Schepen

Dit artikel gaat over de functie van "schepen" in de (Belgische) politiek. Zoek je het meervoud van het woord "schip"? Kijk dan hier!

Een schepen (meervoud: schepenen) is een functie in het gemeentebestuur in verschillende landen, waaronder België. De functie is vergelijkbaar met de wethouder in Nederland. In België hebben alle gemeenten schepenen. Het aantal schepenen hangt voor een groot deel van de grootte van de gemeente. Zij helpen de burgemeester met het besturen van de gemeente. De schepenen en burgemeester vormen samen het gemeentebestuur (het college van burgemeester en schepenen).

Oorsprong van de term

De term "schepen" komt uit de middeleeuwen. De schepen was toentertijd een ambtenaar die een oordeel uitsprak in rechtszaken. De schepen was daarom een soort van rechter. Tijdens de middeleeuwen was er ook een schepenbank die uit meerdere schepenen bestond. Naast de rechtsprekende taken voerden schepenen ook andere taken uit. Zo maakten zij wetten en voerden die uit. In de middeleeuwen was er namelijk nog geen scheiding der machten (trias politica).

In Nederland en België hadden schepenen die functie van de 11e eeuw tot het einde van de 18e eeuw. De Fransen introduceerden de trias politica in Nederland en België. Hierdoor werden de rechtsprekende, uitvoerende en wetgevende macht onafhankelijk. Schepenen bemoeiden zich niet meer met de rechtspraak; zij werden nu bestuurders in gemeenten. In België bleef men die bestuursfunctie "schepen" noemen. In Nederland veranderde men het woord naar wethouder.

In België

In België heeft iedere gemeente minimaal twee schepenen. In Vlaanderen ligt het maximum op negen schepen, in Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op tien schepenen. Het aantal schepenen hangt af van het aantal inwoners. Kleine gemeenten hebben altijd minder schepenen dan grote gemeenten. Iedere schepen heeft een eigen takenpakket (een portefeuille). Zo hebben gemeenten vaak een schepen voor sport, milieu, verkeer en vervoer, huisvesting, etc. Vaak hebben schepenen ook meerdere van die takkenpakketten. De schepenen kunnen in beperkte mate eigen beslissingen nemen. Vaak voeren zij uit wat de gemeenteraad wil.

Om schepen te worden moet je aan precies dezelfde voorwaarden doen om gemeenteraadslid te worden:

• Je moet minimaal 18 jaar oud zijn.
• Je moet ingeschreven staan in de gemeente waarin je verkozen wilt worden.
• Je moet niet ontzet zijn uit je stemrecht (dat gebeurt alleen in zeer specifieke gevallen).

Tot 2006 moesten schepenen ook de Belgische nationaliteit hebben. Die regel is sindsdien afgeschaft. In sommige gevallen kunnen niet-Belgen ook stemmen voor de gemeenteraadsverkiezingen (bijv. EU-burgers). Zij kunnen in theorie ook verkozen worden tot schepen, maar dat gebeurt vrij weinig.

Hoe wordt een schepen precies gekozen? In de meeste gemeenten worden schepenen indirect gekozen. Zij worden door de bevolking gekozen voor de gemeenteraad. Vervolgens benoemt de gemeenteraad welke van de leden van die gemeenteraad schepen wordt. De schepen blijft normaal gesproken ook gemeenteraadslid, waardoor hij/zij zowel van de gemeenteraad als het gemeentebestuur lid is.

In acht gemeenten worden schepenen direct door de bevolking gekozen. Dat gaat om de gemeenten Kraainem, Wezembeek-Oppem, Sint-Genesius-Rode, Drogenbos, Linkebeek, Wemmel, Voeren en Komen-Waasten. Die gemeenten hebben namelijk een grote anderstalige minderheid. Komen-Waasten ligt in het Waals Gewest, maar heeft een grote Nederlandstalige minderheid. De andere gemeenten liggen in het Vlaams Gewest, maar hebben een grote Franstalige minderheid. Om eventuele problemen te veroorzaken, kiest de bevolking daarom de schepenen.

In Nederland

Zie Wethouder voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Nederland worden schepenen "wethouders" genoemd. Er zijn twee belangrijke verschillen tussen België en Nederland:

• In Nederland zijn wethouders nooit lid van de gemeenteraad. Als een gemeenteraadslid wethouder wordt, moet hij/zij zijn/haar zetel opgeven.
• In Nederland worden wethouders altijd indirect gekozen door de gemeenteraad. Hierop zijn geen uitzonderingen.

Voor de rest is de functie min of meer vergelijkbaar.