Potvis
| Potvis Physeter macrocephalus | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
| Gevoelig | |||
| Leefgebied | wereldwijd | ||
| Leefomgeving | oceanen | ||
| Behoort tot de | Walvissen, Zoogdieren | ||
|
| |||
| |||
De potvis (Physeter macrocephalus) is een soort walvis, maar dan van de onderorde Tandwalvissen. Potvissen kunnen tot 4000 meter diepte duiken, waar ze ook jagen.
Kenmerken
Ze zijn donkergrijs, en in het zonlicht vaak wat bruinig. Mannetjes kunnen tot 18 meter lang worden, en vrouwtjes tot 11 meter. Hun gewicht kan wel tot 50 ton zijn! Alleen de potvis mannetjes hebben tanden, en die groeien alleen in de onderkaak (net als bij de kaak van een koe). Ze kunnen bijna 2 uur onder water blijven. Het grote hoofd van de Potvis, vormde een rol in het boek van Herman Melvilles; Moby Dick. Dit heeft ervoor gezorgd dat veel mensen hem zien als dé walvis. De potvis is geen vis, maar een zoogdier. Andere kenmerken zijn de vorm van de staartvin en van de knobbels op de rug; soms kun je ook andere bijzonderheden zien, zoals sommige littekens of een afwijkend kleurpatroon. Vooral de staartvin is belangrijk. Voordat een potvis begint aan een diepe duik, steekt hij zijn staart boven water uit, waardoor het silhouet met al zijn onregelmatigheden duidelijk is te zien. Mannetjes en vrouwtjes kun je meestal wel van elkaar onderscheiden, doordat veel van de vrouwtjes een soort eeltplek op de rugvin hebben. De fontein die potvissen met hun spuwgat maken kan wel 4 meter hoog zijn.
De groep en de jongen
Net als de meeste andere tandwalvissen, leeft de potvis in een kudde. Er leven zo’n 10 tot 20 dieren in. Vrouwtjes met jongen worden door de rest beschermd. De jongen zijn 'kostbaar' voor de potvissen. Eén jong in tien jaar is bij een potvis normaal, en de moeder blijft zeker ook nog vijf jaar voor haar jong zorgen. Dan komt er nog bij dat een potvisvrouwtje een keer in de 3 á 5 jaar vruchtbaar is. Een potvis of walvis jong noem je een kalf. De paring duurt niet langer dan dertig seconden. De dieren paren buik aan buik: horizontaal in het water, of verticaal oprijzend.
De mannetjes spelen geen enkele rol bij het grootbrengen van de jongen. Na een draagtijd van 14 tot 16 maanden brengen de vrouwtjes met hulp van de andere vrouwtjes een jong ter wereld. Het jong wordt door de helpsters onmiddellijk naar de oppervlakte gebracht. Daar haalt het jong voor het eerst adem. Jonge potvissen worden twee jaar lang gezoogd.(of langer van moedermelk voorzien). De eerste tanden van een potvis breken door op zijn achtste. In Nederland spoelen alleen mannetjespotvissen aan. Dat komt omdat als de mannetjes uit de groep verdreven worden, deze pubergroepen bestaan uit 1 tot 5 dieren. Ze trekken naar de poolzee om een vrouw te zoeken. Daardoor moeten ze langs Nederland. De verlaring dat er in Nederland geen vrouwtjes aanspoelen is dus simpel: vrouwtjes en jongen komen hier gewoon niet in de buurt.
Voedsel
Potvissen eten bijna uitsluitend inktvissen, maar ook wel vissen. Bij IJsland bestaat het menu van de potvissen bijna uitsluitend uit vis. Verder eten ze ook wel wat krabben en kreeften.
Iedereen kent wel die mooie platen in oude boeken: een potvis, verwikkeld in een gevecht op leven en dood met een reusachtige inktvis en hopeloos verstrengeld in de tentakels van het monster. Niemand leek zich ooit af te vragen of potvissen altijd op zo'n onhandige en gevaarlijke manier aan de kost komen. De werkelijkheid is minder hysterisch. Door analyse van de maaginhoud van gevangen potvissen zijn we veel te weten gekomen over het menu van de potvis in de verschillende wereldzeeën. Potvissen kauwen hun prooi niet: de kaak dient slechts als grijpding. Hoogstens wordt een grote inktvis tegen het verhemelte doodgedrukt, waarna hij in zijn geheel wordt ingeslikt. Volwassen potvissen vangen over het algemeen grotere prooien dan vrouwtjes en jonge potvissen. Dit heeft te maken met het feit dat de mannetjes op grotere diepte jagen dan de vrouwtjes en jongkies. De grotere inktvissen leven in dieper water. Toch zijn er wel vondsten gedaan van wel erg gigantische exemplaren. In de magen van twee potvismannetjes die bij de Azoren waren gevangen, troffen mensen een reuzeninktvis aan van tien en een halve meter lang (inclusief de tentakels) en 184 kilo zwaar, en één van twaalf meter lang en 200 kilo. Dat is in verhoding met de potvis best groot als je bedenkt dat een vrouwtjespotvis 11 meter kan worden en een mannetje 18 meter. Dit zijn echter wel uitzonderingen. En ook in zulke gevallen is er waarschijnlijk nauwelijks sprake van echte gevechten: zelfs zo'n grote inktvis heeft geen schijn van kans tegen de geweldige massa van een potvis met zijn formidabele kaken. Wel kan de inktvis zich met zijn vangarmen nog enige tijd aan zijn aanvaller vastklemmen, waardoor er op de kop van de potvis afdrukken van zuignappen kunnen ontstaan. De grootste littekens vind je op de grootste mannetjes, zoals ook te verwachten is. En het zijn vooral die grote indrukken van ruim tien centimeter in doorsnede, die geleid hebben tot de wilde verhalen van vroeger.
Gevaar
De mens is de grootste (en eigenlijk ook de enige) vijand van de Potvis. Vóór de walvisvaart werden potvissen nauwelijks vervolgd door de mens. In 1712 vond de eerste potvisexpeditie vanuit Noord-Amerika plaats. De voornaamste jagers waren Amerikanen, Britten, en Fransen. Soms werden er meer dan 4000 potvissen gevangen! Walvisjagers vissen soms met harpoenen. Dat zijn grote staven met haken eraan, die ze afschieten met een soort kanon op de Potvis. Soms doen ze er ook gif aan, wat de Potvis nog sneller doodt. Er is tegenwoordig een wet tegen de walvisjacht. Als je geen walvissen nodig hebt (geldt dus niet voor de Inuit), hoef je ook niet te bejagen. Maar Japan en Noorwegen lappen dat aan hun laars. Japan zegt dat ze de dieren nodig hebben voor onderzoek, maar heb je daar 2.000 (dit is een schatting) vangsten per jaar voor nodig? In Noorwegen en Japan geldt Walvis als een delicatesse (iets lekkers).
Moeder potvis met kalf
Kenmerkende staart, de 'vingerafdruk' van een potvis
Opgezet exemplaar in een museum
Tanden van een potvis
_(37611504244).jpg)
Familie
Potvissen hebben een aardig grote familie. De potvis is het grootste lid van de tandwalvissen. Er zijn 2 families van walvissen: baardwalvissen en tandwalvissen. Noordkapers, bultruggen, Groenlandse walvissen en Blauwe vinvissen zijn baardwalvissen. Orka´s, dolfijnen en potvissen zijn tandwalvissen. Baardwalvissen hebben zogeheten baleinen, een soort draden (zeef) waarmee ze hun voedsel vangen. Dat voedsel bestaat uit plankton. Dit zijn beestjes die zo klein zijn dat je ze niet kun zien met bloot oog, behalve wanneer ze oplichten. Dat doen ze als ze schrikken. Tandwalvissen eten meer vis, en potvissen (die bij de tandwalvissen horen) meer inktvis. Vergeleken met de Blauwe Vinvis is de potvis een kleintje, maar in vergelijk met de Orka is hij gigantisch.
Er zijn drie soorten potvissen, de gewone potvis, de dwergpotvis en de kleine potvis. De orka eet meestal vis, maar ook familieleden. Dat is het leuke van walvissen: baleinwalvissen zijn het groots, maar ook het aardigst en tandwalvissen eten vlees. Die zijn dus niet zo heel lief. Dat zijn meer rovers. Dolfijnen inbegrepen. Een orka kan zich heel snel aanpassen aan z'n leefgebied en andere omstandigheden. Zo is het bekend dat orka’s bij de polen veel zeehond eten, en dat orka’s op andere locaties weer andere dingen eten.