Klaas Vaak

Klaas Vaak bij het bed van Hjalmar

Klaas Vaak of het Zandmannetje is een sprookje over een kabouter. Die kabouter strooit 's avonds slaapzand in de ogen van kinderen. Op die manier krijgen zij mooie dromen. In het Zuid-Nederlands betekent het woord "Vaak" slaperig.

Klaas Vaak komt in verschillende werken voor. Zo schreef Hans Christian Andersen een sprookje over de kabouter. Later zijn erover het figuur verschillende televisieseries en andere adaptaties gemaakt. In de Efteling is Klaas Vaak een personage en de mascotte van Efteling Bosrijk.

Sprookje

Let op! Het verhaal dat hieronder staat is een sprookje en dus niet in het echt gebeurd. Van sprookjes bestaan verschillende versies, dus dit verhaal kan afwijken van andere versies.

Er was eens een kabouter genaamd Klaas Vaak. Hij woont op de maan en komt 's avonds naar de aarde. Als hij de kamer van kinderen binnenkomt, strooit hij slaapzand in de ogen van kinderen. Hierdoor vallen de kinderen direct in slaap. Klaas Vaak heeft twee paraplus bij zich. Eén paraplu is voor zoete kinderen en laat mooie prenten zien. De andere paraplu is voor stoute kinderen en laat helemaal niets zien. Klaas Vaak kan ook goed verhalen vertellen.

Op een avond komt Klaas Vaak lang bij een jongen genaamd Hjalmar. Hjalmar krijgt zeven nachten een droom van Klaas Vaak te zien:

• Op de eerste nacht veranderen de planten in Hjalmars kamer in grote, geurende bomen. Uit de bureaula klinkt het gejammer van de schoolboeken. Op de lei staat een rekensom met een verkeerd getal. De griffel wil helpen. In een van de schriften staan letters, maar niet netjes op het lijntje.
• Op de tweede nacht komen de meubels tot leven en beginnen te praten. Op een schilderij vliegen zwanen over een meer. Klaas Vaak neemt Hjalmar mee op een boottochtje over het meer. In het schilderij ontmoeten zij boven die vertellen over heksen en elfjes, prinsessen die krakelingen eten en prinsen die rozijnen en tinnen soldaatjes laten regenen.
• Op de derde nacht komen regent het buiten. In Hjalmars droom varen zij door de volgelopen straten van het dorp. Een ooievaar vertelt de andere vogels over Afrika, maar wordt uitgelachen. De vogels willen hem namelijk niet geloven. Hjalmar heeft medelijden met de ooievaar. Hij laat hem vrij en de ooievaar vliegt naar het zuiden.
• Op de vierde nacht wordt Hjalmar uitgenodigd voor de bruiloft van een muis. Hjalmar krimpt en draagt de kleren van een tinnen soldaatje. Hij gaat vervolgens in de vingerhoed van zijn moeder zitten. Vervolgens wordt de jongen naar beneden getakeld. Eenmaal daar trouwt de muis met zijn vrouw en wordt een diner opgediend.
• Op de vijfde nacht vertelt Klaas Vaak over mensen die slechte dingen gedaan hebben. Zij willen Klaas Vaak betalen voor een goede nachtrust, maar Klaas Vaak zorgt dat ze geen oog dichtdoen (of dat ze nachtmerries krijgen). Vervolgens neemt Klaas Vaak Hjalmar mee naar de bruiloft van Bertha (de zus van Hjalmar) en Herman (haar pop).
• Op de zesde nacht neemt Klaas Vaak Hjalmar mee naar China. Er is geen tijd voor een verhaal. De wereld moet worden schoongemaakt, want de volgende dag is het zondag. Zo moeten de kerkklokken en de sterren gepoetst worden. Het portret van de grootvader van Hjalmar onderbreekt Klaas Vaak. Hij wil niet dat hij verwarring veroorzaakt. Klaas Vaak vertelt echter dat hij ouder dan het christendom is en daarmee een heiden is.
• Op de zevende nacht neemt Klaas Vaak zijn broer mee die (verwarrend genoeg) ook Klaas Vaak heet. Zijn broer kent slechts twee verhalen: een mooie en een hele nare. Hij wordt ook wel de Dood genoemd en wil iedereens rapport zien. Mensen met een goed rapport mogen voorop zijn paard. Mensen met een slecht rapport achterop. Achterop horen zij dan de naarste verhalen.

Hjalmar zegt vervolgens dat hij niet bang is voor de Dood. Klaas Vaak antwoordt dat hij dat niet hoeft zijn, zolang zijn rapport goed is.

Adaptaties

Klaas Vaak en zijn helper in Efteling Bosrijk

Tussen 1965 en 1966 werd in Nederland de kinderserie Unser Sandmännchen uitgezonden. Het programma was oorspronkelijk afkomstig uit Oost-Duitsland en werd in Nederland onder de titel Klaas Vaak uitgebracht. Het is serie met allerlei verhaaltjes gemaakt met poppen (in stop-motion). Het programma ontstond in 1959 en nog altijd worden er nieuwe afleveringen gemaakt. Sinds 2003 is de serie te zien op de regionale omroep Rundfunk Berlin-Brandenburg (RBB). Hiermee is Under Sandmännchen een van de langstlopende series ter wereld.

In 2005 presenteerde radiopresentator Klaas van Kruistem een nachtprogramma onder de naam Klaas Vaak. Ook speelde Klaas Vaak een rol in de Droomshow die tussen 1993 en 2001 op de Nederlandse televisie te zien was. De kinderboekenfiguren Puk en Muk wonen in het huisje van Klaas Vaak in Luilekkerland.

In de Efteling is Klaas Vaak ook een personage. Hij is de mascotte van Efteling Bosrijk, waar hij zijn eigen zandkasteel heeft. Klaas Vaak leest ook iedere avond een verhaaltje voor aan de kinderen onder de poort van het Boshuys. Daarnaast speelt Klaas Vaak een rol in de Eftelingattractie Fabula.