Jan Amos Comenius
| Wetenschapper | ||||
| ||||
| Jan Amos Comenius | ||||
| Persoonlijke info | ||||
|---|---|---|---|---|
| Volledige naam | Jan Amos Komenský | |||
| Geboren | 28 maart 1592 | |||
| Geboorteplaats | mogelijk Nivnice, Komňa of Uhersky Brod | |||
| Geboorteland | Moravië, Koninkrijk Bohemen, tegenwoordig  Tsjechië
| |||
| Overleden | 15 november 1670, | |||
| Overleden te | Amsterdam | |||
| Gehuwd met / relatie |
Verloor vrouw en twee kinderen aan de pest | |||
| Bekend van | ||||
| Vakgebied | theologie, filosofie, hervormer, pansofist en pedagoog | |||
| Actief | 1618-1670 | |||
| Bekend van | boek 'Orbis Sensualium Pictus' | |||
| ||||
Jan Amos Comenius werd geboren als Jan Amos Komenský op 28 maart 1592 mogelijk in Nivnice, Komňa of Uhersky Brod (regio Zlín en maakt deel uit van het district Uherské Hradiště) in het huidige Tsjechië. Vroeger heette dat Moravië, dat deel uitmaakte van het Koninkrijk Bohemen. Dat was in de tijd van de godsdiensttwisten. De familie was lid van Jan Amos was lid van de Boheemse Broederschap, die stond voor de zuivering van de kerk. Na zijn studie theologie en filosofie werd Jan Amos in 1618 tot geestelijke van de broederschap gewijd en aangesteld als leraar en predikant. In die tijd trouwde hij ook. Waarschijnlijk kreeg hij toen ook de meer Latijnse naam Comenius.
Vlucht
In 1618 brak de dertigjarige oorlog (1618-1648) uit, mede door de spanningen tussen de protestanten en de katholieken. Bohemen werd in 1620 verslagen en kwam onder de katholieke Habsburgers te vallen. Vanaf dat moment begon ook de vervolging van de protestanten. Rond dezelfde tijd verloor hij zijn vrouw en twee kinderen aan de pest. Door de omstandigheden moest hij vluchten. Via een lange weg kwam hij in Amsterdam terecht waar hij gastvrij werd ontvangen door de rijke koopmansfamilie De Geer. Hier kon hij in alle rust verder werken aan de theologie, filosofie en pedagogiek.
De alwetende mens
Comenius is in Nederland vooral bekend geworden als de pedagoog. Hij vond het belangrijk dat kinderen een goede opvoeding moesten krijgen om zo de wereld te kunnen verbeteren. Hij vond dan ook dat kinderen veel meer geleerd moest worden dan taal en rekenen alleen. Hij ontwikkelde een eigen onderwijssysteem, waarbij het kijken en nadoen voorop stond. Tegenwoordig noemen we dat aanschouwelijk onderwijs. Pedagogen als Jean-Jacques Rousseau, Célestin Freinet, Friedrich Fröbel, Johann Heinrich Pestalozzi en Maria Montessori bouwden daar op voort. Zijn beroemdste boek 'Orbis Sensualium Pictus' - de zichtbare wereld in plaatjes - laat aan de hand van afbeeldingen (houtsnedes) zien hoe de wereld om ons heen in grote lijnen in elkaar steekt en hoe de dingen met elkaar samenhangen. Met cijfers zijn onderdelen in de tekeningen aangeduid en worden onder het plaatje in het Tsjechiës, Duits, Engels en Nederlands beschreven. Het laat vele beroepen zien met de daarbij behorende gereedschappen. Ook ging hij met groepjes kinderen naar bijvoorbeeld de haven en legde ter plekke uit waar alles voor diende. Tegenwoordig zou je dat een excursie noemen.
Behalve veel pedagogische boeken schreef hij ook over de theologie en de filosofie. Ook was hij geïnteresseerd in cartografie, astronomie, muziek (het natuurlijkste van de mens), talen en geneeskunde.
Een medicijn tegen onwetendheid is de educatie, die jonge geesten op school moeten ontvangen; zodanig dat die educatie waar, volledig, helder en duurzaam is (eerste regel in zijn boek 'Orbis Sensualium Pictus')
Comenius en Naarden
Jan Amos was in Amsterdam lid van de Franstalige Waalse kerk. Om een of andere reden werd hij na zijn dood in 1670 begraven in de toenmalige Waalse kerk in Naarden. Zijn graf raakte vergeten en verwaarloosd. Toen de kerk in 1819 werd opgeheven vond men vele jaren later het graf terug. De toenmalige Tsjecho-Slovaakse regering drong er in 1929 op aan onderzoek naar zijn laatste rustplaats. Er werd een mausoleum gemaakt met een kapel. Dit mausoleum trekt nu nog steeds vele Tsjechen en Slovaken aan die als pelgrim het graf komen bezoeken. Sinds 1992 is er naast het mausoleum een museum ingericht, waar een beeld wordt gegeven over het werk en het gedachtegoed van Comenius. Er staat bij de Grote Kerk in Naarden ook een standbeeld van hem.