Marum (dorp): verschil tussen versies
| Regel 7: | Regel 7: | ||
[[Categorie:Plaats in Groningen]] |
[[Categorie:Plaats in Groningen]] |
||
[[Categorie:Westerkwartier]] |
[[Categorie:Westerkwartier]] |
||
| + | |||
| + | |||
| + | Marum (Gronings: Moarum; Fries: Mearum) is een dorp in de gemeente Westerkwartier in de provincie Groningen. Tot eind 2018 was Marum de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente. Het ligt aan de A7, op zo'n 25 kilometer van Groningen en 12 kilometer van Drachten. |
||
| + | |||
| + | |||
| + | Inhoud |
||
| + | 1 Geschiedenis |
||
| + | 2 Maatschappelijk leven |
||
| + | 3 Economie |
||
| + | 4 Taal |
||
| + | 5 Openbaar vervoer |
||
| + | 6 Geboren |
||
| + | 7 Zie ook |
||
| + | 8 Referenties |
||
| + | Geschiedenis |
||
| + | De naam Marum komt van Mare, water, en heim, plaats, en betekent dus plaats aan het water, waarin het water het Oud diep is. Oorspronkelijk is het een lintdorp rond de Hoornweg, met het centrum bij en aan de Markstraat. De lintbebouwing liep van 't Malijk, langs de Kruisweg en de Hoornweg tot De Haar, op een hoger gelegen zandrug. Oorspronkelijk was er sprake van twee ontwikkelingskernen. Tussen deze twee kernen in, Marum-West en de Kruisweg, lag de Hoorn. De Hoorn bestond uit gemeenschappelijke weidegronden. Dit gebied tussen de twee kernen is met name bebouwd geraakt in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. De oude kerk van dit dorp is de hervormde kerk aan de huidige Noorderringweg. Het grootste gedeelte van deze kerk is in de twaalfde eeuw gebouwd, de huidige toren dateert uit 1886. |
||
| + | |||
| + | Tot het begin van de vorige eeuw was de turfwinning de belangrijkste bron van inkomsten in het dorp. In 1812 bestond het dorp uit 12 veenboerderijen waarin 17 gezinnen van de turfwinning leefden[2]. |
||
| + | |||
| + | In 1885 werd de Gereformeerde kerk aan de Kruisweg gebouwd. Deze is later afgebroken om plaats te maken voor de huidige kerk. |
||
| + | |||
| + | Marum lag aan de tramlijn Drachten - Groningen die in 1913 is aangelegd. Vanaf 1948 werden over dit traject alleen nog goederen vervoerd en in 1985 is de lijn gesloten. |
||
| + | |||
| + | Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er een Duitse radarpost aanwezig op Trimunt. Deze radarpost stond in verbinding met een radarpost in de kop van Noord-Holland en de vliegbasis Leeuwarden. Bunkers van de radarpost Trimunt zijn nog zichtbaar aan beide kanten van de snelweg A7 tussen Marum en Frieschepalen. Een van deze bunkers doet tegenwoordig dienst als kantine op de motorcrossbaan. |
||
| + | |||
| + | Na een sabotageactie op de trambaan tussen Marum en Drachten en enkele andere verzetsacties, werden naast deze radarpost verschillende Marummers gefusilleerd. Er zijn meerdere herdenkingsmonumenten die herinneren aan deze gebeurtenissen. Ze staan op de plek van de aanslag langs de voormalige trambaan, tegenwoordig een fietspad, op de executieplek en op de begraafplaats bij de N.H. Kerk. Het boek Tussen Groen en Groen geeft een uitgebreide beschrijving van de gebeurtenissen in Marum tijdens de Tweede Wereldoorlog. |
||
| + | |||
| + | Tussen 1939 en 1963 had Marum een eigen lagere landbouwschool. In het gebouw waar tegenwoordig multifunctioneel centrum 't Marheem zit, was een MAVO. |
||
| + | |||
| + | Onlosmakelijk met de geschiedenis van Marum verbonden is de kaasfabriek aan de Noorderringweg. (Zie de paragraaf over de economie). |
||
| + | |||
| + | Maatschappelijk leven |
||
| + | Marum heeft een ruime middenstand, waarvan een groot deel rond het in de jaren negentig nieuw aangelegde plein De Wending aan de Wendtsteinweg, de hoofdweg van het dorp, ligt. Op vrijdagmiddag is er de markt op het plein bij De Olmen. Verder worden er een voorjaars- en een najaarsmarkt georganiseerd in de Marktstraat. |
||
| + | |||
| + | Marum kent een bloeiend verenigingsleven. Enkele voorbeelden zijn Jeugdsoos SomaAr, voetbalvereniging S.V. Marum, bowlingvereniging BVM, zaalvoetbalvereniging Futsal Marum, toneelvereniging O.K.K. (oefening kweekt kunst), Chr. Muziekvereniging Harmonie Marum en muziekvereniging Showband Marum. |
||
| + | |||
| + | Verder staat Marum bekend van het sinds 1 januari 2020 gesloten uitgaanscentrum De Kruisweg, dat op bepaalde avonden bezoekers uit de wijde omgeving aantrok. Verder zijn er een bowlingbaan en een restaurant in dit centrum. |
||
| + | |||
| + | Andere voorzieningen zijn het sportfondsenbad, sportzaal "De Holten", tennisbanen, meerdere maneges, een dierenkliniek, een bibliotheek en VitaMarum, waar meerdere huisartsen en tandartsen praktijk houden. |
||
| + | |||
| + | Ieder jaar worden er diverse evenementen georganiseerd. Enkele voorbeelden zijn: hardloop- en wandelevenement MaRun (de opvolger van de Marumer Omloop), een wielerronde, muziekevenement Het Mega Piratenfestijn en de Feestweek Marum. |
||
| + | |||
| + | Economie |
||
| + | |||
| + | Oud hoofdgebouw van de melkfabriek van Marum |
||
| + | |||
| + | Pierswijk met op de achtergrond fabrieksgebouwen van de voormalige Gjaltema's Timmerfabriek |
||
| + | |||
| + | Ingang naar bedrijventerrein Marumerlage |
||
| + | De meeste inwoners van Marum zijn forensen, de meeste van hen werken in de stad Groningen. Maar ook in Marum zelf zijn de nodige industrieën te vinden. De belangrijkste is de kaasfabriek. In 1918 werd deze onder de naam coöperatieve zuivelfabriek Zuidelijk Westerkwartier aan de Noorderringweg gebouwd. Deze heeft in de twintigste eeuw flink uit kunnen breiden en is tegenwoordig de grootste producent van Edammer kaas in West-Europa. |
||
| + | |||
| + | Een andere grote werkgever in het midden van de 20ste eeuw was het familiebedrijf Gjaltema's Timmerfabriek, gevestigd op de locatie van de oude melkfabriek aan de Kruisweg, via de Pierswijk (ook wel Holtropswijk) verbonden met de Jonkersvaart. Deze wijk eindigde in een zwaaikom, alwaar schepen van oudsher aanmeerden om melkbussen af te laden. Toen het in de jaren 1980 economisch minder ging, is het bedrijf door de familie verkocht en heeft sindsdien verschillende eigenaren gehad. |
||
| + | |||
| + | Ook nauw met Marum verbonden is de ESA, een busbedrijf dat de lijndiensten in het Westerkwartier en aangrenzende gedeeltes van de provincies Friesland en Drenthe onderhield, globaal in de driehoek Groningen - Assen - Drachten. Uitzonderlijk was dat dit bedrijf in eigen beheer de carrosserieën voor enkele bussen bouwde, maar de grootste bekendheid heeft het gehad als touroperator. Vandaag de dag is alleen het garagebedrijf over. |
||
| + | |||
| + | Aan de noordkant van het dorp is industrie gevestigd. Zo zijn aan de zuidkant van de A7 de bedrijventerreinen De Hoek, De Poort 1 en De Poort 2 te vinden. Aan de andere kant van de rijksweg, is bedrijventerrein Marumerlage in ontwikkeling genomen. |
||
| + | |||
| + | Taal |
||
| + | In Marum spreekt het overgrote deel van de bevolking Standaardnederlands. Een kleine groep, vooral de oudere Marumers, spreken Westerkwartiers. Dit is het Gronings dialect dat in het westen van de provincie wordt gesproken. |
||
| + | |||
| + | Hoewel niet algemeen gangbaar wordt er in dit gedeelte van Groningen ook nog Fries gesproken. Tijdens de vervening zijn veel Friese arbeiders in dit gedeelte van de provincie Groningen neergestreken. In de rest van de provincie is het Fries verdrongen door het Nedersaksisch. |
||
| + | |||
| + | Openbaar vervoer |
||
| + | De vervoersmaatschappij Qbuzz bedient Marum met de volgende buslijnen: |
||
| + | |||
| + | Lijn 182: Groningen < Hoogkerk < Boerakker < Marum < Drachten (schoolbus) |
||
| + | Lijn 189: Drachten - Ureterp - Frieschepalen - Siegerswoude - De Wilp - Marum - Boerakker - Leek - Hoogkerk |
||
| + | Lijn 304: Groningen - Hoogkerk - Leek - Boerakker - Marum - Drachten (Qliner) |
||
| + | Lijn 589: De Wilp - Marum - Nuis - Niebert - Tolbert - Leek (buurtbus) |
||
| + | Lijnen 182 en 304 komen niet in het dorp zelf, maar hebben een halte aan de oprit van de A7. De halte bij de A7 staat ook bekend als Marum, P+R Marum. Hier komen ook de lijnen 189 en 589 waardoor men kan overstappen op de 304 om sneller in Groningen te komen. |
||
| + | |||
| + | Geboren |
||
| + | Abel Iwema Bakker (1884-1960), burgemeester |
||
| + | Ebele Talstra (1920-1987), politicus |
||
| + | Roelf Hofstee Holtrop (1926-2014), burgemeester |
||
| + | Simon Sijbrandij (1929), hoogleraar |
||
| + | Renze de Vries (1930-2012), oud-voorzitter FC Groningen |
||
| + | Boelhouwer van Wouwe (1939), politicus |
||
| + | Yme Drost (1961), letselschade-expert |
||
| + | Tjeerd van Dekken (1967), politicus |
||
| + | Margriet Zwanenburg (1986), zwemster |
||
| + | Zie ook |
||
| + | Lijst van beelden in Westerkwartier |
||
| + | Lijst van rijksmonumenten in Marum (plaats) |
||
| + | Referenties |
||
| + | Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2020, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen |
||
| + | marum.com |
||
Versie van 11 apr 2021 13:04
Marum is een plaats in Groningen.
Sinds 1 januari 2019 hoort het bij de gemeente Westerkwartier.
 |
Dit artikel is een beginnetje. Je wordt uitgenodigd op bewerk te klikken om dit artikel aan te vullen.
Meer informatie over dit onderwerp vind je hier: |
 |
Dit artikel is een beginnetje.
|
Marum (Gronings: Moarum; Fries: Mearum) is een dorp in de gemeente Westerkwartier in de provincie Groningen. Tot eind 2018 was Marum de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente. Het ligt aan de A7, op zo'n 25 kilometer van Groningen en 12 kilometer van Drachten.
Inhoud
1 Geschiedenis
2 Maatschappelijk leven
3 Economie
4 Taal
5 Openbaar vervoer
6 Geboren
7 Zie ook
8 Referenties
Geschiedenis
De naam Marum komt van Mare, water, en heim, plaats, en betekent dus plaats aan het water, waarin het water het Oud diep is. Oorspronkelijk is het een lintdorp rond de Hoornweg, met het centrum bij en aan de Markstraat. De lintbebouwing liep van 't Malijk, langs de Kruisweg en de Hoornweg tot De Haar, op een hoger gelegen zandrug. Oorspronkelijk was er sprake van twee ontwikkelingskernen. Tussen deze twee kernen in, Marum-West en de Kruisweg, lag de Hoorn. De Hoorn bestond uit gemeenschappelijke weidegronden. Dit gebied tussen de twee kernen is met name bebouwd geraakt in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. De oude kerk van dit dorp is de hervormde kerk aan de huidige Noorderringweg. Het grootste gedeelte van deze kerk is in de twaalfde eeuw gebouwd, de huidige toren dateert uit 1886.
Tot het begin van de vorige eeuw was de turfwinning de belangrijkste bron van inkomsten in het dorp. In 1812 bestond het dorp uit 12 veenboerderijen waarin 17 gezinnen van de turfwinning leefden[2].
In 1885 werd de Gereformeerde kerk aan de Kruisweg gebouwd. Deze is later afgebroken om plaats te maken voor de huidige kerk.
Marum lag aan de tramlijn Drachten - Groningen die in 1913 is aangelegd. Vanaf 1948 werden over dit traject alleen nog goederen vervoerd en in 1985 is de lijn gesloten.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er een Duitse radarpost aanwezig op Trimunt. Deze radarpost stond in verbinding met een radarpost in de kop van Noord-Holland en de vliegbasis Leeuwarden. Bunkers van de radarpost Trimunt zijn nog zichtbaar aan beide kanten van de snelweg A7 tussen Marum en Frieschepalen. Een van deze bunkers doet tegenwoordig dienst als kantine op de motorcrossbaan.
Na een sabotageactie op de trambaan tussen Marum en Drachten en enkele andere verzetsacties, werden naast deze radarpost verschillende Marummers gefusilleerd. Er zijn meerdere herdenkingsmonumenten die herinneren aan deze gebeurtenissen. Ze staan op de plek van de aanslag langs de voormalige trambaan, tegenwoordig een fietspad, op de executieplek en op de begraafplaats bij de N.H. Kerk. Het boek Tussen Groen en Groen geeft een uitgebreide beschrijving van de gebeurtenissen in Marum tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Tussen 1939 en 1963 had Marum een eigen lagere landbouwschool. In het gebouw waar tegenwoordig multifunctioneel centrum 't Marheem zit, was een MAVO.
Onlosmakelijk met de geschiedenis van Marum verbonden is de kaasfabriek aan de Noorderringweg. (Zie de paragraaf over de economie).
Maatschappelijk leven Marum heeft een ruime middenstand, waarvan een groot deel rond het in de jaren negentig nieuw aangelegde plein De Wending aan de Wendtsteinweg, de hoofdweg van het dorp, ligt. Op vrijdagmiddag is er de markt op het plein bij De Olmen. Verder worden er een voorjaars- en een najaarsmarkt georganiseerd in de Marktstraat.
Marum kent een bloeiend verenigingsleven. Enkele voorbeelden zijn Jeugdsoos SomaAr, voetbalvereniging S.V. Marum, bowlingvereniging BVM, zaalvoetbalvereniging Futsal Marum, toneelvereniging O.K.K. (oefening kweekt kunst), Chr. Muziekvereniging Harmonie Marum en muziekvereniging Showband Marum.
Verder staat Marum bekend van het sinds 1 januari 2020 gesloten uitgaanscentrum De Kruisweg, dat op bepaalde avonden bezoekers uit de wijde omgeving aantrok. Verder zijn er een bowlingbaan en een restaurant in dit centrum.
Andere voorzieningen zijn het sportfondsenbad, sportzaal "De Holten", tennisbanen, meerdere maneges, een dierenkliniek, een bibliotheek en VitaMarum, waar meerdere huisartsen en tandartsen praktijk houden.
Ieder jaar worden er diverse evenementen georganiseerd. Enkele voorbeelden zijn: hardloop- en wandelevenement MaRun (de opvolger van de Marumer Omloop), een wielerronde, muziekevenement Het Mega Piratenfestijn en de Feestweek Marum.
Economie
Oud hoofdgebouw van de melkfabriek van Marum
Pierswijk met op de achtergrond fabrieksgebouwen van de voormalige Gjaltema's Timmerfabriek
Ingang naar bedrijventerrein Marumerlage De meeste inwoners van Marum zijn forensen, de meeste van hen werken in de stad Groningen. Maar ook in Marum zelf zijn de nodige industrieën te vinden. De belangrijkste is de kaasfabriek. In 1918 werd deze onder de naam coöperatieve zuivelfabriek Zuidelijk Westerkwartier aan de Noorderringweg gebouwd. Deze heeft in de twintigste eeuw flink uit kunnen breiden en is tegenwoordig de grootste producent van Edammer kaas in West-Europa.
Een andere grote werkgever in het midden van de 20ste eeuw was het familiebedrijf Gjaltema's Timmerfabriek, gevestigd op de locatie van de oude melkfabriek aan de Kruisweg, via de Pierswijk (ook wel Holtropswijk) verbonden met de Jonkersvaart. Deze wijk eindigde in een zwaaikom, alwaar schepen van oudsher aanmeerden om melkbussen af te laden. Toen het in de jaren 1980 economisch minder ging, is het bedrijf door de familie verkocht en heeft sindsdien verschillende eigenaren gehad.
Ook nauw met Marum verbonden is de ESA, een busbedrijf dat de lijndiensten in het Westerkwartier en aangrenzende gedeeltes van de provincies Friesland en Drenthe onderhield, globaal in de driehoek Groningen - Assen - Drachten. Uitzonderlijk was dat dit bedrijf in eigen beheer de carrosserieën voor enkele bussen bouwde, maar de grootste bekendheid heeft het gehad als touroperator. Vandaag de dag is alleen het garagebedrijf over.
Aan de noordkant van het dorp is industrie gevestigd. Zo zijn aan de zuidkant van de A7 de bedrijventerreinen De Hoek, De Poort 1 en De Poort 2 te vinden. Aan de andere kant van de rijksweg, is bedrijventerrein Marumerlage in ontwikkeling genomen.
Taal In Marum spreekt het overgrote deel van de bevolking Standaardnederlands. Een kleine groep, vooral de oudere Marumers, spreken Westerkwartiers. Dit is het Gronings dialect dat in het westen van de provincie wordt gesproken.
Hoewel niet algemeen gangbaar wordt er in dit gedeelte van Groningen ook nog Fries gesproken. Tijdens de vervening zijn veel Friese arbeiders in dit gedeelte van de provincie Groningen neergestreken. In de rest van de provincie is het Fries verdrongen door het Nedersaksisch.
Openbaar vervoer De vervoersmaatschappij Qbuzz bedient Marum met de volgende buslijnen:
Lijn 182: Groningen < Hoogkerk < Boerakker < Marum < Drachten (schoolbus) Lijn 189: Drachten - Ureterp - Frieschepalen - Siegerswoude - De Wilp - Marum - Boerakker - Leek - Hoogkerk Lijn 304: Groningen - Hoogkerk - Leek - Boerakker - Marum - Drachten (Qliner) Lijn 589: De Wilp - Marum - Nuis - Niebert - Tolbert - Leek (buurtbus) Lijnen 182 en 304 komen niet in het dorp zelf, maar hebben een halte aan de oprit van de A7. De halte bij de A7 staat ook bekend als Marum, P+R Marum. Hier komen ook de lijnen 189 en 589 waardoor men kan overstappen op de 304 om sneller in Groningen te komen.
Geboren Abel Iwema Bakker (1884-1960), burgemeester Ebele Talstra (1920-1987), politicus Roelf Hofstee Holtrop (1926-2014), burgemeester Simon Sijbrandij (1929), hoogleraar Renze de Vries (1930-2012), oud-voorzitter FC Groningen Boelhouwer van Wouwe (1939), politicus Yme Drost (1961), letselschade-expert Tjeerd van Dekken (1967), politicus Margriet Zwanenburg (1986), zwemster Zie ook Lijst van beelden in Westerkwartier Lijst van rijksmonumenten in Marum (plaats) Referenties
Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2020, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen marum.com