Wijerd Jelckama

17e eeuwse Friese afbeelding

Wijerd Jelckama ( Bolsward 1490 - †Leeuwarden, 1523) was een bekende Friese piraat en vrijheidsstrijder. Ook was hij een rebel. Hij werd Groote Wierd genoemd omdat hij enorm stevig, groot en sterk was. Zijn oom Donia tilde eens een paard van 1000 pond (500 kilo) boven zijn hoofd op. Beiden waren zeven voet lang (twee meter twintig) en droegen gigantische zwaarden die nog altijd in het Fries museum te bezichtigen zijn.

Familie

Wijerd werd in 1490 geboren. Hij was de zoon van Grote Piers (Pier Gerlofs Donia) zus. De beroemde Grote Pier was dus zijn oom. De familie waarin Jelckama geboren was was een familie die al erg lang tegen de Hollanders vocht. In honderden jaren voor zijn geboorte vochten zijn voorouders al mee in de kruistochten. Eén van hen stierf er zelfs, tijdens de belegering van Antiochië. Hij was ook (verre) familie van de bekende Friese vrijheidsstrijders Jancko Douwama en Haring Harinxma.

Jelckama en Donia vechtend tegen de Hollanders

Historische achtergrond

Jelckama was een Fries in de tijd dat Holland en Friesland nog gescheiden waren. Friesland was nog een onafhankelijk gebied. Nog niet zo heel lang geleden had het nog een koning gehad en er was een burgeroorlog gaande tussen de Schieringers en de Vetkopers, twee verschillende groepen edelen. Allebeid vonden die dat ze recht hadden op het gebied. De Schieringers en Vetkopers vochten op hun beurt weer tegen de Saksen en de Normandiërs. Ook waren er nog de Habsburgers en de Boergondiers - die allemaal recht meenden te hebben op Friesland. En de Hollanders die Friesland als een provincie wilden hebben omdat het een vruchtbaar stuk land was met veel boerderijen. Er was veel voedsel in Friesland, en veel handel. Het was naast de huidige provincie Holland één van de rijkste en welvarendste gebieden van Nederland, ondanks de vele strijd die er werd gevoerd. Hierdoor was het erg gewild. Piraterij aan de Friese kust kwam ook al langer voor. Vooral Oost-Friese kapers maakten de kust onveilig. Die werden gesteund door de West-Friese en Oost-Friese adel. In deze rumoerige tijd leefde Wijerd Jelckama.

Piraat en legeraanvoerder

Jelckama werd lid van zijn oom's leger, de Arumer Zwarte Hoop, een rebellenleger dat ook wel de "Gelderse Friezen" werd genoemd omdat er veel Gelderse huurlingen in meevochten. Samen met zijn oom vocht Jelckama zeeslagen uit als piraat. Bij de belangrijkste zeeslag van de Friese piraten vocht hij ook mee. Toen lukte het hun om 28 Hollandse schepen tot zinken te brengen en de hele Hollandse vloot te verslaan. Die werd geleid door Antonius van Houten, de Heer van Vleteren.
Op land vocht Wijerd Jelckama onder andere tegen de Saksen en de Hollanders. Jelckama vocht mee met de rebellen bij de slag om Medemblik en bij de belegering van Alkmaar. Hij werd onderbevelhebber van zijn ooms leger omdat hij zo dapper vocht en zo slim was. Na de dood van Grote Pier in 1520 werd hij de baas van het rebellenleger. Wijerd Jelckama was één van de allerbekendste piraten uit zijn tijd en heeft jarenlang, met enige onderbrekingen, de Zuiderzee onveilig gemaakt.

Dood

Jelckama deed erg zijn best, maar nadat zijn oom dood was verloor hij eigenlijk alleen nog maar veldslagen. Hij had maar een paar veldslagen weten te winnen, en dat waren kleine en onbelangrijke veldslagen. In het jaar 1523 waren er nog maar weinig rebellen over. Ze werden verslagen en gevangen genomen. Wijerd Jelckama werd naar Leeuwarden gebracht. Daar werd hij niet veel later onthoofd met de andere overlevende soldaten (de rest van de soldaten waren allemaal in de strijd gesneuveld). Friesland is vanaf toen altijd een Nederlandse provincie gebleven.