Bijziendheid
Bijziendheid (myopie) is een aandoening aan de ogen waarbij je in de verte niet goed kunt zien.
Wat is bijziendheid precies?
Lichtstralen komen het oog binnen. Daar worden ze afgebogen door het hoornvlies en de ooglens. Als het oog goed werkt valt het punt waar de beelden samenkomen precies zo dat het beeld op de gele vlek valt. Dit is de plek op het netvlies waar wij het duidelijkste mee zien. Bij mensen die bijziend zijn valt het beeld niet op het netvlies maar ervoor. Hoe ver ervoor is afhankelijk van de mate waarin iemand bijziend is.
De reden dat het beeld niet goed op het netvlies valt kan 2 redenen hebben. De eerste reden is dat de oogas-lengte te lang is. Dit betekent dat het oog langer is dan normaal, waardoor de beelden automatisch voor het netvlies vallen. De tweede reden kan zijn, dat het hoornvlies en de lens de stralen te sterk afbuigen waardoor het beeld ook voor het netvlies valt. Dit is bijvoorbeeld het geval als het hoornvlies te bol is.
Het breken of afbuigen van de lichtstralen wordt refractie genoemd. Vandaar dat we bijziendheid een refractieafwijking noemen.
De sterkte van een lens (S) kun je met de volgende formule uitrekenen: S = 1/f. f staat voor de brandpuntsafstand, de plek waar de lichtstralen samen komen. De sterkte wordt weergegeven als dioptrie. Je spreekt dus van een lens met sterkte 2 Dioptrie (D) of -2D, afhankelijk of de lens zorgt dat de stralen naar elkaar toe brengt of uit elkaar haalt. Dus of iemand verziend of bijziend is.
Indelingen van bijziendheid.
Er worden 2 soorten bijziendheid omschreven, de matige- of schoolmyopie en de hoge- of pathologische myopie.
Matige myopie: De naam zegt het al. Dit is een milde vorm van bijziendheid met sterktes tussen de -1 en de -6 D. Er is een normale groei van het oog en al zijn onderdelen. Deze vorm van myopie wordt merkbaar als je naar school gaat, vandaar de naam schoolmyopie. Meestal merk je dat je niet goed meer op het schoolbord kunt kijken of de ondertitels van de televisie niet goed meer kunt zien. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de groei van het oog. De oogas-lengte van het oog neemt toe. Hierdoor valt het beeld niet meer op je netvlies, maar er voor. De groei van de oogas-lengte neemt af als je eenmaal bent uitgegroeid. Je ogen zullen dan niet veel slechter meer worden.
Hoge- of pathologische myopie: pathologisch betekent abnormaal of ziekelijk. Mensen met hoge myopie hebben een veel groter risico’s op het ontwikkelen van een aandoening in het oog wat kan leiden tot slechtziendheid of zelfs blindheid. Het gaat hier om een aangeboren bijziendheid met een brilsterkte (refractieafwijking) van -6.00 D op hoger en/ of een oogas-lengte van het oog van 26.5 mm of meer. Van een ‘normaal’ oog is dat ongeveer 24 mm. Het oog kent dus een sterke groei in de lengte richting, terwijl het hoornvlies en de ooglens een normale groei kennen.
Wanneer ontstaat bijziendheid?
Aangeboren bijziendheid (congenitale myopie): een klein percentage kinderen is al bijziend bij de geboorte. Dit leidt meestal tot een ernstigere vorm van bijziendheid.
Juveniele myopie (schoolmyopie): begint tussen het 6de en het 16de jaar. Vandaar de naam schoolmyopie.
Adult onset myopie (bijziendheid op volwassen leeftijd): Sommige mensen worden bijziend als ze al uitgegroeid zijn, vanaf hun 20ste jaar. Waarom dit gebeurt is nog steeds niet helemaal duidelijk. Van de mensen die geen brilsterkte hebben of licht verziend zijn, wordt 20-40% bijziend door intensief dichtbij-werk te verrichten. Van de mensen die dat werk niet uitvoeren wordt ongeveer 10% bijziend. Vanaf middelbare leeftijd kan iemand bijziend worden doordat de eigen ooglens veranderd. Bijvoorbeeld door staar, het troebel worden van de lens. Ook komt het voor dat bij iemand die al sterk bijziend is, de bijziendheid op volwassen leeftijd nog verder toeneemt.
Hoe vaak komt bijziendheid voor?
In Westerse landen komt bijziendheid bij 25-40% van de mensen voor. Dit is afhankelijk van de regio. In Aziatische landen is wel 80-90% van de mensen bijziend. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het steeds intensievere onderwijs. Ook zijn kinderen steeds minder buiten (zie oorzaken bijziendheid).
3 van de 10 mensen met bijziendheid heeft een zogenaamde hoge myopie. Dit is zwaar bijziend. Hoge myopie komt 2.5 keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen.
Wat zijn de oorzaken van bijziendheid?
Het grootste probleem van bijziendheid is dat het oog te langwerpig is gegroeid. Hoe dit precies komt is nog niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk komt het doordat er te weinig licht het oog binnenkomt. Dit zorgt zorgt voor veranderingen in het netvlies. Hierdoor wordt het oog aan de achterkant langer. Uit onderzoek blijkt dat dit zowel te maken heeft met erfelijkheid als omgevingsfactoren.
Erfelijkheid: Als je mensen in de familie hebt die bijziend zijn, heb jij grotere kans dat je ook bijziend zult worden.
Omgevingsfactoren:
- Voeding zou een rol kunnen spelen. Bij ondervoede Afrikaanse kinderen komen refractieafwijkingen als bijziendheid en verziendheid vaker voor.
- Bijziendheid komt vaker voor in Aziatische landen dan in Europa, Noord-Amerika of Australië.
- Een belangrijke oorzaak waar men sinds kort achter gekomen is, is het aantal uren dat je ogen zich moeten inspannen om naar iets van dichtbij te kijken. Teveel op je telefoon of tablet kijken, maar ook teveel lezen of huiswerk maken, waarbij je te dicht op je werk zit, is slecht voor je ogen. Belangrijk is dat je na elke 20 minuten van dichtbij te werken, je minstens 20 seconden in de verte kan kijken om je ogen rust te geven en minstens 2 uur per dag naar buiten gaat.
- Te weinig buiten zijn zorgt er ook voor dat je bijziend kan worden. Buiten bezig zijn, zorgt dat je ogen zich kunnen richten op de verte. Ze hoeven niet de hele tijd in te spannen om van dichtbij scherp te kunnen zien. Buiten is er ook veel meer licht dan binnen. Dit licht maakt een stofje, dopamine, aan in je netvlies. Dopamine zorgt ervoor dat je oog niet te veel in de lengterichting groeit. Lekker veel buiten spelen dus. Oogartsen raden aan om minstens 2 uur per dag naar buiten te gaan.
Oogziekten: Er zijn ook een aantal oogziekten die een myopie (bijziendheid) kunnen veroorzaken. Mensen met suikerziekte kunnen te veel suiker in het bloed hebben. Hierdoor kan de ooglens opzwellen, waardoor ze bijziend worden. Dit gaat echter weer over als het teveel aan suiker in het bloed weer afneemt. Door het troebel worden van de ooglens, staar, kan er ook bijziendheid ontstaan.
Medicijnen: Ook door het gebruik van sommige medicijnen kan het voorkomen dat iemand tijdelijk bijziend wordt. Als deze persoon stopt met de medicijnen verdwijnt dit langzaam weer.
Beschermende factoren: Er zijn ook factoren die kunnen voorkomen dat je bijziend wordt. Kinderen die borstvoeding hebben gekregen, hebben een kleinere kans om bijziend te worden. Zoals eerder gezegd, veel naar buiten gaan helpt ook heel goed. En dan nog een rare, er is een onderzoek geweest die heeft aangetoond dat kinderen waarvan 1 of beide ouders roken ook een kleinere kans hebben om bijziend te worden. Maar daar zijn natuurlijk weer andere risico's aan verbonden.
Wat zijn de gevaren van bijziendheid?
Mensen met hoge myopie hebben een brilsterkte van -6 of meer en een lang oog van 26 mm of meer. Zij hebben op latere leeftijd een grotere kans om een complicatie te ontwikkelen. Uit studies van oogziekenhuizen is gebleken dat van de mensen die zwaar bijziend zijn, 1 op de 3 zeer slechtziend wordt. Het gezichtsvermogen van beide ogen is dan minder de 30%. Ze kunnen dan zelfs met een bril op niet meer lezen.
De volgende problemen kunnen ontstaan:
- Bij een te lang oog wordt het netvlies te dun om nog te kunnen werken. De gele vlek is de plek waar wij het duidelijkst mee zien. Wordt het netvlies hier te dun dan is het zicht blijvend verminderd. Het kan dat niet meer met een bril verbeterd worden.
- De oogzenuw geeft in ons oog de informatie door naar de hersenen. De hersenen ontcijferen de informatie zodat wij het waarnemen als beeld. Als je een te grote oogbol hebt staat er druk op de oogzenuw. Als er te veel spanning op staat kunnen er zenuwvezels afsterven. Te hoge druk in de oogbol wordt glaucoom genoemd. Wanneer iemand glaucoom ontwikkelt wordt zijn blikveld steeds kleiner. Om de zenuwvezels te beschermen kan de oogarts oogdruppels voorschrijven die ervoor zorgen dat de druk in het oog afneemt.
- Bij hoge myopie kan er een bloeding ontstaan in het netvlies. Wanneer dit in de gele vlek gebeurt wordt het zicht slecht. De dokter kan een injectie toedienen met een stofje dat de groei van de bloedvaten tegengaat. Als dat niet op tijd gebeurd kan er blijvende schade aan het netvlies ontstaan.
- Bij hoge myopie kan er staar ontstaan. Hierbij wordt de ooglens troebel en ken het licht het netvlies niet goed meer bereiken. De oogarts kan dit verhelpen door de ooglens te verwijderen en een nieuwe kunstlens plaatsen. Die kunstlens kan zo gekozen worden dat een sterke bril niet meer nodig is.
- Bij te grote spanning op het netvlies omdat het oog te lang is, kan het netvlies loslaten. Vaak zien mensen voordat dat gebeurt allemaal lichtflitsen op een vaste plek in hun blikveld. Als het netvlies scheurt zien ze plotseling niet meer goed. Als het netvlies loslaat moet er snel geopereerd worden.
Wat zijn de behandelingen voor bijziendheid?
Mensen met bijziendheid kunnen vaak beter kijken als ze een bril opzetten. Bij een opticien kunnen ze de ogen opmeten. Zo kan worden gekeken welke sterkte je bril moet hebben om weer goed te kunnen zien. Iemand met bijziendheid krijgt negatieve of min glazen. Deze zijn dun in het midden en worden naar de buitenkant toe steeds dikker. Een negatief glas breekt de lichtstralen van elkaar af. Op die manier vallen ze onder een andere hoek in het oog. Zo kunnen ze op de goede plek op het netvlies vallen. Ook zijn de glazen sferisch, dat wil zeggen dat de breking naar alle kanten toe gelijk is.
Voor mensen die liever geen bril opzetten zijn er ook contactlenzen te krijgen. Deze gaan in direct op je oog. De contactlenzen zorgen dat de bolling van het hoornvlies verandert. En dus ook de hoek waarin de stralen het oog binnen komen. Een groot voordeel is voor veel mensen dat ze geen bril op hoeven te zetten. Zij vinden een bril niet mooi staan. Een ander voordeel is dat een lens niet kan beslaan in de regen, of als je een warme ruimte ingaat. Een nadeel is dat je ze in je oog moet plaatsen en niet iedereen dat kan. Het is ook makkelijker om een lens te verliezen dan een bril. Gemiddeld duurt het één of twee weken voor je aan de lenzen gewent bent.
Ook bestaan er verschillende mogelijkheden om met een operatie iets aan de bijziendheid te doen. De meest gebruikte operaties in Nederland zijn op dit moment de Excimer laserbehandeling en de LASIK. Met de Excimer laserbehandeling wordt er met een laser een dun laagje van het hoornvlies afgebrand. Op die manier verandert de bolling van het hoornvlies. Zo is er in de meeste gevallen geen bril meer nodig. Met de LASIK gebeurt eigenlijk hetzelfde. Hier snijden ze eerst een klein flapje van het hoornvlies los en gaan ze vervolgens onder dat flapje laseren. Vervolgens wordt het flapje weer teruggeplaatst. Ook hier is de bedoeling dat de bolling van het hoornvlies afneemt. Een dokter kan ook een kunstlens in het oog aanbrengen. Dit kan voor of achter de eigen ooglens worden geplaatst. Nadeel is dat het een operatie is in het oog. Dit brengt weer risico's met zich mee.
Kun je bijziendheid voorkomen?
Er zijn kinderen die een risico lopen om een zware bijziendheid te ontwikkelen. Zeker bij hen is het belangrijk om dit zoveel mogelijk af te remmen. Het belangrijkste wat je kunt doen is de 20-20-2 regel volgen. Na 20 minuten dichtbij te werken, 20 seconden in de verte kijken en 2 uur per dag naar buiten.
Bij deze kinderen kunnen ook speciale oogdruppels gegeven worden. Atropine oogdruppels. Deze druppels zorgen dat de pupil groter wordt. Hierdoor valt er meer ligt in de ogen en wordt de groei geremd. Nadeel van deze druppels is dat je na het druppelen minder goed dichtbij kunt kijken. Ook kun je meer last hebben van het licht. Hier kun je een leesbril en een zonnebril voor dragen. In Aziatische landen krijgen bijna alle kinderen met bijziendheid deze druppels. In Het Erasmus ziekenhuis in Rotterdam zijn ze bezig dit in Nederland te onderzoeken. Na 3 jaar blijkt dat 80 % van de kinderen het druppelen goed volhoudt. De groei van het oog kan met 75% worden geremd.
Bronnen
•Beuerman, R.W., Saw, S-M., Tan, D.T.H. & Wong, T-Y. (2010). Myopia – animal models to clinical trials. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte. Ltd.
•eenvandaag (avrotros), (2018, 5 juni2018) Eenmaal bijziend, altijd bijziend: ‘Je kunt je oogspieren niet trainen.’,. Geraadpleegd van https://eenvandaag.avrotros.nl/item/eenmaal-bijziend-altijd-bijziend-je-kunt-je-oogspieren-niet-trainen/21-10-2018
•Erasmus Rotterdam (z.d.) alles over myopie. Geraadpleegd van https://www.myopie.nl/
•NPO-Radio1 (NOS), (2018, 5 juni). Nu echt bewezen: te lang op je telefoon is slecht voor je ogen. Geraadpleegd van https://www.nporadio1.nl/homepage/9931-nu-echt-bewezen-te-lang-op-je-telefoon-is-slecht-voor-je-ogen
•Van Lith, G.H.M. (1998). Inzicht in zien – Wegwijs in oogheelkunde. Lioness Books
•www.oogartsen.nl