Jan Wolkers

https://www.dbnl.nl/auteurs/auteur.php?id=wolk003, https://rkd.nl/explore/artists/85412
Jan Wolkers

Jan Wolkers in 1995
Persoonlijke informatie
Volledige naam	Jan Hendrik Wolkers
Bijnaam
Land	Nederland
Geboortedatum	26 oktober 1925
Geboorteplaats	Oegstgeest
Overleden	19 oktober 2007
Overleden te	Westermient
Gehuwd met / relatie	1947 Maria de Roo (1923-1993), 1958 Annemarie Nauta (1937-), 1981 Karina Gnirrep (1946-)
Carrière
Beroep	schrijver, beeldhouwer, kunstschilder, medailleur, dichter, illustrator, assemblagekunstenaar
Bekend van	boek Turks Fruit, het Auschwitz-monument
Actief	1925-2007
Genre(s)	diervoorstelling, figuurvoorstelling, abstractie, naaktfiguur
Label
Website
Portaal Kunst & Cultuur

Jan Hendrik Wolkers, geboren in Oegstgeest op 26 oktober 1925 en overleden in Westermient (Texel), 19 oktober 2007) was een Nederlands schrijver, dichter, beeldhouwer en kunstschilder. Hij werd bekend met de romans Terug naar Oegstgeest (1965) en Turks fruit (1969) welke verfilmd werd met onder anderen Rutger Hauer en Monique van de Ven. Hij nam verscheidene prijzen niet aan, waaronder de Constantijn Huygensprijs (toegekend 1982) en de P.C. Hooft-prijs (1989).

Levensloop

Jan Wolkers was afkomstig uit een gereformeerd gezin. In zijn tienerjaren moest hij er niets meer van hebben. Zijn ouders (Jan Hendrik Wolkers sr., 1890-1976 en Jannetje van der Heijde, 1899-1979) kwamen oorspronkelijk uit Amsterdam en hadden in totaal elf kinderen, van wie Jan het derde was. Vader Wolkers had voor de Tweede Wereldoorlog een slecht lopende kruidenierswinkel in Oegstgeest.

Wolkers bezocht de mulo (soort MAVO), maar moest al snel van school wegens slechte cijfers en zo kon hij dan helpen in de winkel. Hij was daarna onder andere in een laboratorium van de Universiteit Leiden dierenverzorger, was tuinman en schilderde landschappen. In de oorlog werkte Jan Wolkers eerst in het distributiekantoor in Oegstgeest als jongste bediende. Later dook hij onder om zo te ontkomen aan de arbeitseinsatz van de bezetter. Hij nam les aan de Leidse schilderacademie Ars Aemula Naturae en hij haalde hij zijn typdiploma - de enige vaardigheid waarin hij ooit een diploma zou behalen. Kort na de bevrijding woonde Wolkers in Parijs.

Huwelijken

Jan Wolkers was driemaal getrouwd. Hij huwde in 1947 Maria de Roo (1923-1993). Samen kregen ze drie kinderen. Dochter Eva (1949) overleed op 10 juni 1951 door een ongeluk in bad. Deze traumatische gebeurtenis zou Wolkers later verwerken in de roman Een roos van vlees uit 1963.

In 1958 trouwde Wolkers in Frankrijk met Annemarie Nauta (1937). Het huwelijk zou kort zijn. Dit huwelijk vormde later de inspiratie voor de roman Turks fruit. Olga, de hoofdpersoon uit dit boek, was gebaseerd op Nauta. Met Olga's kanker en haar overlijden in Turks fruit verwerkte Wolkers het rouwproces dat hij doormaakte na het verbreken van de relatie met haar.

In 1963 ontmoette Wolkers de toen 17-jarige Karina Gnirrep. Zij woonde schuin tegenover zijn atelier in de Uiterwaardenstraat. In 1980 verhuisden ze van Amsterdam naar de buurtschap Westermient op het eiland Texel. Ook omdat ze beiden natuurliefhebbers waren. In 1981 trouwde Wolkers met Karina. In hetzelfde jaar werden hun tweelingzonen geboren.

Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2004 en de Tweede Kamerverkiezingen 2006 stond Wolkers als lijstduwer op de lijst van de Partij voor de Dieren.

In 2006 werd Wolkers ereburger van Texel. Ook andere gemeenten die zich met Wolkers en zijn werk verbonden voelen, eren zijn nagedachtenis. Zo zijn er in Oegstgeest, Leiden, Voorschoten, Groningen, Kloetinge en Utrecht straten, singels en lanen naar Jan Wolkers vernoemd.

Vanaf 2013 wordt jaarlijks de Jan Wolkers Prijs toegekend aan het beste Nederlandse natuurboek.

Overlijden

Jan Wolkers overleed in zijn slaap in zijn huis op Texel op vrijdag 19 oktober 2007, een week voor hij 82 jaar zou worden. De week ervoor was Wolkers met de ziekte wondroos opgenomen in het Gemini-ziekenhuis in Den Helder. Daar werd op maandag 15 oktober geconstateerd dat hij aan een levercirrose leed, die niet meer te behandelen was.

Wolkers werd op 24 oktober gecremeerd. De plechtigheid op de begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam was rechtstreeks op tv te volgen. De as van Wolkers werd later begraven onder de tulpenboom in zijn tuin.

Enkele maanden voor zijn dood had Wolkers literair journalist Onno Blom toestemming gegeven voor het schrijven van zijn biografie. Het boek Het litteken van de dood. De biografie van Jan Wolkers verscheen in 2017 en won een jaar later de Nederlandse Biografieprijs.

Het persoonlijke en literaire archief van Jan Wolkers is sinds 2019 beschikbaar in de Universiteitsbibliotheek Leiden.

Werk

Zijn eerste bundel Serpetina's petticoat kwam uit in 1961. In 1962 verscheen de eerste roman van Wolkers: Kort Amerikaans. Daarna verscheen er geregeld een nieuw boek van zijn hand. In 1969 verscheen Turks fruit, Wolkers' grootste literaire succes.

Veel van zijn verhalen verwijzen naar gebeurtenissen in zijn eigen leven (autobiografisch). Hij heeft het vaak over het gereformeerde geloof en is open over de seksualiteit. De dood speelt ook een grote rol, wat ook te zien is op zijn schilderijen.

In 2007 schreef Wolkers een gedicht speciaal voor de postzegels van de Weken van de Kaart 2007. Dat werd door grafisch ontwerper Lex Reitsma verwerkt. De zee, de ruimte en het licht van Texel, en 'De geboorte van Venus' van de Italiaanse schilder Sandro Botticelli inspireerden Wolkers tot het gedicht voor de postzegels.

Zijn laatste schrijven was een dictee voor het Groot Dictee der Nederlandse Taal dat hij voor het TV programma zou voorlezen, maar hij overleed vlak daarvoor.

Het Wolkersarchief en zijn tekeningen zijn opgenomen in de Universiteitsbibliotheek Leiden.

Beeldende kunst

Wolkers studeerde voor beeldend kunstenaar in Amsterdam tot 1953 aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten. Van 15 juli tot 14 augustus 1954 volgde Wolkers de Internationale Sommerakademie für bildende Kunst in Salzburg. Daarvoor kreeg hij een beurs van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Hij kreeg er les van de Italiaanse beeldhouwer Giacomo Manzù. In 1957 kreeg hij een Franse beurs om bij Ossip Zadkine te studeren in Parijs.

Hij haalde zijn inspiratie voor zijn abstracte werken uit de zee, het landschap en de rust. Ook ontwierp Wolkers veel posters.

In 1956 ontving Jan Wolkers voor zijn bronzen beeld Jongen met haan de Sint-Lucas medaille. Ook in 1956 kreeg hij zijn eerste belangrijke opdracht, het Watersnoodmonument in Kruiningen.

Zijn (glazen) beelden zijn vaak het slachtoffer van vandalisme. Voorbeeld hiervan is het Auschwitzmonument in Amsterdam. Naast glas werkte hij later daarom ook meer met roestvrij staal en glas.