Staatsobligatie

Een staatsobligatie of staatslening is een obligatie (schuldbewijs) uitgegeven door een staat (land).

In feite is een staatsobligatie een soort lening. Of, in wat lastigere woorden, een staatsobligatie is een vraag naar kapitaal.

Begrotingstekort

Een land, bijvoorbeeld Nederland of België, maakt elk jaar een begroting. In deze begroting staat hoeveel geld het land uitgeeft, en hoeveel geld er binnenkomt. Met name in veel Europese landen, maar ook in de Verenigde Staten, is die begroting bijna nooit sluitend. Een sluitende begroting is een begroting waarbij de overheid (het bestuur van het land), minder geld uitgeeft dan dat er binnenkomt óf dat de inkomsten en uitgaven precies gelijk zijn. In Europa en de VS (en best veel andere landen) geven de nationale overheden dus (veel) meer geld uit dan dat er binnenkomt. Dat heet een begrotingstekort. Dit begrotingstekort moet de overheid zien te dichten. Dat kan grofweg op drie manieren. De eerste is bezuinigen. Hierbij geeft de overheid minder geld uit. Vaak vinden mensen dat niet leuk, want overheidsuitgaven helpen de mensen om zelf genoeg geld te hebben. Ook zorgt de overheid vaak voor publieke voorzieningen. Deze voorzieningen worden dan minder. Een andere mogelijkheid is de belastingen verhogen. Dit vinden mensen ook niet leuk. Dan moeten ze meer betalen aan de overheid terwijl ze er voor hun gevoel vaak niet meer voor terug krijgen. Zelf houden ze dan minder geld over, wat henzelf in financiële problemen kan brengen. De laatste mogelijkheid is het uitgeven van staatsobligaties. In feite leen je dan geld, waar je alleen maar de rente over hoeft te betalen. Op korte termijn is dit goedkoper, maar uiteindelijk moet je de lening ook aflossen, zoals dat heet. Dan moet je het geleende bedrag terugbetalen. Maar dit duurt vaak enkele jaren tot soms wel 30 jaar. Daarom is het voor politici, die vaak op korte termijn een oplossing willen hebben, aantrekkelijk om toch die lening af te sluiten, hoewel je dus in totaal duurder uit bent.

Handel

Staatsobligaties worden verhandeld op de beurs. In het geval van Nederland is dat de Amsterdamse effectenbeurs. Deze staatsobligaties worden voor een nominale waarde op de markt gebracht. Die waarde is gelijk aan de grootte van de lening, bijvoorbeeld €1000. Over deze waarde wordt ook de rente berekend. De rente noem je de couponrente. Als de obligaties eenmaal op de markt zijn, krijgen deze naast een nominale waarde een koerswaarde. De koerswaarde wordt bepaald door de vraag en het aanbod van de obligaties. Dus hoeveel mensen een obligatie willen kopen en hoeveel er een obligatie willen verkopen. Dit werkt ook zo bij aandelen en andere effecten. Die koerswaarde stijgt als het land de rente kan betalen en er een grote kans is dat de obligatie ook terugbetaald kan worden. Andersom daalt de koerswaarde als dat niet kan. Aan het eind van de looptijd ontvangt degene die dan de obligatie heeft de nominale waarde. Nederlandse staatsobligaties staan bekend als zeer veilig.

Rente

De couponrente wordt vooral bepaald aan de hand van de vraag en het aanbod, wat weer afhangt van de kans dat de obligatie wordt terugbetaald. Dit hangt af van de looptijd, maar ook van de financiële betrouwbaarheid van de overheid. Landen als Griekenland, Italië en Frankrijk lenen dus tegen een hogere rente dan landen als Nederland en Duitsland. Nederland heeft zelfs een tijdje tegen een rente van 0 procent mogen lenen. De rente is vast. Dat is bijvoorbeeld 3 procent van de nominale waarde op jaarbasis. Stel, je hebt een obligatie met een nominale waarde van €1000, dan ontvang je dus elk jaar €30.

Kopers

Iedereen kan in principe staatsobligaties kopen. Vaak zijn de opkopers wel grotere handelaren. Hieronder enkele voorbeelden.

Pensioenfondsen

Pensioenfondsen keren pensioen uit voor ouderen. Dit doen ze door het geld dat de ouderen aan het pensioenfonds hebben betaald toen ze werkten, te beleggen. Dit doen de fondsen het liefst in aandelen. Dat levert het meeste geld (en dus winst) op. Maar het is ook risicovol. Je kan zo je geld verliezen. Staatsobligaties, zeker Nederlandse, zijn veiliger, maar hebben een lager rendement. Daarom heeft de Nederlandse overheid een verplichting voor pensioenfondsen om minimaal een bepaald deel van hun beleggingen in obligaties te doen. Zo hebben ouderen een stabieler pensioen.

Verzekeraars

Verzekeringsmaatschappijen willen een stabiel beleggingsproduct naast aandelen. Zij beleggen premies, om zo meer winst te maken en premiekosten te verkleinen.

Beleggingsfondsen

Sommige mensen beleggen via een beleggingsfonds. Zij hebben vaak zo veel geld dat het slim is om dat niet allemaal op een spaarrekening te hebben. Deze fondsen bieden een pakket aan aandelen en obligaties voor een goed en stabiel rendement.

Banken

Ook banken investeren in obligaties om dezelfde redenen als beleggingsfondsen en verzekeraars.

Centrale bank

Ook kan de centrale bank staatsobligaties opkopen. Dit stuwt de vraag naar deze obligaties. Hiermee daalt het rendement en zullen beleggers meer aandelen kopen, wat de economie stimuleert. Ook print de centrale bank geld om de obligaties te betalen. Hiermee stijgt ook de inflatie. Dit is decennialang beleid geweest van de centrale bank van Japan. Daar was lange tijd geen inflatie, waardoor de economie tot stilstand dreigde te komen.