Vijzel

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Een vijzel kan een soort schroefvormige waterpomp zijn. Deze zou zijn bedacht door Archimedes.

Meer bekend is de vijzel met stamper. Zo'n 37.000 jaar geleden gebruikte men een iets uitgeholde steen en een kleinere steen om kruiden en bladeren stuk te wrijven. Waarschijnlijk is dit ontstaan vanuit de platterewrijfsteen waarmee graan werd vermalen.

Vijzel en stamper is een set van twee eenvoudige gereedschappen die sinds het stenen tijdperk tot op de dag van vandaag worden gebruikt in de keuken om ingrediënten of substanties te bereiden door ze te pletten en te malen tot een fijne pasta of poeder. Het wordt ook gebruikt in een laboratorium en de apotheek Vergelijkbaar is de mortel. Die is meer een schaal, typisch vervaardigd uit hard hout, metaal, keramiek of harde steen zoals graniet . De stamper is een stomp knuppelvormig voorwerp. De te malen substantie, die nat of droog kan zijn, wordt in de vijzel of mortel geplaatst waarin de stamper wordt gestampt, geperst en in de substantie wordt gedraaid totdat de gewenste smurrie is bereikt. Bijvoorbeeld een pesto. Het is zeg maar de voorloper van een blender of keukenmachine. Bij natuurvolken zie je nog vaak dat een vijzel wordt gebruikt voor het stampen van granen, bladeren e.d. voor het eten.

• 

  Aardewerk mortel met stamper en peperkorrels

• 

  Bronzen vijzel met oren.

• 

  Guinese vrouwen stampen in een grote vijzel.