Drie kraaiende hanen

De drie kraaiende hanen was de naam voor de drie woordvoerders van de Vlaamse Beweging. Zij vertegenwoordigde elk een van de belangrijkste politieke stromingen (katholieken, liberalen en socialisten). De drie woordvoerders waren de socialist Camille Huysmans, de liberaal Louis Franck en de katholiek Frans Van Cauwelaert.

• 

  Camille Huysmans

• 

  Frans Van Cauwelaert

• 

  Louis Franck

Hoewel ze op politiek vlak van elkaar verschilden, wilden ze gelijke rechten voor Vlamingen. Dit uitte zich vooral in de taalstrijd. De Vlaamse Beweging wilde namelijk dat het Nederlands dezelfde status als het Frans kreeg. België moest een tweetalig land worden, waarbij onderwijs in Vlaanderen in het Nederlands werd aangeboden. Hun belangrijke punt was het openen van een Nederlandstalige universiteit in Vlaanderen.

Voorgeschiedenis: De taalstrijd

De drie kraaiende hanen waren onderdeel van de zogeheten taalstrijd die al langer aan de gang was. Sinds de onafhankelijkheid was het Frans de enige officiële taal van België. De Walen (in het zuiden van het land) hadden het Frans als moedertaal. Ook in de politiek, rechtspraak en het onderwijs werd alleen maar Frans gesproken. De Vlamingen (in het noorden) spraken echter het Nederlands (of Vlaams) als moedertaal. Vlamingen moesten daardoor Frans leren om carrière te maken of te kunnen studeren. Er waren twee redenen waarom dit gedaan was:

• De Vlamingen spraken vaak in dialect en de verschillende dialecten konden elkaar niet verstaan. Er ontstond pas één Vlaamse taal in de 19e eeuw mede door de Vlaamse Beweging.
• België scheidde zich af van Nederland, waar vooral Nederlands gesproken werd. Voornamelijk de Franstalige Belgen wilden daarom niet het Nederlands als officiële taal hebben.

Daarnaast was het Frans de taal van de bovenklasse toentertijd. Rijke Vlamingen (zoals handelaren, adel, etc.) leerden hierdoor al eeuwenlang de Franse taal, waardoor er ook geen nood was het Nederlands als officiële taal.

Tijdens de 19e eeuw kwam de Vlaamse Beweging op. Hoewel enkel het Frans officieel was, waren er twee keer zoveel Vlamingen als Walen. Een van de belangrijkste eisen van de Vlaamse Beweging was het maken van een tweetalig België, waarin Nederlands en Frans dezelfde status hadden. Ook wilden zij dat Vlaamse scholen in het Nederlands in plaats van het Frans mochten lesgeven. Als reactie kwam er ook een Waalse Beweging die juist enkel het Frans wilde behouden. Zij geloofden namelijk dat de Waalse identiteit werd aangetast als België tweetalig werd. Hierdoor ontstond de taalstrijd die tot aan de jaren 1960 zou duren.

Eisen van de drie kraaiende hanen

Franck, Huysmans en Van Cauwelaert waren al vóór 1910 actief in de Belgische politiek en de Vlaamse Beweging. Toch werden zij voor het eerst "de drie kraaiende hanen" genoemd in 1910. Zij kwamen dat jaar samen in Antwerpen, waar zij besloten om België wakker te schudden zoals hanen 's ochtends kraaien. Zij wilde hun boodschap in alle Belgische steden verkondigen.

De belangrijkste eis van de drie kraaiende hanen was een Nederlandstalige universiteit in Vlaanderen. Vlaanderen had toentertijd al verschillende universiteiten, zoals de universiteit Leuven en Gent. Toch werd er aan deze universiteiten enkel in het Frans onderwezen. Dit was oorspronkelijk zo in het gehele onderwijs, maar tijdens de 19e eeuw kwamen er steeds meer Nederlandstalige basisscholen en middelbare scholen. Toch ontbrak er nog een Nederlandstalige universiteit. Al sinds 1869 gingen er stemmen op voor een Nederlandstalige universiteit. In 1905 leek het er even op dat de overheid toestemming gaf aan de universiteit van Gent om dit te doen, maar het liep uit op niets.

Eerste Nederlandstalige universiteit

De Universiteit Gent werd de eerste Nederlandstalige universiteit van Vlaanderen.

De drie kraaiende hanen haalden in 1910 zo'n 100.000 handtekeningen op en kregen de steun van 500 gemeentebesturen. Met de petitie wilde zij de universiteit Gent de eerste Nederlandstalige universiteit van Vlaanderen maken. De petitie was succesvol. Eén jaar later wisten zij steun te krijgen van politieke partijen en er kwam een wetsvoorstel. In het wetsvoorstel stond dat:

• De universiteit Gent stapsgewijs Nederlandstalig zou worden vanaf het studiejaar 1916-1917. Professoren kregen vanaf toen de mogelijkheid om in het Nederlands te onderwijzen, maar waren dit nog niet verplicht.
• Er kwam een speciale Nederlandstalige hogeschool voor mijnwerkers, voor veeartsen en land- en tuinbouwwerkers.

Toch kon men het voorstel niet door de Kamer van Volksvertegenwoordigers krijgen. In 1912 kwam er een nieuw voorstel, wat meer kans had. Echter, het werd nooit behandeld door de Eerste Wereldoorlog.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd een deel van België bezet door de Duitse bezetter. De Duitsers werkten samen met een deel van de Vlaamse Beweging om steun te krijgen in Vlaanderen. Hierdoor werd de gehele Vlaamse Beweging als slecht gezien. Na de oorlog kwam er een nieuw wetsvoorstel, wat in de Senaat verworpen werd. Toch kwam er in 1923 uiteindelijk een compromis: de universiteit Gent kreeg toestemming om twee derde van de cursussen in het Nederlands aan te bieden. Het laatste derde bleef in het Frans. Studenten mochten vrij kiezen, maar medische studenten mochten enkel de Nederlandstalige cursussen krijgen.

In de jaren die volgden werd de Universiteit Gent steeds Nederlandstaliger. Sinds 1930 is het een volledig Nederlandstalige universiteit. Ondertussen begonnen ook de Universiteit Brussel en Leuven Nederlandstalige vakken aan te bieden.

Huidige situatie

Wat de drie kraaiende hanen wilden, is vandaag de dag praktijk in België. In Wallonië zijn alle universiteiten Franstalig, terwijl alle universiteiten in Vlaanderen Nederlandstalig zijn. Om dit te realiseren moest de Katholieke Universiteit Leuven (KUL) in 1971 zelfs gesplitst worden. De KUL werd volledig Nederlandstalig, terwijl de nieuwe Université catholique de Louvain Franstalig werd.

In Brussel is hetzelfde gebeurd door de universiteit op te splitsen in de Nederlandstalige Vrije Universiteit Brussel en de Franstalige Université libre de Bruxelles.