Oerknal: verschil tussen versies

Versie van 26 mrt 2024 12:12

IP BAN MIJ WIKIKIDS

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[Bestand:Ilc 9yr moll4096.png|thumb|Plaatje van temperatuurverschillen in het universum vlak na het begin]]
+IP BAN MIJ WIKIKIDS
-De '''oerknal''' wordt ook wel de '''big bang''' genoemd. De oerknal is het begin van het [[heelal]] en de [[tijd]]. In het begin zat alles enorm dicht op elkaar gepakt en alles was onvoorstelbaar klein en heet. Dat was ongeveer 13,8 miljard jaar geleden. De theorie van de oerknal is gebaseerd op de [[relativiteitstheorie]]. Sinds maart 2011 is het vastgesteld dat de Oerknal met grote waarschijnlijkheid heeft plaatsgevonden. Toen is de [[Nobelprijs]] voor de natuurkunde uitgereikt aan iemand die de uitzetting van het heelal aantoonde.
-De oerknal kun je je voorstellen als iets dat razendsnel uiteenzette (expansie). Het woord Big Bang is onjuist, want er was aan het begin geen knal, Voor een knal heb je immers [[geluid]] nodig, en dat was er aan het begin niet. Bovendien was het ook niet groot, want het was juist oneindig klein. Uit dat oneindig kleine begin is het hele heelal ontstaan. Aan het begin was de [[temperatuur]] heel hoog, later koelde alles af. Bij het afkoelen ontstaan [[structuur|structuren]]. Als iets heel heet is, kan er maar weinig structuur zijn, die ontstaan pas bij het afkoelen. Zo ontstonden eerst de kleine structuren zoals [[quarks]]. Die vormen later [[proton]]en en [[neutron]]en, later de [[ion]]en en atomen. Sommige van deze deeltjes komen samen en vormen moleculen. De meest voorkomende molecuul is de waterstof [[Molecuul|molecuu]]<nowiki/>l. Deze moleculen vormen enorme sterren. Deze sterren branden miljarden jaren tot hun dood. Wanneer deze sterren dood gaan exploderen ze. Deze enorme explosies vormen elementen en [[verbinding]]en. Die [[elementen]] komen samen en vormen planeten en andere sterren, waaronder ons zonnestelsel. Dus eigenlijk is alles wat je ziet gemaakt uit exploderende sterren.
-== Wie bedacht het woord? ==
-De oerknal werd voor het eerst  ''Big Bang'' (grote knal) genoemd door [[Fred Hoyle]] in [[1950]]. Hij gebruikte deze term in een [[sarcasme|sarcastische]] uitspraak, want Hoyle was een tegenstander van een toen nog niet bewezen theorie.
-[[File:MillikanLemaitreEinstein.jpg|thumb|De Belgische priester George Lemaitre naast onder anderen Albert Einstein]]
-==Wie bedacht de theorie?==
-Verrassend genoeg was de bedenker van de theorie een Belgische priester, [[Georges Lemaitre]]. Toen hij de theorie bedacht, dacht iedereen dat het universum altijd even groot is geweest. Inmiddels weten we dat het universum nog steeds groter wordt. Het is daarom logisch dat die vroeger kleiner moet zijn geweest. Als je dus ver genoeg terugrekent, dan moet die dus aan het begin oneindig klein zijn geweest. Ook [[Albert Einstein]], een van de beste wetenschappers aller tijden, geloofde aanvankelijk niet in een oerknal. Later heeft hij erkend dat hij daarin ongelijk had. Hij zag het als zijn grootste blunder uit zijn carrière. De eerste grote natuurkundige die het idee van de Big Bang overnam, was Hubble. Hij kreeg aanvankelijk de eer van de Wet van Hubble die uitrekent hoe snel het heelal uitzet. Later heeft Lemaitre alsnog de eer gekregen en heet de wet nu de Wet van Hubble-Lamaitre. Het idee was wel van Lemaitre, maar publiceerde het in een Franstalig Natuurkundig wetenschapsblad en dat hadden alle Engelstaligen niet gelezen.
-== Wat was er voor de oerknal? ==
-Niemand kan bewijzen wat er voor de oerknal was. Het moet toch ergens vandaan komen. Volgens sommige godsdienstige geschriften zoals de [[Bijbel]] was er niks en heeft God met een oneindige grote hoeveelheid energie een begin gemaakt, waaruit het hele universum met alles wat erin zat moet zijn gegroeid. Het geeft ook een antwoord op de vraag waar alle natuurwetten vandaan komen, want die kunnen ook niet zomaar uit het niets komen. God zou tijd hebben gemaakt, samen met de ruimte.
-== Begin ==
-Tijdens en net na de oerknal zijn er zijn er allerlei [[elementair deeltje|elementaire deeltjes]] ontstaan. Uit die deeltjes ontstond alles: [[element]]en en materie, de vier fundamentele [[natuurkracht]]en en ook [[licht]] en andere soorten [[straling]].
-[[File:Albert Einstein 1947.jpg|thumb|Albert Einstein in 1947]]
-Ook het concept [[Ruimte (heelal)|ruimte]] en de [[tijd]] ontstonden. De geleerden zijn het er niet helemaal over eens, maar de wetenschappers praten liever over wat er na dan de oerknal gebeurde in het universum. Als tijd niet bestaat, kan er ook geen ''eerder'' of ''later'' zijn.
-Het probleem hierbij is dat je dan dus zegt dat alles uit niets voortgekomen is, en dat is in strijd met het wetenschappelijke principe dat alles wat begint, een oorzaak heeft.
-Sommige [[christen]]en zien hierdoor dus een bewijs voor het bestaan van een [[God]], doordat  er iets voor de oerknal geweest moet zijn dat onafhankelijk van tijd (dus eeuwig), ruimte (dus oneindig) en materie (dus bestaat niet uit materialen), en het moet persoonlijk zijn omdat het ervoor kóós om materie, ruimte en tijd te maken. Dit zijn natuurlijk de eigenschappen die christenen en aanhangers van andere geloven aan de goddelijke macht toeschrijven. In de [[Bijbel]] staat dat God een begin heeft gemaakt.
-== De eerste seconde ==
-Na de oerknal was er heel even een [[plasma]]. Alles zit dan heel dicht op elkaar, er is nog niet veel structuur. Maar binnen een [[miljoen]]ste deel van een seconde kwamen er nieuwe structuren: er ontstonden [[proton]]en en [[neutron]]en.
-Na een een seconde begonnen protonen en neutronen aan elkaar te klonteren. Ze vormden lichte elementen: [[Waterstof (element)|waterstof]], [[helium]] en [[lithium]]. Die elementen waren nog niet compleet: het waren alleen [[atoomkern]]en. Alles zat nog heel dicht op elkaar gepakt, maar het heelal groeide toch razendsnel en daardoor koelde het snel af.
-== Wetenschappelijke theorie ==
-Niet iedereen gelooft dat het heelal zo oud is. Er zijn bijvoorbeeld mensen die zeggen dat [[God]] alles ruim zesduizend jaar geleden [[schepping|geschapen]] heeft. Deze mening is niet onderbouwd door wetenschappelijke natuurkundige berekeningen.
-Wanneer noemen we een theorie wetenschappelijk? We noemen een theorie wetenschappelijk als je die theorie kunt gebruiken om voorspellingen te doen en opnieuw uitgevoerd kan worden. Met de theorie van de oerknal zijn heel veel voorspellingen gedaan die later bleken te kloppen.
-Een voorbeeld: Wetenschappers konden met deze theorie uitrekenen hoeveel waterstof, helium en lithium er ongeveer in het heelal voorkomen. Later konden [[astronoom|astronomen]] met hun [[telescoop|telescopen]] zien dat dit juist leek te zijn.
-Omdat de oerknal-theorie nog niet helemaal is bewezen, zijn geleerden er nog druk mee bezig. In het [[CERN]], niet ver van [[Genève]] en [[amsterdam]] worden bijvoorbeeld allerlei experimenten gedaan om de geschiedenis van het heelal beter te begrijpen. Omdat de meeste voorspellingen toch goed kloppen, vinden veel mensen dat de theorie heel aannemelijk is en dus waar is. Maar dat kunnen we nooit ''helemaal'' zeker weten! Met de scheppingstheorie is het anders. Het eerste boek in de Bijbel heet [[Genesis]]. Meer dan 100 jaar geleden dacht men dat de aarde letterlijk in 6 dagen was geschapen. Veruit de meeste christenen zeggen dat je die tekst niet letterlijk moet nemen. Er staat immers elders in de Bijbel dat voor God een dag is als 1000 jaar. Kennelijk is volgens de Bijbelschrijvers de tijd ook relatief, net zoals Einstein dat schreef.
-==Het einde van het universum==
-[[Bestand:Big Crunch.gif|thumb|Een animatie van hoe de big crunch eruit zou zien]]
-Als het heelal ooit is ontstaan, zal het dan ook ooit eindigen? Er zijn verschillende theorieën over hoe het universum ooit zal eindigen. Zo heb je de theorie over de [[big crunch]], de [[big chill]] en de [[big rip]]. Volgens wetenschappers zal het universum pas over zo'n 2,8 miljard jaar vergaan, oftewel 2.800.000.000 jaar. Dat duurt nog erg lang dus.
-==Video==
-* [https://www.youtube.com/watch?v=BiogbkWHt2Q&list=PLi_srCikhtgjcBslRlB00qvIyNN4UcnwF&index=2/ Georges Lemaitre en Albert Einstein over de oerknal]
-==Bronnen==
-* Hofmans, T. (2017, 23 augustus). ''Het einde van het universum wordt niet fraai''. Scientias.nl. https://scientias.nl/het-einde-van-het-universumkootmmeteraaan/
-[[Categorie:Natuur]]
-[[Categorie:Astronomie]]
-[[Categorie:Theorie]]

Oerknal: verschil tussen versies

Versie van 26 mrt 2024 12:12

Navigatiemenu

Zoeken