. Ook niet alle soldaten van de 6de U.S. zelf waren vertrouwd op de intelligentie van de burger. Na de oorlog zei één noordelijke soldaat dat de boer een zuidelijke spion was die het bevel had gekregen om een val voor de noordelijken op te zetten.

De 5de cavalerie maakte de rit naar Fairfield in een goede tijd, met ongeveer 400 officieren en manschappen. Merrit beval Starr om te marcheren tot op 8 à 10 mijl (13 à 16 km) van de zuidelijke stellingen bij Fairfield en zich te bewegen op de weg tussen Gettysburg en Fairfield en zo eventuele versterkingen die Lee kon sturen af te slaan. De soldaten verwachten een plezierige plundering van een onbewaakte zuidelijke trein. In plaats hiervan wachtte de zuidelijke cavalerie de noordelijken gewoon op de straat op.

Het kostte de noordelijke ruiters ruim een uur om hun bestemming in de buurt van Fairfield te bereiken, met Starr en de oude boer voorop. Een soldaat herinnerde zich later dat de man enigszins opgewonden leek te zijn: hij legde voortdurend nadruk op zijn gesprek met bewegingen van zijn rechterhand. Starr keek zoals gewoonlijk weer somber en nam niet in het minst deel aan de animatie van de vreemdeling. Langs de weg waren de enige zuidelijken die ze zagen waren enkele zuidelijke soldaten naast een berg op ongeveer een mijl (1,6 km) van de weg. Omdat ze na het passeren van Fairfield Gap in de buurt van Fairfield kwamen, riep Starr een halt uit op ongeveer twee mijl (3 km) van het dorp.

Het eerste squadron, dat bestond uit 60 soldaten over 2 compagnies, stond onder bevel van tevens de tweede commandant van het regiment, kapitein George C. Cram. Cram was net zoals Starr sinds het begin van zijn reguliere carrière een hardnekkige officier geweest die overal bij zijn manschappen impopulair was. De soldaat Sidney Davis van de 6de U.S. herrinerde zich later: "Captain Cram was a curious capricious man, seeming to be most delighted when the men most feared him….Whenever a soldier had occasion to speak of him, his name was invariably coupled with uncomplimentary phrases." (Kapitein Cram was een merkwaardig grillige man die er blijkbaar blij leek te zijn toen de mannen hem het meest vreesden. Wanneer een soldaat de gelegenheid had om met hem te spreken werd zijn naam gepaard aan ongecomplimenteerde zinnen.) Het verlangen werd altijd kort uitgedrukt, met uitzondering van de religieuze 'Damn Cram' ("verdomde Cram"). Starr gaf Cram het bevel om het squadron over te nemen en het naar een onvoltooide spoorweg in de buurt te leiden die aan de voet van de bergen in de westelijke hoek van de vallei lag. Door eerst de weg te verkennen verminderde Cram de effectieve sterkte van het regiment met bijna 20%. De rest marcheerde voort richting de stad.

Wanneer het commando de straten van Fairfield bereikte, verspreden ze zich om naar de trein op zoek te gaan. Luitenant Tattnall Paulding schreef in zijn dagboek: "Arriving at Fairfield we found no train, but a few wagons which had been at the neighboring barns had left the town a few moments prior to our entering." (Toen we aankwamen in Fairfield vonden we geen trein, maar een paar wagonnen die bij de nabijgelegen schuren hadden gestaan en vertrokken waren voor onze intrede aan de linkerkant van het dorp.) Terwijl hij nog steeds stond te popelen om de trein te veroveren, stuurde Starr Christian Ballers eskader achter de trein aan. Balder was een Pruissische emigrant die bekend stond om zijn striktheid op vlak van dicipline. Balders troepen reden door de stad op weg naar Cashtown en onderweg werden ze door de dorpsbewoners ingelicht dat een kleine trein van 8 wagons zich op ongeveer een mijl (1,6 km) van het dorp bevond. Toen hij een onconfortabel uitziende boerderij naderde, zag Balder een man in de tuin van het huis en riep naar hem: "Have you seen any Rebels about here lately?" (Hebt u de Rebellen (zuidelijken) hier onlangs gezien?) De man gaf geen antwoord en ging meteen in discussie over de verdiensten van antwoorden en over het steeds meer betrokken worden bij de oorlog. Onverschrokken herhaalde Balder de vraag. Nu gaf hij wel antwoord: "Six passed here a few minutes ago." (Er kwamen er zes een paar minuten geleden.) Balder vroeg: "What direction did they take?" (Welke richting namen ze?) De man zei: "Out that way, and up the road towards Cashtown, pointing north, up the Fairfield-Orrtanna Road." (Die weg uit, en dan via de weg naar Cashtown, naar het noorden en dan op de Fairfield-Orrtanna Road.) Wanneer Balder wou vertrekken, hield de man hem tegen en waarschuwde hem: "You had better be careful, Captain. There are many of them about here just now." (U kon beter voorzichtig zijn, kapitein. Er zijn er veel van hen hier nu.) Balder reageerde met een zware stem: "Is this Pennsylvania?" (Is dit Pennsylvania?) "Yes sir." (Ja, meneer.) "And you farmers of Pennsylvania allow six Rebels to ride unmolested about your state, and rob you just as they have a mind to?" (En je boeren van Pennsylvania laten zes zuidelijken gewoon over uw staten en laten ze stelen zoveel ze willen?) Zonder te wachten op een antwoord gaf Balder zijn mannen het bevel om verder te gaan.

Toen ze de ontsnapte wagens zagen, besloot Balder om ze te vangen en gaf zijn eskader het bevel om van de toppen van de kleine heuvels aan de kanten van de weg naar beneden te chargeren. Echter ondervonden de soldaten al snel dat Jones' 40 tot 50 afgestegen cavaleristen naar hen toestuurde, maar deze werden teruggedreven richting de wagens. Helaas bleek de weg die zo goed voor een operatie te paard naar de vlakke, smalle vallei kon dienen een belemmering. Het gebied werd onderverdeeld in akkers en boomgaarden, omzoomd door stevig gebouwde hekken en hoge stenen muren. Deze maakten een soort "trechter" voor Balders opgestegen soldaten.

Balder en zijn cavalerie achtervolgden de wagon onverschrokken ongeveer één mijl (1,6 km) totdat ze plotseling halt hielden. Een grote colonne van Jones' zuidelijke cavalerie naderde op diezelfde weg, met de 7de Virginia in de hoofdrol. Toen hij besefte hoe sterk hij in de minderheid was, gaf Balder het bevel om terug te trekken naar de noordelijke hoofdmacht. De Virginiërs kregen Balders kleine troepenmacht echter al snel in de gaten. Eén lid van de zuidelijke cavalerie herinnerde zich later: "We had gone but a short distance when we met a squad of about thirty mounted Federal cavalrymen, who turned and ran through a lane with post and rail fence on each side." (We vertrokken en na een korte afstand gereden te hebben ontmoetten we al een korps van 30 opgestegen noordelijke cavaleristen, die zich meteen omdraaiden en wegrenden door de weg met aan elke kand een hek en post.) Om van de gelegenheid gebruik te maken, achtervolgden de zuidelijken voor 2 mijl (3 km) totdat ze definitief werden afgeschud door de wanhopige "Blauwbloezen".

Toen Balder zich weer bij Stuarts colonne voegde, waarschuwde hij die dat er een grote troepenmacht bestaande uit zuidelijke cavalerie over de Fairfield-Orrtanna Road naderde. De karakteristieke Starr koos begrijpelijk ervoor om te blijven vechten. Hij beval zijn minderheid van soldaten om een verdedigingslinie op te stellen in het smalste punt van de vallei. De helft van de soldaten steeg af bovenop een loodrecht gelegen bergkam en maakte daar gebruik van de dekking van een grote appelboomgaard. De andere helft werd langs de weg opgesteld. Vanaf deze positie konden ze goed schieten op de velden in de buurt van een plaats bekend als de Marshall-boerderij, aan de kant van de Fairfield-Orrtanna Road. Daar wachtten ze in een 200 yard (180 meter) lange verdedigingslinie de komst van Jones' brigade af.

Ze hoefden niet lang te wachten. Toen ze nog bezig waren met hun posities af te maken, werd de 7de Virginia zichtbaar op 300 yards (270 meter) afstand in de buurt van het Marshall-huis. Jones zag Starrs verdedigingslinie en nam een moment de tijd om deze te inspecteren. Hierna gaf hij het bevel om de 7de Virginia klaar te maken. Soldaat Sidney Davis van de 6de U.S. herinnerde zich later dat de 7de Virginia Ashby's lievelingsregiment was, bestaande uit zeer goed getrainde soldaten met getrokken sabels. Jones schreef later in zijn verslag: "No estimate could be made of the opposing force, but knowing a vigorous assault must put even a small force on a perfect equality with a large one until a wider field could be prepared, I at once ordered the Seventh Regiment, which was in front, to charge." (Er kan geen schatting gemaakt worden van de tegenstand, maar terwijl ik wist dat een krachtige aanval zou een kleine troepenmacht op gelijke voet brengen met een grote totdat het front werd verbreed, gaf ik het 7de regiment, dat de voorhoede vormde, het bevel om te chargeren.)

De soldaten van de 7de Virginia schreeuwden, trokken hun sabels en stormden af op de noordelijken. Starrs soldaten, gewapend met .52-kaliber single shots en breach-loading karabijnen, openden een zwaar salvo op de aanstormende zuidelijke cavaleristen en de aanval van de Virginiërs was meteen afgerond. Ingesloten door de sterke Pensylvaniaanse hekken, die zonder een bijl onmogelijk te breken waren, werd de 7de Virginia afgeslacht door Starrs mannen. Marshall beschreef de actie: "Moved up at a charge, and found the enemy strongly posted, a portion of their column in the lane, and their other forces disposed on either flank, protected on one side by an orchard and on the other by a strong post and rail fence in front. They opened a galling fire upon us, driving us back and killing and wounding a good many." (Ze gingen omhoog tegen betaling, vonden de vijand sterk gepositioneerd en nu zat een deel van de colonne beschermd met aan een kant een appelboomgaard en aan de andere kant een post en een sterk hek. Ze openden een vretend vuur op ons, dreven ons terug en doodden en verwondden er veel van ons.)

Gevolgen

Bronnen

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Slag_bij_Fairfield&oldid=405306"