Italië: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
(Tekst vervangen door "Categorie:Lidstaat van de Europese Unie Categorie:Landen van Europa de:Italien it:Italia en:Italy es:Italia eu:Italia ca:Itàlia fr:Itali...") Labels: Visuele tekstverwerker Vervangen |
|||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | |||
| − | === Literatuur === |
||
| − | [[Bestand:Michelino DanteAndHisPoem.jpg|right|300px|miniatuur|[[Dante Alighieri]] met ''[[De Goddelijke Komedie]]'' in zijn hand.]] |
||
| − | De Italiaanse literatuur heeft een belangrijke invloed gehad op de literatuur van andere landen. De drie belangrijkste schrijvers binnen de Italiaanse literatuur zijn [[Dante Alighieri]], [[Giovanni Boccaccio]] en [[Francesco Petrarca]]. Dante schreef het wereldberoemde boek ''[[De Goddelijke Komedie]]'' over de tocht door de hel, het [[vagevuur]] en de hemel. In het boek is Dante zelf het hoofdpersonage en verschillende mythologische en historische figuren komen in het werk voor. De Goddelijke Komedie is erg belangrijk geweest op hoe wij de hemel en de hel tegenwoordig zien. Boccaccio schreef het boek ''[[Decamerone]]'', wat eigenlijk meer een verzameling van verschillende verhalen is. De Decamerone gaat over een reis van 10 personen die op de vlucht zijn voor de [[pest]]. Gedurende de reis van 10 dagen vertellen ze elkaar verhalen die in het boek zijn opgeschreven. Petrarca is vooral bekend vanwege zijn gedichten en maakte het [[sonnet]] populair. |
||
| − | |||
| − | Bekende modernere schrijvers zijn [[Giosuè Carducci]], [[Salvatore Quasimodo]] en [[Eugenio Montale]]. [[Umberto Eco]] werd met zijn roman ''[[De naam van de roos]]'' wereldberoemd. Een bekende Italiaanse kinderboekenschrijfster is [[Elisabetta Dami]]. Zij bedacht in 1999 de muis [[Geronimo Stilton]]. Inmiddels zijn er tientallen boeken geschreven en zijn de boeken in 35 talen vertaald. |
||
| − | |||
| − | ===Film=== |
||
| − | [[File:Dolce_vita1.gif|left|300px|thumb|''[[La Dolce Vita]]'' is nog altijd een van de beroemdste Italiaanse films.]] |
||
| − | Italië was een van de eerste landen waar films gemaakt werden. In 1896 begon [[Vittorio Calcina]] met het maken van korte, geluidloze films. Deze films waren ook in het buitenland erg populair, zoals ''[[L'Inferno]]'' (1911) en ''[[Quo Vadis]]'' (1913). Toen er geluidsfilms in de jaren 1920 ontstonden werden Italiaanse films minder populair. Ondertussen waren de fascisten in het land aan de macht gekomen en werden vooral [[propaganda]]films gemaakt. In de jaren 1950 bloeide de Italiaanse film weer op met regisseurs als [[Federico Fellini]] en actrices als [[Sophia Loren]]. De Italiaanse films gemaakt tussen 1950 en 1970 worden ''Commedia all'italiana'' genoemd. Een bekende film uit deze periode is ''[[La Dolce Vita]]'' (1960). Deze film is beroemd geworden om de scene waarbij actrice [[Anita Ekberg]] in de [[Trevifontein]] een bad neemt. Ook veel buitenlandse films, zoals ''[[Cleopatra (1963)|Cleopatra]]'', werden in Italië opgenomen. Rome was zo populair onder regisseurs dat het de bijnaam ''[[Hollywood]] aan de [[Tiber]]'' gekreeg. In de jaren 1960 en 1970 werd Italië bekend om de [[spaghetti westerns]], zoals ''[[Once Upon a Time in the West]]'' (1968). Dit waren goedkope westernfilms die in heel de wereld bekend werden. Ook veel horrorfilms werden in de jaren 1970 en 1980 in Italië opgenomen, zoals ''The Exorsist''. |
||
| − | |||
| − | In de jaren 1980 raakte de Italiaanse film in verval, maar in de jaren 1990 kreeg Italië weer een aantal succesvolle films. Beroemde Italiaanse films uit deze periode zijn ''[[Il Postino]]'' (1994) en ''[[La vita è bella]]'' (1997). De meeste Italiaanse films worden voor een Italiaans publiek gemaakt. Weinig films worden ook buiten Italië echt populair. Toch is Italië nog altijd een populaire locatie om films op te nemen. |
||
| − | |||
| − | === Eten en drinken === |
||
| − | [[Bestand:Olive-oil-1412361 1920.jpg|right|300px|miniatuur|[[Olijfolie]], [[basilicum]] en [[tomaat]]; bekende en veel gebruikte ingrediënten uit de Italiaanse keuken.]] |
||
| − | De Italiaanse keuken is een van de beroemdste ter wereld. Bij het ontbijt wordt er niet zo heel veel gegeten. In zowel de middag als de avond wordt warm gegeven. Een diner in Italië begint met de eerst gang; [[antipasto]]. De naam zegt het al, het bestaat uit verschillende kleine gerechten, maar geen pasta. Een typisch gerecht is een salade met [[mozzarella]], [[tomaat]] en [[pesto]], maar ook [[carpaccio]] is er een. Hierna volgt het hoofdgerecht, meestal pasta. Er zijn verschillende soorten pasta, zoals [[farfalle]], [[fusilli]], [[spaghetti]] en [[macaroni]]. De pasta wordt altijd met een saus geserveerd, meestal met groente, vlees en/of vis daarin. Er zijn tal van (authentieke) pastasauzen. Meestal wordt de pasta op smaak gemaakt met [[Parmezaanse kaas]] en kruiden als [[basilicum]], [[rozemarijn]], [[tijm]], [[oregano]] en [[laurier]]. De kruiden worden meestal meegekookt, maar basilicum wordt meestal achteraf toegevoegd. Qua groenten worden vaak [[tomaat]], [[courgette]], [[aubergine]], [[broccoli]] en [[paprika]] gebruikt. In de gerechten zijn meestal de kleuren van de Italiaanse vlag te zien, het groen van de groenten, het rood van de tomatensaus en het wit van het bord (of eventueel de saus). Een bekend nagerecht is [[tiramisu]], net als [[Italiaans ijs]]. |
||
| − | |||
| − | Tussen de verschillende regio's van Italië bestaan verschillende op het gebied van eten, vooral tussen het noorden en zuiden. In het noorden is bijvoorbeeld [[risotto]] een populair gerecht, maar in het zuiden wordt dit niet als gerecht gezien. Italianen zijn trots op hun koffiecultuur. Overal over de wereld worden Italiaanse koffies gedronken, zoals de [[espresso]], de [[cappuccino]] en de [[latte macchiato]]. Ook de wijnen die in Italië gemaakt worden zijn populair. |
||
| − | |||
| − | ===Werelderfgoed=== |
||
| − | In Italië staan 58 dingen op de [[Werelderfgoedlijst]] van [[UNESCO]]. Hierdoor is Italië het land met de meeste werelderfgoederen ter wereld. Hieronder een klein overzicht: |
||
| − | {{Kolommen3 |
||
| − | | Kolom1= |
||
| − | * Rotstekeningen in [[Valcamonica]] |
||
| − | * Kerk en Dominicanerklooster van [[Santa Maria delle Grazie]] in Milaan |
||
| − | * Historisch centrum van [[Rome]], de bezittingen van de [[Heilige Stoel]] in die stad met speciale territoriale rechten en [[Sint-Paulus buiten de Muren]] (gedeeltelijk in Vaticaanstad) |
||
| − | * Historisch centrum van [[Florence]] |
||
| − | * [[Venetië]] met zijn lagune |
||
| − | * [[Piazza dei Miracoli|Domplein]] van [[Pisa (stad)|Pisa]] |
||
| − | * Historisch centrum van [[San Gimignano]] |
||
| − | * [[Sassi di Matera|Sassi]] en het park met de rotskerken van [[Matera]] |
||
| − | * [[Vicenza (stad)|Vicenza]] en de [[Palladiaanse villa's in Veneto]] |
||
| − | * Historisch centrum van [[Siena]] |
||
| − | * Historisch centrum van [[Napels (stad)|Napels]] |
||
| − | * [[Crespi d'Adda]] |
||
| − | * [[Ferrara]], stad van de renaissance in de Podelta |
||
| − | * [[Castel del Monte]] |
||
| − | * [[Trullo|Trulli]] van [[Alberobello]] |
||
| − | * Vroegchristelijke monumenten van [[Ravenna]] |
||
| − | * Historisch centrum van [[Pienza]] |
||
| − | * 18e-eeuws Koninklijk [[Paleis van Caserta]] met park, aquaduct van Vanvitelli en [[San Leuciocomplex]] |
||
| − | * [[Residenties van het Koninklijk Huis van Savoye]] |
||
| − | * [[Botanische tuin van Padua]] |
||
| − | * [[Porto Venere]], [[Cinque Terre]] en de eilanden [[Palmaria]], [[Tino (eiland)|Tino]] en [[Tinetto]] |
||
| − | | Kolom2= |
||
| − | * Kathedraal, [[Torre Civica]] en [[Piazza Grande]], [[Modena]] |
||
| − | * Archeologisch [[Pompeï]], [[Herculaneum]] en [[Torre Annunziata]] |
||
| − | * [[Amalfitaanse kust]] |
||
| − | * Archeologisch [[Agrigento]] |
||
| − | * [[Villa Romana del Casale]] |
||
| − | * [[Nuraghe Su Nuraxi]] bij [[Barumini]] |
||
| − | * [[Nationaal Park Cilento e Vallo di Diano]] met archeologisch [[Paestum]] en [[Velia]], en [[Kartuizerklooster van Padula]] |
||
| − | * [[Villa Adriana]], [[Tivoli (Italië)|Tivoli]] |
||
| − | * [[Eolische eilanden]] |
||
| − | * [[Assisi]], [[Sint-Franciscusbasiliek (Assisi)|Sint-Franciscusbasiliek]] en andere Franciscaanse locaties |
||
| − | * [[Verona]] |
||
| − | * [[Villa d'Este]], [[Tivoli (Italië)|Tivoli]] |
||
| − | * Laatbarokke steden in het [[Val di Noto]] |
||
| − | * Heilige bergen ([[Sacri Monti]]) van [[Piëmont]] en [[Lombardije]] |
||
| − | * [[Monte San Giorgio]] (deels in Zwitserland) |
||
| − | * Etruskische begraafplaatsen van [[Cerveteri]] en [[Tarquinia]]. |
||
| − | * [[Val d'Orcia]] |
||
| − | * [[Syracuse]] en de [[rotsnecropolis van Pantalica]] |
||
| − | * [[Genua]]: [[Le Strade Nuove]] en het systeem van de [[Palazzi dei Rolli]] |
||
| − | | Kolom3= |
||
| − | * [[Oude en voorhistorische beukenbossen van de Karpaten en andere regio's van Europa]] (deels in andere landen) |
||
| − | * [[Mantua]] en [[Sabbioneta]] |
||
| − | * [[Rhätische Bahn]] in het [[Albula]] / [[Bernina]]-landschap (deels in Zwitserland) |
||
| − | * [[Dolomieten]] |
||
| − | * [[Longobarden in Italië. Plaatsen van macht (568-774 na Christus)]] |
||
| − | * [[Prehistorische paalwoningen in de Alpen]] (deels in andere landen) |
||
| − | * [[Etna]] |
||
| − | * [[Villa's en tuinen van de Medici in Toscane]] |
||
| − | * [[Wijngaardlandschap van Piëmont]]: Langhe-Roero en Monferrato |
||
| − | * Arabisch-Normandisch [[Palermo]] en de kathedralen van [[Cefalù]] en [[Monreale]] |
||
| − | * [[Venetiaanse verdedigingswerken van de 15e tot 17e eeuw]]: Stato da Terra – westelijke Stato da Mar |
||
| − | * [[Ivrea]], industriestad van de 20e eeuw |
||
| − | * De [[prosecco]]-heuvels van [[Conegliano]] en [[Valdobbiadene]] |
||
| − | * [[Historische kuuroorden van Europa]] (deels in andere landen) |
||
| − | * [[Padua's veertiende-eeuwse frescocycli]] |
||
| − | * De [[portieken van Bologna]] |
||
| − | }} |
||
| − | |||
| − | ===Sport=== |
||
| − | [[File:16_may_2012_giro_d_italia_Peloton.jpg|right|250px|thumb|De [[Giro d'Italia]]]] |
||
| − | De populairste sport in Italië is [[voetbal]]. Italië is een erg succesvol voetballand. Het won het [[wereldkampioenschap voetbal]] 4 keer (in 1934, 1938, 1952 en 2006). Dit is even vaak als [[Duitsland]]; enkel [[Brazilië]] heeft het wereldkampioenschap vaker gewonnen. Ook heeft Italië het [[UEFA Champions League]] 12 keer gewonnen. Uit Italië komen bekende voetballers, zoals [[Fabio Cannavaro]], [[Dino Zoff]] en [[Luigi Riva]]. Daarnaast zijn [[basketball]] en [[atletiek]] populaire sporten. Op het gebied van [[wielrennen]] staat Italië bekend om de [[Giro d'Italia]], een wereldberoemde wielrenwedstrijd. Deze vindt vooral in Italië plaats, maar sommige routes zijn ook door omliggende landen heen. |
||
| − | |||
| − | Andere populaire sporten in Italië zijn [[skiën]] (vooral in het noorden), [[rugby]], [[tennis]] en [[volleybal]]. Italië heeft aan bijna alle edities van de [[Olympische Spelen]] meegedaan. Het land organiseerde de Spelen vier keer; de Winterspelen van 1956 in [[Cortina d'Ampezzo]], de Zomerspelen van 1960 in [[Rome]], de Winterspelen van 2006 in [[Turijn]] en de komende Winterspelen van 2026 in [[Milaan]] en Cortina d'Ampezzo. |
||
| − | |||
| − | == Politiek == |
||
| − | ===Staatsinrichting=== |
||
| − | [[File:Giorgia Meloni 2018.jpg|left|250px|thumb|[[Giorgia Meloni]] is de huidige Italiaanse premier.]] |
||
| − | Italië is een parlementaire republiek. Dit betekent dat Italië een [[president]] als [[staatshoofd]] heeft en het [[parlement]] veel macht heeft. Italië is een republiek sinds het afschaffen van de monarchie in 1946. De president van Italië heeft erg weinig macht. Hij of zij wordt gekozen door het parlement en dient een periode van 7 jaar. De president ontvangt belangrijke gasten en bezoekt het buitenland. Daarnaast benoemt de president de ministers en rechters, kan oorlog verklaren en verkiezingen en [[referendum|referenda]] uitroepen. Voor deze laatste taken is de toestemming van het parlement nodig. De huidige president van Italië is [[Sergio Mattarella]]. Het hoofd van de regering is de [[premier]]. De premier heeft meer dan de president en gaat over het dagelijks bestuur an het land. De premier wordt geholpen door verschillende ministers die hun eigen taak hebben. De huidige premier van Italië is [[Giorgia Meloni]]. Ze is de eerste [[vrouw (term)|vrouwelijke]] premier van Italië en de eerste [[radicaal-rechts]]e premier van Italië sinds de [[Tweede Wereldoorlog]]. De premier en ministers vormen samen de regering. |
||
| − | [[File:Montecitorio_-_panoramio.jpg|right|300px|thumb|Het Italiaans parlementsgebouw]] |
||
| − | De regering wordt gecontroleerd door het [[parlement van Italië]]. Dit parlement stemt ook over nieuwe wetten. Het Italiaans parlement bestaat uit twee kamers: |
||
| − | * De [[Kamer van Afgevaardigden (Italië)|Kamer van Afgevaardigden]] (''Camera dei deputati'') bestaande uit 400 leden. Deze kamer wordt op een ingewikkelde manier gekozen door het volk. Ieder lid vertegenwoordigt een bepaalde regio in Italië. Het kan zijn dat één lid één regio vertegenwoordigd of dat meerdere leden één regio vertegenwoordigen. Ook vertegenwoordigen 8 leden altijd de Italianen in het buitenland. Tot 2022 had de Kamer 630 leden. De Kamer van Afgevaardigden wordt iedere vijf jaar gekozen. |
||
| − | * De [[Senaat van de Republiek (Italië)|Senaat van de Republiek]] (''Senato della Repubblica'') bestaande uit 200 leden. Hierin heeft iedere regio een bepaald aantal zetels afhankelijk van het aantal inwoners. Daarnaast zijn er nog 6 "senatoren voor het leven". Deze worden door de president gekozen. Alle leden worden om de vijf jaar gekozen, maar de "senatoren voor het leven" hebben niet te maken met verkiezingen. Een senator moet minstens 40 jaar oud zijn. |
||
| − | In Italië kan iedereen die ouder dan 18 jaar is en de Italiaanse nationaliteit heeft stemmen. |
||
| − | |||
| − | Tot 2022 had de Senaat 315 leden. |
||
| − | |||
| − | === Regio's van Italië === |
||
| − | Italië is verdeeld in 20 regio's. Dit zijn: |
||
| − | [[Bestand:Itali%C3%AB Genumerde Regio%27s.png|right|400px|miniatuur|De nummers komen overeen met dit kaartje]] |
||
| − | # [[Abruzzen]], met als hoofdstad [[L'Aquila]]. |
||
| − | # [[Apulië]], met als hoofdstad [[Bari]]. |
||
| − | # [[Basilcata]], met als hoofdstad [[Potenza]]. |
||
| − | # [[Calabrië]], met als hoofdstad [[Catanzaro]]. |
||
| − | # [[Campania]], met als hoofdstad [[Napels (stad)|Napels]]. |
||
| − | # [[Emilia Romagna]], met als hoofdstad [[Bologna]]. |
||
| − | # [[Friuli-Venezia Gruilia]], met als hoofdstad [[Triëst]]. |
||
| − | # [[Lazio]], met als hoofdstad [[Rome]]. |
||
| − | # [[Ligurië]], met als hoofdstad [[Genua]]. |
||
| − | # [[Lombardije]], met als hoofdstad [[Milaan]]. |
||
| − | # [[Marche]], met als hoofdstad [[Ancona]]. |
||
| − | # [[Molise]], met als hoofdstad [[Campobasso]]. |
||
| − | # [[Piëmont]], met als hoofdstad [[Turijn]]. |
||
| − | # [[Sardinië]], met als hoofdstad [[Caglairi]]. |
||
| − | # [[Sicilië]], met als hoofdstad [[Palermo]]. |
||
| − | # [[Trentino-Zuid-Tirol]], met als hoofdstad [[Trente]]. |
||
| − | # [[Toscane]], met als hoofdstad [[Florence]]. |
||
| − | # [[Umbrië]], met als hoofdstad [[Perugia]]. |
||
| − | # [[Valle d'Aosta]], met als hoofdstad [[Aosta]]. |
||
| − | # [[Veneto]], met als hoofdstad [[Venetië]]. |
||
| − | |||
| − | ===Buitenlandse politiek=== |
||
| − | [[File:P20211028ES-0308_(51761367731).jpg|right|300px|thumb|Oud-premier Draghi ontmoet de Amerikaanse president [[Joe Biden]]]] |
||
| − | Italië is lid van verschillende internationale organisaties, zoals de [[Verenigde Naties]] (VN), de [[Europese Unie]] (EU), de [[Groep van Zeven]] (G7) en de [[NAVO]]. Italië heeft goede banden met haar buurlanden en andere Zuid-Europese landen. Vooral de banden met [[San Marino]], [[Vaticaanstad]] en [[Malta]] zijn hecht. Italië heeft belooft deze landen in het geval van oorlog te beschermen, aangezien deze landen zo klein zijn. Voor de komst van de euro was het mogelijk om met de Italiaanse lire in San Marino en Vaticaanstad te betalen. Hoewel in Italië godsdienstvrijheid is, heeft het land een belangrijke band met de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. Veel gebouwen die in bezit zijn van het Vaticaan staan bijvoorbeeld op Italiaans grondgebied. Italië heeft goede banden met Zuid-Amerikaanse landen (zoals [[Argentinië]] en [[Uruguay]]) waar veel inwoners met Italiaanse voorvaderen wonen. |
||
| − | |||
| − | Daarnaast heeft Italië ook slechtere banden met andere landen, zoals met de landen in Noord-Afrika (zoals [[Tunesië]] en [[Libië]]). Veel vluchtelingen uit Afrika komen namelijk via deze landen naar Italië. Ook heeft het vaak conflicten over geld met Noord-Europese landen, zoals [[Nederland]] en [[Zweden]]. Deze landen willen dat Italië zijn [[staatsschuld]] kleiner maakt en minder geld uitgeeft. Ondanks deze conflicten maken de landen het ook goed met elkaar. Ook heeft Italië ruzie met [[China]] over goedkope Chinese producten. Deze zouden namelijk slecht zijn voor de Italiaanse industrie. Daarnaast maakt Italië zich zorgen over de mensenrechten in China. |
||
| − | * [https://www.landenweb.nl/italie/economie/ www.landenweb.nl] - voor stukje economie |
||
| − | |||
| − | {{Navigatie Europese Unie}} |
||
| − | {{Navigatie Landen Europa}} |
||
| − | |||
[[Categorie:Lidstaat van de Europese Unie]] |
[[Categorie:Lidstaat van de Europese Unie]] |
||
[[Categorie:Landen van Europa]] |
[[Categorie:Landen van Europa]] |
||