Vanitas

Vanitas ('nutteloosheid' of 'waardeloosheid') is een thema in de kunst. Het gaat om een symbolisch kunstwerk dat de vergankelijkheid van het leven, de zinloosheid van plezier en de zekerheid van de dood toont. Het wordt vaak, maar niet altijd, gebruikt in stillevens.

Geschiedenis

Vroeger waren er veel arme mensen die op straat leefden en rijken die heel veel geld hadden en de armen niks gunden. De rijken kochten zo veel mogelijk schilderijen om te laten zien hoe rijk ze waren. De schilders namen de rijken soms op de hak, door symbolen te verstoppen in het schilderij om aan te geven hoe zinloos het bestaan op de Aarde was.

Vanitas was een populair genre in de schilderkunst van de 17e eeuw in Nederland en Vlaanderen. Bekende meesters van het Vanitas-stilleven waren onder meer Jan Davidsz de Heem, Willem Claesz Heda, Pieter Potter en Pieter van Steenwyck.

Symbolen

In een schilderij met vanitas als thema zitten een heleboel symbolen. De symbolen verwijzen naar dingen die alle mensen meemaken of uiteindelijk overkomen. Zo staat er op zo'n schilderij bijvoorbeeld een doodshoofd, uitgedroogde, uitgebloeide bloemen en uitgedoofde kaarsen om aan te geven dat iedereen uiteindelijk doodgaat. Verwelkende bloemen en rottend fruit symboliseren verval zoals veroudering. Muziekinstrumenten, zoals de luit, liggen op het schilderij om de vluchtigheid van muziek aan te geven (nadat de laatste noot is gespeeld wordt het stil). Naast muziekinstrumenten duiden ook rook, horloges en zandlopers op de kortheid van het leven.