Ongedocumenteerd
Ongedocumenteerden, personen zonder wettelijke verblijfstitel, sans-papiers of illegalen zijn mensen die zonder een verblijfsvergunning of een andere vergunning verblijven in een land waar ze de nationaliteit niet van hebben.
Term
De Nederlandse Rijksoverheid spreekt niet van illegalen, maar van mensen die 'illegaal verblijven' of 'vreemdelingen die geen recht hebben op verblijf'. De term 'illegalen' wordt in de volksmond weliswaar vaak gebruikt, maar kan de indruk wekken dat iemand die illegaal in een land verblijft, ook daadwerkelijk illegaal is. Dat is niet het geval: het 'ongedocumenteerd-zijn' is in Nederland op zichzelf niet strafbaar. In de politiek wordt daarom ook vaak gesproken van 'personen zonder wettelijke verblijfstitel' of 'ongedocumenteerden'.
In België wordt meestal gesproken van 'illegalen' of 'sans-papiers' (ontleend aan het Frans, letterlijk 'zonder papieren').
In Nederland
In Nederland is het wel verboden om zonder een verblijfsvergunning of andere vergunning in Nederland te verblijven. Ongedocumenteerden mogen daarom niet werken en kunnen geen aanspraak maken op uitkeringen of andere vormen van sociale zekerheid. Ze hebben wel recht op tijdelijk onderdak, medische hulp, en eten en drinken (bed, bad en brood). Minderjarigen hebben ook recht op onderwijs.
Ongedocumenteerden plegen geen strafbaar feit door in Nederland te zijn, maar kunnen wel worden uitgezet, tenzij dit zou betekenen dat ze naar een land teruggestuurd worden waar ze risico lopen te worden vermoord, te worden gemarteld of ernstig te worden vernederd.
Als Nederland een gedocumenteerde wil uitzetten, dan moet diegene persoon eerst de kans hebben gehad om vrijwillig terug te keren, tenzij die persoon allang vrijwillig had kunnen vertrekken. Daarna wordt er een zogeheten 'terugkeerbesluit' genomen. Met zo'n besluit wordt besloten dat iemand moet terugkeren naar het land waar diegene vandaan kwam (of bij uitzondering een ander veilig land). De persoon wordt daarna met de hulp van politie, andere overheidsdiensten en vaak ook de Europese grenspolitie Frontex gedeporteerd naar dat land.
Een ongedocumenteerde heeft het recht om in beroep te gaan tegen een asielbesluit, dus om te klagen dat een besluit verkeerd genomen is. Tijdens deze procedure mag een ongedocumenteerde het oordeel van de rechter in Nederland afwachten. Als de rechter het met de ongedocumenteerde eens is, moet de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) een nieuw besluit nemen. Als de rechter het besluit echter terecht vindt, kan een ongedocumenteerde nog in hoger beroep gaan. Het hoger beroep mag diegene meestal niet in Nederland afwachten.
Als de Nederlandse autoriteiten denken dat een ongedocumenteerde probeert onder te duiken voor de politie of dat diegene de terugkeer probeert tegen te houden (dus niet rechtmatig via de rechter, maar door bijvoorbeeld niet mee te werken met de autoriteiten), dan kan diegene in een detentiecentrum worden geplaatst. De autoriteiten moeten echter eerst minder vergaande dingen proberen. Voorbeelden van minder vergaande maatregelen zijn een meldplicht of dat een ongedocumenteerde buitenlandse reisdocumenten moet inleveren.
In België
In België gelden dezelfde regels voor ongedocumenteerden als in Nederland. Dat komt omdat de mensenrechten van ongedocumenteerden in de hele Europese Unie (EU) staan vastgelegd in verschillende Europese richtlijnen. Dat betekent ook dat alle lidstaten gebonden zijn aan de oordelen van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HJEU) en ook aan de oordelen van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). De lidstaten van de EU mogen de regels uit EU-wetgeving wel op hun eigen manier verwerkt in nationale wetten. Zo kiest België er bijvoorbeeld voor om de medische hulp voor ongedocumenteerden apart te organiseren via een procedure voor Dringende Medische Hulp (DMH). In Nederland is dat anders en gaan ongedocumenteerden naar een gewone huisarts of de Gemeentelijke gezondheidsdienst (GGD).