Michail Gorbatsjov

Bestand:Michail Gorbatsjov.jpg

Michail Gorbatsjov (foto 1987)

Michail Sergejevitsj Gorbatsjov is een voormalig Russisch politicus, geboren in 1931.

Regeringsleider

Nadat hij rechten had gestudeerd, werd Gorbatsjov in 1952 lid van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie (CPSU). Zijn ster rees al snel binnen de partij. In 1980 werd hij lid van het zogeheten politbureau, het hoogste machtsorgaan in de CPSU. De partijtop had inmiddels hoge verwachtingen van Gorbatsjov. Toen na het overlijden van Breznjev de al even bejaarde regeringsleiders Andropov en Tsjernjenko waren gestorven, volgde Gorbatsjov de laatste in 1985 op. Met zijn 54 jaar gold hij tussen het vergrijsde kader van de partij als "jongere". Hij werd gezien als vernieuwer, en maakte dat ook waar.

Glasnost en perestroika

Al snel introduceerde hij de begrippen die als "glasnost" (openheid) en "perestroika" (hervorming) wereldnieuws werden. Een nieuwe tijd leek aanstaande. Gorbatsjov bekritiseerde de politiek van de CPSU in de afgelopen decennia. Hij erkende dat de massamoord op Poolse officieren in de Tweede Wereldoorlog in het plaatsje Katyn niet door de Duitsers, zoals altijd was beweerd, maar door de Russen zelf had plaatsgevonden. En hij trok de Russische troepen uit Afghanistan terug, die daar het communistische regime in het zadel hielden. Ook zorgde hij voor eerherstel van de slachtoffers van de Stalinistische "zuiveringen*.

Buitenlandse politiek

In december 1988 hield Gorbatsjov een toespraak bij de VN in New York, waarin hij eenzijdige ontwapening voorstelde. Hij gaf ook de landen van het Warschaupact de vrijheid een eigen koers te gaan varen. De geest was daarmee uit de fles, want het leidde overal tot opstanden tegen de communistische regimes in die landen. Het luidde het einde van de Koude Oorlog in en maakte de Duitse hereniging mogelijk. Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur.

De staatsgreep

Maar in de Sovjet-Unie zelf was niet iedereen gelukkig met de hervormingspolitiek van "Gorbi", zoals hij inmiddels liefkozend in het Westen werd genoemd. De "apparatsjiks", de gestaalde kaders van de CPSU, voelden er niets voor afstand van de macht te doen. Ze probeerden voortdurend de door Gorbatsjov ingezette koerswijziging te blokkeren. In augustus 1991 pleegden enkele van hen, samen met een aantal officieren een staatsgreep terwijl Gorbatsjov op de Krim op vakantie was. Daar werd hij in zijn vakantiehuis opgesloten. De nieuwgekozen president van deelrepubliek Rusland, Boris Jeltsin, wist de coupplegers uit te schakelen, maar nam daarna zelf de macht over. Dit had echter tot gevolg, dat de hele Sovjet-Unie uiteen viel. De ene na de andere deelrepubliek verklaarde zich onafhankelijk.

Gorbatsjov treedt af

Gorbatsjov werd op 25 december 1991 gedwongen af te treden als president (een nieuw ingestelde functie die hij sinds een jaar bekleedde). De Sovjet-Unie was daarmee ook officieel verleden tijd. Dat gold ook voor de populariteit van Gorbatsjov in Rusland zelf. In 1996 deed hij mee aan de Russische presidentsverkiezingen, maar haalde nog geen 1% van de stemmen.

In 1990 ontving Gorbatsjov de Nobelprijs voor de Vrede.