Taxonomie
Taxonomie is de wetenschap van het indelen van individuen of objecten in groepen.
Voorbeeld: taxonomie in de biologie
Zo heb je binnen de biologie bijvoorbeeld een taxonomie van de rijken van schimmels, planten en dieren.
Hierbij wordt gekeken naar de kenmerken van plant of dier. Simpel gezegd is dat wat min of meer hetzelfde is, bij elkaar hoort. De Zweedse botanicus Carl Linnaeus is de grondlegger (bedenker) van dit systeem. Ook Charles Darwin werkte er veel mee. Hij ontdekte op de Galapagos eilanden dat de vinken die daar leefden per eiland net verschillend waren. Ze staan bekend om hun opmerkelijke diversiteit (verschillen) in snavelvorm en -functie. Ze hebben allemaal de (Latijnse) geslachtsnaam Geospiza. Maar krijgen een andere soortnaam (Geospiza magnirostris, Geospiza parvula, Certhidea olivacea en Geospiza fortis), omdat ze net van elkaar verschillen.
Dat is dus net zoiets als bij een gezin. De kinderen hebben een voornaam (zeg maar soortnaam) en zijn kind van de biologische vader met dezelfde achternaam (de geslachtsnaam), maar zijn vervolgens ook familie van hun ooms en tantes en opa's en oma's die familie zijn van hun vader (en ook vaak dezelfde achternaam hebben).
Latijnse naam
Alle schimmels, planten en dieren hebben naast de naam in de landstaal ook een Latijnse naam. Wetenschappers spreken dan liever van 'wetenschappelijke naam'. Dit is gedaan om er voor te zorgen dat ze over de hele wereld ze dezelfde naam gebruiken voor een plant of dier of onderdelen daarvan. Vooral bij de handel in planten is dat belangrijk. Ook tuinarchitecten werken vaak met de Latijnse namen. Artsen over de hele wereld moeten de Latijnse namen leren voor de delen van het lichaam, ook weer met het doel dat bijvoorbeeld een Nederlandse arts aan zijn Franse collega kan duidelijk maken wat er met een patiënt aan de hand is.
Bij de door de mens gekweekte planten met verschillende eigenschappen (b.v. kleur) noem je cultuurvariëteiten of kortweg cultivars. Bij dieren noem je dat een ras. Denk aan hondenrassen. Deze extra cultivar- of rasnamen zijn niet in het Latijn. Ze zijn vaak gegeven in de eigen taal van de kweker (van planten) of fokker (van dieren).
Bij de beschrijvingen van plant en dier op WikiKids wordt zo veel mogelijk de bovenstaande groene informatiebox gebruikt en ook de Latijnse naam genoemd. Bij "Behoort tot de:" wordt telkens de bovenliggende familie, orde, klasse enzovoorts aangegeven.
Verandering van inzichten
In de loop van de jaren hebben wetenschappers verschillende keren besloten om de indeling van planten en dieren te veranderen. Dat had te maken met de verandering van inzichten. Naarmate er preciezer gekeken werd zag men andere dingen. Als je alleen naar het uiterlijk (de buitenkant) kijkt kunnen dingen verschillen. Kijk je echter ook naar de binnenkant, dan kunnen dingen hetzelfde zijn. Wat is dan bepalend voor de indeling? Dat is een lastige vraag. Dat vraagt om veel overleg en samenwerking.
Na de ontdekking van het DNA, kon er ook naar genetische eigenschappen worden gekeken. Dan kijk je als het ware naar het binnenste van het binnenste. Je kijkt naar de chemische bouwstenen waarmee de organismen zijn opgebouwd.
Je kunt dit vergelijken met meerdere mensen die een schilderij maken van hetzelfde voorwerp. Ze gebruiken exact dezelfde spullen (verf, doek, penselen). Dat zijn zeg maar de bouwstenen. Toch zijn uiteindelijk de resultaten verschillend. Hoe kan dat? Er blijken toch verschillende omstandigheden te zijn waarbij de schilderijen zijn ontstaan. Denk aan de positie van elke schilder ten opzichte van het voorwerp dat ze hebben nageschilderd. Ook de lichtval is verschillend. Misschien was er ook verschil in temperatuur in de ruimte waar ze werkten. De manier van schilderen (motoriek) is bij iedere schilder verschillend. Zo zijn er vast meer verschillen. Dat is in de natuur ook het geval. Planten en dieren die op verschillende plekken met verschillende omstandigheden zijn opgegroeid, kunnen een andere vorm en uiterlijk aannemen, geschikt voor die omstandigheden. Het innerlijke materiaal is hetzelfde gebleven, maar de omstandigheden waren anders. Daar is meestal veel tijd overheen gegaan om die verschillen te krijgen. Een duidelijk voorbeeld is het uiterlijke verschil tussen een ijsbeer en een bruine beer. De witte ijsbeer leeft op de Noordpool in de sneeuw, de bruine beer leeft in de bossen. Het uiterlijk is afgestemd op de omstandigheden. Toch hebben ze nagenoeg dezelfde genen (bouwstenen), waarbij het gen dat de vachtkleur bepaalt, verschillend is.
Toch komt het af en toe voor dat er iets is veranderd in het DNA. Dat heet een mutatie. Dan verandert er daadwerkelijk iets aan de bouwsteen en dat geeft ook een verandering in de opbouw van het organisme. Soms is dat ook in het uiterlijk te zien, maar niet altijd. Ook de nakomelingen krijgen die bouwsteen mee.
Zo hebben de genen van je ouders jouw uiterlijk bepaald. De ene keer lijken familieleden sprekend op elkaar, de andere keer zijn die veel verschillender van uiterlijk. Het DNA zal echter aanwijzen of de kinderen van dezelfde ouders zijn.
Zie ook
| Het indelen van organismen in de taxonomie | |||
|---|---|---|---|
| Leven > Domein > Rijk > Stam > Klasse > Orde > Familie > Geslacht > Soort | |||