Koeler (laboratoriumglaswerk)

Een koeler of condensatieglas is een stuk laboratoriumglaswerk waarmee dampen weer worden afgekoeld, zodat er een vloeistof ontstaat.

Wanneer je bijvoorbeeld water aan de kook brengt, zal het bij 100 °C gaan verdampen. Houd je een koud glasplaatje of een spiegel in deze vrijwel onzichtbare waterdamp (gas), dan ontstaat er een waas op dat glas (het glas beslaat), wat neergeslagen waterdamp is, oftewel vloeibaar water. Dit proces dat condenseren heet kan natuurlijk ook bij andere vloeistoffen. Deze hebben een verschillend kookpunt. Zo zal alcohol eerder verdampen dan water. Bij destilleren (van alcohol uit bijvoorbeeld wijn) maken ze hiervan gebruik.

De simpelste vorm van een koeler is een rechte buis in een buis. Dit is de Liebigkoeler. Deze is vernoemd naar Justus Liebig. De af te koelen damp gaat door de binnen-buis en door de buitenste buis stroomt (meestal) koelwater. Dit zorgt voor de afkoeling.

Modernere koelers

Meer ingewikkelde koelers zijn:

• Allihn koeler of bolkoeler met bolvormige etages. Het is vernoemd naar de Duitse glasblazer Felix Richard Allihn (* rond 1854, † 1915).
• Graham koeler met een spiraal waar de te koelen vloeistof door heen loopt. Deze spiraal wordt omgeven door koelvloeistof. De uitvinder is waarschijnlijk de Schot Thomas Graham (Glasgow, 21 december 1805 – Londen, 16 september 1869)
• Dimrothkoeler bestaat uit een koelspiraal die zich in een buis bevindt. Dus net andersom dan bij de Graham koeler. Dit type koeler heeft een groot koeloppervlak. Hij is vernoemd naar Otto Dimroth.
• Friedrichs koeler. Deze koeler die lijkt op een koelvinger, en is uitgevonden door Fritz Walter Paul Friedrichs, die in 1912 een ontwerp voor de koeler beschreef. Het bestaat uit een spiraalvormige glazen buis die rond een groot cilindrisch binnenlichaam is geplaatst. De koelvloeistof komt binnen via de koelvinger van de binnencilinder; Opstijgende dampen moeten langs de koudere spiraal naar boven ontsnappen. Tevens beschikt de koeler over een zeer groot koeloppervlak, waardoor hij ook geschikt is voor de destillatie van laagkokende verbindingen.

• 

  Liebig koeler

• 

  Allihn koeler of bolkoeler

• 

  Graham koeler

• 

  Dimroth koeler

• 

  Friedrichs koeler

• 

  koude vinger of koelvinger

Laboratorium-opstelling voor destillatie

De te destileren vloeistof wordt in een rondbodemkolf gedaan dat wordt verhit (op de foto een blauw verwarmingselement). De damp stijgt op en komt via een buis in de koeler (midden op de standaard). De weer neergeslagen vloeistof (destillaat) wordt in een bekerglas (rechts) opgevangen.