Adaptatie

Een adaptatie is een bewerking van bestaande tekst. Het betekent dat een bestaande tekst wordt omgezet in een andere tekst of in een ander medium (zoals een toneelstuk, film of televisieserie). Het werkwoord dat hierbij hoort is adapteren.

Een bekend voorbeeld van een adaptatie is een verfilming. Boeken, volksverhalen en toneelstukken kunnen een film krijgen, waardoor het verhaal opnieuw verteld wordt via een ander medium. Zo is de Disneyfilm Belle en het Beest een verfilming van het sprookje Belle en het Beest.

Soorten adaptaties

Van de ene naar de andere tekst

Oudere teksten kunnen gebruikt worden voor het schrijven van nieuwe teksten. Het verhaal wordt dan opnieuw verteld (een herschrijving of hervertelling), waarbij sommige dingen in het verhaal worden aangepast. Het oude verhaal is soms zichtbaar in het nieuwe verhaal. In andere gevallen wordt het verhaal zo erg aangepast dat de link met het oorspronkelijke verhaal niet zichtbaar is. Een voorbeeld is het boek Een lied voor Achilles van Madeline Miller. Miller gebruikte voor haar boek de Ilias van Homerus. Dit is een zeer lang gedicht met vele personages. Miller koos er echter voor om alleen om de personages Achilles en Patroclus te focussen.

Ook kunnen schrijvers het genre en zelfs de tekstsoort veranderen. Een voorbeeld is het hoofdstuk "Walpurgisnacht" in De Toverberg van Thomas Mann. Dit hoofdstuk is een adaptatie van de Walpurgisnacht in Faust van Johann Wolfgang von Goethe. Faust is echter geschreven als drama (en grotendeels in rijm). Manns tekst is echter proza (gewone taal) en een roman. Je ziet dus dat de tekstsoort wordt aangepast.

Naar een ander medium

Een tekst kan ook omgezet worden in een ander medium, zoals:

• Een film (verfilming). Zo vormde het toneelstuk Hamlet van William Shakespeare de basis voor de Disneyfilm De Leeuwenkoning.
• Een toneelstuk of opera. De opera La traviata van Giuseppe Verdi is een adaptatie van La Dame aux Camelias van Alexandre Dumas fils.
• Een televisieserie. De televisieserie Shadowhunters (2016-2019) is een adaptatie van Kronieken van de Onderwereld van Cassandra Clare.

Een kunstwerk (zoals een standbeeld of schilderij) kan ook als adaptatie gezien worden. Kunstenaars laten zich vaak inspireren door literaire teksten. Zo kunnen zij scènes of personages uit een literaire tekst uitbeelden.

Redenen

Er zijn verschillende redenen waarom werken geadapteerd worden:

• De omzetting van een tekst naar een ander medium (zoals film of televisieserie) maakt het toegankelijker voor anderen. Zo kunnen sommige mensen niet van lezen houden of zullen zij het verhaal als tekst minder snel oppakken. Een verfilming kan in deze gevallen toegankelijker zijn, waardoor ook deze groep het verhaal meekrijgt.
• Oudere teksten kunnen voor moderne lezers soms ontoegankelijk zijn. Zo kunnen er culturele verschillen zijn of oud taalgebruik. Tegenwoordig zijn er uitgeverijen die zich richten op moderne hervertellingen van oudere teksten. De basis van het verhaal blijft hetzelfde, maar er wordt gebruik gemaakt van kortere zinnen en minder moeilijke woorden. Ook kunnen teksten worden ingekort of kan de tijd verplaatst worden naar het heden.
• De schrijver wil zich richten op nieuwe personages of thema's binnen het verhaal. Dit gebeurt vaak met oudere teksten, waarvan de auteursrechten vervallen zijn. Een hedendaagse schrijver wil het verhaal herschrijven, zodat deze thema's beter tot zijn rechtkomen. Het kan gaan om problematische zaken, maar ook om thema's die vandaag de dag juist erg belangrijk zijn.