Gierzwaluw

Gierzwaluw Apus apus
Niet bedreigd
Leefgebied	Europa, Azië en Afrika
Leefomgeving	Landelijke gebieden
Behoort tot de	Gierzwaluwen en kolibries, Vogels
Portaal Biologie

De gierzwaluw (Apus apus) is een vogel uit de familie van de Gierzwaluwen en kolibries. Het is een middelgrote vogel, oppervlakkig vergelijkbaar met de boerenzwaluw of huiszwaluw, maar iets groter, hoewel niet afkomstig van die zangvogelsoorten, in de orde Apodiformes. Ze hebben wel een soortgelijke ontwikkeling doorgemaakt. De naaste verwanten van de gierzwaluwen zijn de kolibries uit de Nieuwe Wereld en de Zuidoost-Aziatische boomzwaluwen. Gierzwaluwen hebben zeer korte poten die ze voornamelijk gebruiken om zich vast te klampen aan verticale oppervlakken. Ze bewegen zich nooit vrijwillig op de grond voort, waar ze kwetsbaar zijn voor ongelukken en roofdieren, en niet-broedende individuen kunnen tot tien maanden ononderbroken vliegen.

Kenmerken en leefwijze

Gierzwaluwen zijn 16-17 cm lang met een spanwijdte van 38-40 cm en geheel zwartbruin met uitzondering van een kleine witte of lichtgrijze vlek op hun kin die van een afstand niet zichtbaar is. Ze hebben een korte gevorkte staart en zeer lange naar achteren geveegde vleugels die lijken op een halve maan of een boemerang .

Hun roep is een luide schreeuw in twee verschillende toonhoogtes, waarvan de hoogste uit het vrouwtje komt. Ze vormen vaak "schreeuwpartijen" tijdens zomeravonden, wanneer 10-20 gierzwaluwen zich tijdens de vlucht verzamelen rond hun broedgebied, roepend en beantwoord door nestelende gierzwaluwen. Op grotere hoogte worden grotere "schreeuwpartijen" gevormd, vooral laat in het broedseizoen. Het doel van deze partijen is onzeker, maar kan het opstijgen om op de vleugel te slapen omvatten, terwijl nog steeds broedende volwassenen de neiging hebben om de nacht in het nest door te brengen. Het volgen van gierzwaluwen bij hun broedkolonies met behulp van radar heeft laten zien dat individuen vaak in zwermen voorkomen.

Gierzwaluwen kunnen nestelen in voormalige holen van spechten in oude bossen. Gierzwaluwen bouwen hun nest van door de lucht verspreid materiaal dat tijdens de vlucht is gevangen, gebonden met hun speeksel, in geschikte holtes van gebouwen, zoals onder dakpannen, in openingen onder vensterbanken en meestal onder dakranden en binnen gevels.

Gierzwaluwen vormen paren die jarenlang kunnen paren, en keren vaak jaar na jaar terug naar dezelfde broedplaats en partner, om de achteruitgang te herstellen die ze hebben opgelopen tijdens hun 40 weken durende trekafwezigheid.

Jonge nestelende gierzwaluwen kunnen een paar dagen zonder voedsel overleven door hun lichaamstemperatuur en stofwisseling te verlagen en in een trage toestand terecht te komen.

Behalve wanneer ze nestelen, brengen gierzwaluwen hun leven door in de lucht, levend van de tijdens de vlucht gevangen insecten; ze drinken, eten en paren vaak en slapen op de vleugel. Gedurende hun hele leven kunnen ze miljoenen kilometers afleggen.

Trekvogels

Gierzwaluwen zijn trekvogels. Hun broedgebied in de zomer loopt van Portugal en Ierland in het westen tot China en Siberië in het oosten, en heel Europa zo ver naar het noorden als Noorwegen, Finland en de meeste van subarctisch Rusland.. Ze broeden zo ver naar het zuiden als Noord-Afrika (in Marokko en Algerije), met een aanwezigheid in het Midden-Oosten in Israël, Libanon en Syrië, het Nabije Oosten in heel Turkije.

Het tijdstip van vertrek wordt vaak bepaald door de lichtcyclus en begint op de eerste dag van minder dan 17 uur licht.

Verschillen met de zwaluwen

De boerenzwaluw en huiszwaluw jagen op insecten in de lucht op een manier die vergelijkbaar is met die van de iets grotere gierzwaluwen, en soms gemengde groepen van de soort. De meest opvallende verschillen tussen de drie typen zijn:

• De schrille krijsende roep van de gierzwaluw onderscheidt zich van het meer onopvallende gekabbel van de zwaluw.
• De smalle sikkelvormige vleugels van de gierzwaluw zijn langer dan zijn lichaam en zijn silhouet in de lucht lijkt op een anker.
• De vleugelslagen van de gierzwaluw zijn diep en snel, en de gierzwaluw glijdt langer. De vlucht van de zwaluw is meer fladderend en drukt zijn vleugels tijdens het slaan verder naar achteren.
• Hoewel soms moeilijk te onderscheiden tegen een heldere hemel, is de onderkant van een gierzwaluw, met uitzondering van de witte vlek onder zijn kin, geheel donkerbruin. Zwaluwen hebben een beige-witte onderkant. Ze zijn ook te herkennen aan de lange vorken in hun staart.