Grafheuvel
Een grafheuvel (ook: heuvelgraf of tumulus) is een heuvel die gemaakt is in de prehistorie. Zo'n heuvel werd gebruikt als begraafplaats. De heuvels werden opgeworpen over menselijke resten in een kuil, boomkist, hunebed, steenkist, grafkist, urn, tombe of grafkamer. Menselijke resten zijn er liggend, zittend of als as in een urn in gevonden. Grafheuvels komen voor in diverse afmetingen en werden gemaakt van verschillende materialen, afhankelijk van de periode en het gebied. Ook de maatschappelijke positie, zoals een hoofdman, bepaalde het type grafheuvel. Het type grafheuvel of de manier waarop de urn is gemaakt en de grafgiften vertellen vaak iets over de cultuur die de heuvel heeft gemaakt
De grafheuvel werd gebruikt voor het begraven van één of meerdere overledenen van de gemeenschap. Vaak werd de grafheuvel daarna ook nog gebruikt voor het begraven van resten van later overleden mensen. Deze personen werden in de bestaande grafheuvel begraven, waarbij de grafheuvel soms werd verhoogd. In bepaalde gebieden is er één grafheuvel in het landschap, maar grafheuvels worden ook in groepen aangetroffen of zijn onderdeel van een groter grafveld of urnenveld.
Men vermoedt dat grafheuvels, behalve om de doden een laatste rustplaats te geven, ook gebouwd en gebruikt werden voor verering, zoals tegenwoordig een kerkgebouw of ander monument.
Grafheuvels in Nederland
De grafheuvels in Nederland zijn afkomstig uit verschillende tijdperken, van de Kopertijd tot de Romeinse tijd. Op de kaart kun je goed zien dat ze vaak in de hoger gelegen gebieden liggen, zoals de Utrechtse heuvelrug, de Hondsrug en de Veluwe.
Grafheuvels staan geregistreerd op de lijst van archeologische monumenten en ze worden bescherd volgens de Monumentenwet.
De oudst bekende grafheuvel in Nederland is die van ongeveer 5000 jaar geleden. Deze is aan het begin van de kopertijd aangelegd bij Apeldoorn door mensen van de standvoetbekercultuur, een ondergroep van de touwbekercultuur (2900-2400 v.Chr.). Deze volgde op de neolithische trechterbekercultuur (4000-2800 v.Chr.), en deze mensen zijn bekend van de hunebedden. Ook de grafheuvel van de Hoofdman van Drouwen is een voorbeeld.