Ziekte van Parkinson: verschil tussen versies
(Informatica toegevoegd) |
|||
| (33 tussenliggende versies door 5 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| + | {{arts vragen}} |
||
[[Bestand:Blausen 0704 ParkinsonsDisease.png|miniatuur|Zo zien de hersenen van iemand met de ziekte parkinson er uit]] |
[[Bestand:Blausen 0704 ParkinsonsDisease.png|miniatuur|Zo zien de hersenen van iemand met de ziekte parkinson er uit]] |
||
| + | [[Bestand:Sir William Richard Gowers Parkinson Disease sketch 1886 2.svg|miniatuur|Ziekte van Parkinson ]] |
||
| + | De '''ziekte van Parkinson ook wel schudverlamming genoemd. Of in het Latijns paralysis agitato.''' is een ingewikkelde ziekte, waarbij in je hersenen je spieren steeds minder goed kunnen sturen. Ook kunnen ze andere problemen veroorzaken. |
||
| + | De oorzaak van de ziekte van Parkinson is dat er te weinig [[dopamine]] in het lichaam aanwezig is. Dit is een belangrijk stofje dat zorgt dat je hersenen goed werken. Dit stofje is belangrijk voor het overdragen van boodschappen van de ene naar de andere zenuwcel. Bij de meeste mensen ontstaat de ziekte pas als ze ouder zijn (tussen 50 en 79 jaar). Er is ook een groep mensen die Parkinson voor hun 40e levensjaar krijgen. De ziekte komt meer bij mannen dan bij vrouwen voor. |
||
| − | = Ziekte van parkinson = |
||
| − | De ziekte van parkinson is een ingewikkelde ziekte waarbij in je hersenen j |
||
| + | == Oorzaak == |
||
| − | e spierbewegingen steeds minder goed sturen. Maar he kunt ook andere problemen krijgen. |
||
| + | De oorzaak van de ziekte van Parkinson is onbekend. Er is een bepaalde erfelijke invloed en er zijn omgevingsfactoren, waarvan de meeste echter onbekend zijn. Bij de ziekte van Parkinson verdwijnen alle zenuwcellen in de substantia nigra, de 'zwarte substantie'. Daarom noemt men het een degeneratieve ziekte. Er verdwijnen namelijk cellen om redenen die we niet goed kennen. De zwarte substantie is een gebiedje hoog in de hersenstam. Het is een onderdeel van het extrapiramidaal systeem. |
||
| + | Door deze degeneratie ontstaat een tekort aan dopamine, een prikkeloverdrachtsstof. Deze stof helpt de zenuwcellen om prikkels over te dragen aan andere zenuwcellen. Dopamine is belangrijk onderin de grote hersenen, in de gebieden die iemand helpen met het maken en volhouden van bewegingen. |
||
| − | == Oorzaak van de ziekte van parkinson == |
||
| − | De oorzaak van de zoekte van parkinson is dat er te weinig aan dopamine. Dit is een belangrijk stofje die zorgt dat je hersenen goed werken. |
||
| + | De eerste symptomen openbaren zich vaak vanaf het vijftigste levensjaar. Dan is er van de substantia nigra nog maar de helft over en de rest zal ook verdwijnen. Dat maakt de ziekte progressief. |
||
| − | == Extrapiramidaal systeem == |
||
| − | Is het stukje tussen je hersenstam en grote hersen in . |
||
| + | == fases ziekte van Parkinson == |
||
| − | Extrapiramidaal systeem zorgt voor : |
||
| + | Ziekte van Parkinson heeft verschillende stadia,s het hangt er vanaf in welke stadium je ziet welke symptomen je hebt: |
||
| − | * Spontaan en moeiteloos op gang komen van bewegingen . |
||
| − | * Automatisch op gang blijven van bewegingen die herhaalt worden Zoals kauwen . |
||
| − | * Soepele spieren niet stram en stijf . |
||
| − | * Onderdrukken van nutteloze bewegingen. mptomen en klachten |
||
| + | * Fase 1 : eenzijdig fase : een groot deel van de mensen in deze fase hebben alleen last van een kant van de bewegingsstijfheid en trillingen de meeste mensen verbergen de symptomen uit schaamte. |
||
| − | == Wat gaat er mis bij parkinson == |
||
| + | * fase 2 : twee zijdig fase hierbij gaan de symptomen zich steeds meer uitbreiden en is het verbergen van de symptomen moeizamer omdat er meerder delen van het lichaam bewegingsstijfheid ontstaan en tremoren. Alle dagelijkse bezigheden gaan steeds moeizamer multitalsken gaat moeilijk bijvoorbeeld wandelen en praten gaat niet meer iemand krijgt een maksergelaat en krijgen slik en spraakproblemen. De symptomen bij deze fase kunnen ook later komen. De meeste mensen nog gewoon zelfstandig. |
||
| − | Extrapiramidaal systeem gaat bij parkinson het volgende mis : |
||
| + | * Fase 3: de evenwicht fase : alle dagelijks bezigheden gaan steeds moeizamer er treden steeds meer problemen met het evenwicht en zullen dus vaker gaan vallen. Deze mensen zijn niet meer staat om alleen zelfstandig. |
||
| − | * Er wordt een fout gemaakt bij het gebied van substantia nigria |
||
| + | * Fase 4: afhankelijkheid: in deze fase werken de symptomen steeds minder of gaan minder werken waardoor de zelfredzaamheid steeds kleiner wordt er komt steeds meer druk op de mantelzorg. Vaak zijn de mensen in de fase niet meer in staat om alleen te wonen. |
||
| − | * De cellen van dit gebied verdwijnen bij parkinson en veroorzaakt daardoor een te kort aan Dopamine . |
||
| + | * Fase 5 : invaliderende fase: uiteindelijk kan de Parkinson ervoor zorgen dat iemand zijn zelfstandigheid helemaal verdwijnt en zorgbehoevend wordt staan en lopen en evenwicht bewaren gaat niet meer. In deze fase zie je veel bevriezing en struikelen en vallen op de loer ligt omdat ze als het waren aan de grond gelijmd zitten en vallen ze . Deze mensen in de fase zitten de grootste deel van de dag in de rolstoel door. Naast lichamelijke symptomen kan hun geheugen en andere geestelijk gesteldheid achter uit gaan daarnaast kan de ziekte hun angstig maken. |
||
| − | * Deze afname noemen we degeneratie |
||
| − | == |
+ | == Diagnose == |
| + | Een neuroloog zal de diagnose stellen doormiddel van vragen over de symptomen over wat de patiënt ervaart en kijkt naar uiterlijke verschijnselen die patiënt heeft daarbij zal de neuroloog een paar testjes doen en een lichamelijke onderzoek. Daarnaast maakt de neuroloog een hersenscane om andere ziektes uit te sluiten. |
||
| − | Dopamine is een neurotransmitter een neurotransmitter is een boodschapstofke, stofje om elektrische prikkel te kunnen overdragen van de zenuwcel naar de andere zenuwcel . |
||
| + | == Wat gaat er mis bij Parkinson? == |
||
| − | == Symptomen en klachten == |
||
| + | Bij de ziekte van Parkinson gaat er iets mis het in het [[extrapirmidaal systeem]]. Dit is het stukje tussen je hersenstam en grote hersen in. Het extrapiramidaal systeem zorgt voor: |
||
| − | De ziekte van parkinson is niet te genezen. Bekende klachten die ontstaan zijn traagheid, stijfheid en beven. Maar parkinson geeft ook problemen die minder op vallen. Bijvoorbeeld traag denken, wisseling van stemming, slecht slapen, pijn of moeite om naar de wc te gaan. Deze klachten zijn onder te verdelen in: |
||
| + | * Spontaan en moeiteloos op gang komen van bewegingen. |
||
| − | * Motorisch symptomen |
||
| + | * Automatisch opgang blijven van bewegingen die herhaalt worden, zoals kauwen. |
||
| − | * Niet motorisch symptomen |
||
| + | * Soepele spieren |
||
| − | * Psychische en psychiatrische symptomen |
||
| + | * Onderdrukken van nutteloze bewegingen. |
||
| − | * Mogelijk complicaties |
||
| + | Bij Parkinson wordt er een fout gemaakt in dit gebied van de hersenen. De cellen in het gebied verdwijnen. Dit wordt veroorzaakt door een tekort aan dopamine. Deze afname van cellen heet ''degeneratie''. |
||
| − | == Motorische symptomen == |
||
| − | De motorische symptomen zijn : |
||
| − | * Beven |
||
| − | * Rigiditeit: Stijfheid ledematen ,rugspieren ,gezichtsspieren ( zorgt voor emotieloze gezicht , speekselvloed houding veranderen, slikstoornis, droge ogen Door minder knipperen) |
||
| − | * Bewegingsvertraging |
||
| − | * gestoorde houdingbalans |
||
| − | * Dansachtige bewegen en tics |
||
| − | * Automatisch piloot werkt niet meer handelingen kost veel concentratie. |
||
| + | == Symptomen == |
||
| − | == Niet motorische symptomen == |
||
| + | De ziekte van Parkinson is niet te genezen. Bekende klachten die ontstaan zijn traagheid, stijfheid en beven, maar Parkinson geeft ook problemen die minder opvallen. Bijvoorbeeld traag denken, wisseling van stemming, slecht slapen, pijn of moeite om naar de wc te gaan. Deze klachten zijn onder te verdelen in: |
||
| − | De symptomen zijn symptomen waar je zelf geen i bloed op hebt bijvoorbeeld: |
||
| + | * Motorische symptomen: |
||
| − | * Verlaagde bloeddruk Bij op staan. |
||
| + | ** Beven |
||
| − | * Blaasledinging problemen je kan niet meer goed uitplassen. |
||
| + | ** Stijfheid |
||
| − | * erectiestoornissen |
||
| + | ** Bewegingsvertraging |
||
| − | * Veel zweten |
||
| + | ** Gestoorde houdingsbalans |
||
| − | * Veel talgproduceren. |
||
| + | ** Dansachtige bewegen en tics |
||
| − | * Obstipatie dus moeilijk kunnen poepen. |
||
| + | ** Automatisch piloot werkt niet meer en handelingen kosten veel concentratie. |
||
| − | * Slikproblemen |
||
| + | * Niet-motorische symptomen |
||
| + | ** Verlaagde bloeddruk bij het opstaan. |
||
| + | ** Blaaslegingsproblemen (je kan niet meer goed uitplassen) |
||
| + | ** Erectiestoornissen |
||
| + | ** Veel zweten |
||
| + | ** Veel talg produceren. |
||
| + | ** Obstipatie (dus moeilijk kunnen poepen) |
||
| + | ** Slikproblemen |
||
| + | * Psychische en psychiatrische symptomen: |
||
| + | ** Afwijkend slaappatroon |
||
| + | ** Overmatig slapen overdag |
||
| + | ** Dubbelzien |
||
| + | ** Vermoeidheid |
||
| + | ** off-onproblemen |
||
| + | * Mogelijke complicaties: |
||
| + | ** Apathie |
||
| + | ** Depressie |
||
| + | ** Lusteloosheid |
||
| + | ** Dementie |
||
| + | ** Hallucinaties |
||
| + | Verder ontstaan verschijnselen als: |
||
| − | == slaapstoornissen en psychische gevolgen == |
||
| + | * Freezing: het van het ene op het andere moment totaal verstarren; |
||
| − | mogelijk en overige gevolgen: |
||
| + | * Ernstige bewegingsarmoede bij het dalen van de plasmaspiegel, vlak voor de volgende inname |
||
| − | * Afwijkend slaappatroon |
||
| + | * Bijbewegingen zoals grimassen, abnormale spierspanning of choreatische bewegingen (bewegingsonrust in de handen, vingers, polsen, rond de mond), als de plasmaspiegel op zijn top is. Deze onrust noemen we ook wel dyskinesie. |
||
| − | * Overmatig slapen overdag |
||
| − | * Dubbelzien |
||
| − | * Vermoeidheid |
||
| − | * off-on problemen |
||
| + | == Off-onfenomeen == |
||
| − | Psychische stoornis: |
||
| + | Het off-onfenomeen is een bekend iets bij de ziekte van Parkinson. Het bestaat uit twee stadia: |
||
| − | * Apathie |
||
| − | * Depressie |
||
| − | * Lusteloosheid |
||
| − | * Dementie |
||
| − | * Hallucinaties. |
||
| + | * Off-stadium: als er spraken is van traag en schuifelend lopen, valneiging, stijfheid of volledig onmacht om te kunnen bewegen Iemand kan bevriezen (freezing). Iemand kan dan niet meer lopen alleen maar staan. |
||
| − | == Aandachtspunten bij parkinson == |
||
| + | * On-stadium: iemand de symptomen zijn helemaal onder controle. |
||
| − | Als je de ziekte van parkinson hebt moet je aan de volgende extra opletten : |
||
| − | * Schaamte( Bij morsen) |
||
| − | * Observatie van medicijnen |
||
| − | * Start-stop problemen |
||
| − | * Maskergelaat dus emotieloos gezicht |
||
| − | * Droge ogen |
||
| − | * Moeheid |
||
| − | * Pijn |
||
| − | * Adl ondersteuning en houdingondersteuning dus je moet helpen met wassen en aankleden. |
||
| − | * Voorkomen longontsteking door verslikken , trombose, contracteren, doorligwonden. |
||
| + | == Ziekteverloop == |
||
| − | == Aandachtspunten bij onwillige keurige symptomen == |
||
| + | Bij de ziekte van Parkinson ontstaan tremor, bewegingsarmoede en spierstijfheid. De tremor, het ritmisch trillen, ontstaat vaak eerst aan één kant, maar breidt zich uit. Hij neemt toe bij emoties en is tijdens de slaap afwezig. De bewegingsarmoede heet ook wel hypokinesie. Het uit zich in verstarring van de gelaatsuitdrukking, minder knipperen met de ogen en minder meebewegen van de armen bij het lopen. Omdat de mond niet goed dicht kan houden en weinig spontaan slikt, kan speeksel uit de mond lopen. De mondhoeken raken ontstoken, door een schimmelinfectie) omdat iemand niet zomaar zelf de mondhoeken schoonmaakt. Het kost steeds meer moeite om een beweging op gang te brengen en op gang te houden. Het lopen gaat schuifelend en voorovergebogen, met een neiging om steeds sneller te gaan. Bij een kleine balansverstoring dreigt de patiënt achterover te vallen. De stem is zwak en eentonig. Aan de gezichtsuitdrukking kun je niet meer zomaar zien hoe iemand zich voelt. |
||
| − | Deze symptomen heb je geen invloed op: |
||
| − | * Lage bloeddruk Bij op staan |
||
| − | * Blaasledinging problemen |
||
| − | * speekselvloed |
||
| − | * Slikstoornis |
||
| − | * Veel zweten |
||
| − | * Vertraagd stoelgang |
||
| + | Uiteindelijk ontstaan problemen met kauwen, hoesten, slikken en verslikken. Het draaien tijdens de slaap neemt af, iemand ligt dus te lang in dezelfde houding; de pijn die dan ontstaat maakt patiënten wakker. Zelf omdraaien in bed is een grote opgave. De rigiditeit (stramme spieren, te hoge spierspanning) leidt tot pijn aan de schouder en in nek en rug; er ontstaan contracturen. Behalve de motoriek gaan ook andere functies achteruit: blaasretentie, obstipatie en de talgklieren worden extra actief. |
||
| − | == Problemen bij psypsychosociaal functioneren == |
||
| − | Enzijde motorische problemen qua psyschosociaal functioneel: |
||
| − | * maskergelaat geen mimiek |
||
| − | * onduidelijk spraak monotone |
||
| − | * Micrografie |
||
| − | * Zachte stem Door minder diep ademhaling en stijve spieren . |
||
| − | * Anderzijds cognitief functioneren : |
||
| − | * Aandachtsproblemen |
||
| − | * Verminderd geheugen |
||
| − | * Niet meer 2 dingen te gelijk kunnen doen |
||
| − | * Apathie |
||
| − | * De draad van een verhaal vasthouden gaat niet meer vanzelf. |
||
| + | Ook het denken gaat veranderen. Dat is nog lang geen dementie, maar soms lukt het iemand niet meer zo snel om alledaagse problemen snel op te lossen. Iemand kan bijvoorbeeld niet meer snel bedenken dat als je bijvoorbeeld in de ene winkel iets niet kunt vinden, dat je dan naar een andere winkel kunt gaan om te kijken of het daar wel is. In plaats daarvan gaat iemand naar huis en denkt daarna 'ik had gemakkelijk even naar die andere winkel kunnen gaan'. Zomaar een voorbeeld. Fysiotherapie en ergotherapie zijn onmisbaar. De inrichting van de ruimtes moet voldoen aan de volgende eisen. Behalve veiligheid met snoeren en kleden, is het nodig dat de meubels ver uit elkaar staan. Strepen op de vloer of andere dingen die op de vloer getekend zijn, kunnen het lopen beter maken. Medicijnen kunnen de symptomen beïnvloeden, maar het ziekteproces niet stoppen. |
||
| − | == Omgang adviezen bij psychosociale problemen == |
||
| − | * Laat iemand richten op 1 doel auto rijden of praten |
||
| − | * Omschakelen gaat langzamer van een onderwerp naar andere onderwerp. |
||
| − | * Schaamte |
||
| − | * Denken kan vertraagd zijn |
||
| − | * Ken je naaste met parkinson. |
||
| + | De meeste stoffen die worden toegepast vullen op een af andere manier het tekort aan dopamine aan. Daardoor verbeteren de hypokinesie en de rigiditeit. Men heeft echter steeds meer nodig om de symptomen te bestrijden. Want de ziekte wordt uit zichzelf steeds erger. De ziekte is progressief. Er kunnen psychotische verschijnselen ontstaan als bijwerking van de medicijnen, meestal dosisafhankelijk. Hallucinaties en wanen kunnen ontstaan, dat zijn psychotische verschijnselen. Dan kunnen we niet verder met nog meer medicijnen |
||
| − | == Off-on fenomeen == |
||
| − | * Bij het off stadium : als er spraken is van traag en schuifelend lopen , valneiging, stijfheid of volledig onmacht om te kunnen bewegen . Iemand kan bevriezen dat freezing genoemd iemand kan kan niet meer lopen alleen maar staan . |
||
| − | * On stadium: iemand de symptomen zijn helemaal onder controle |
||
| + | Uiteindelijk verliest de patiënt zijn mobiliteit. Contracturen gaan pijn doen. Verslikking en longontsteking, valpartijen, decubitus en andere complicaties vormen een doorlopend gevaar. Er ontstaan problemen met de blaas. Door de urineretentie ontstaan steeds weer urineweginfecties met vaak ook schade aan de nieren of sepsis. Er is een sterk verhoogde kans op het ontstaan van een depressie vóór en tijdens het ziekteverloop. Ook is er een verhoogd risico op het ontstaan van dementie. |
||
| − | == Anti parkinson medicijnen == |
||
| − | Er zijn medicijnen die de ziekte vertraging maar genezen kan niet je moet wel bij medicatie ga of rekening houden met: |
||
| − | * Met tijdstip van inname het moet vast tijden . |
||
| − | * Bijwerkingen: kunnen zijn overbewegelijkheid , hallucinaties ,wanen en sufheid en slaperigheid. |
||
| + | == Medicijnen == |
||
| − | == Leeftijd van ontstaan van de ziekte == |
||
| + | Er zijn medicijnen die de ziekte vertragen. Er zijn nog geen geneesmiddelen. |
||
| − | Bij de meeste mensen ontstaat de ziekte pas als ouder bent (tussen 50 en 70 jaar). Er is ook een groep mensen die parkinson voor hun 40e levensjaar krijgt. |
||
| − | == |
+ | == Therapie == |
| + | De ziekte wordt vernamelijk bestreden met medicijnen die de ziekte vertraagt hierbij kun je denken aan levodopa en dopamine. Je kan ook besluiten om geen medicatie te slikken dit heeft geen invloed op de ziekte maar wel op de symptomen. Daarnaast is het raadzaam om goed genoeg rust te nemen en genoeg te bewegen dit zorgt dat de ziekte langzame gaat en vooral belangrijk als je medicijnen slikt dat je ze op tijd inneemt zodat ze het beste werken . Daarnaast kan het zijn dat medicijnen na een tijdje minder goed werken dan moeten ze verhoogd worden door de arts of je moet als de arts het zegt de levodopa samen met vruchtensap innemen dit zorgt dat de hersenen de levodopa sneller en beter opneemt waardoor ze een beter effect geven . |
||
| − | [[Lewy-body-dementie]] |
||
| + | |||
| + | == Prognose == |
||
| + | De ziekte is niet te genezen je kan het alleen vertragen en symptomen verminderen met medicijnen en genoeg bewegen en gezonde voeding. De kans op verbetering is er niet . De ziekte zal steeds een beetje erger worden. |
||
| + | |||
| + | == Complicaties == |
||
| + | Naast de gewone symptomen kan er dementie optreden en zullen er depressies, spraakproblemen, urine incontinentie, slaapproblemen door tremoren, moeite met slikken en seksuele functies gaan het steeds minder goed doen. Door deze complicaties kunner er bijvoorbeeld Slikproblemen longontsteking ontstaan en andere infectie ziektes . Het zelfbeeld kan ook achteruit gaan met anderen emotionele en psychologische problemen en emotionele klachten ontstaan. |
||
| + | |||
| + | == Omgang met iemand met Parkinson == |
||
| + | Het is belangrijk dat je rust uitstraalt en de tijd neemt om iemand met Parkinson te verzorgen hoe sneller iemand wilt hoe moeizamer het gaat en de symptomen erger worden doe dus rustig aan en praat rustig. Geef geen dubbele opdrachten doe maar 1 ding tegelijk twee dingen te gelijk gaat steeds moeizamer. Voorkom onnodig prikkels zoals radio en tv en ga pas in gesprek na dat de opdracht is afgerond. Pas de omgeving aan en voorkom obstakels in huis. Weet de focusstrategrie van iemand vaak hebben ze die ontwikkeld en helpt het hun uit de freezing te komen zoals , tikken ,tellen of lijnen op de grond. Sommige mensen hebben een Parkinson rollator die lijnen op de grond maken dit voorkomt bevriezing. Vraag naar iemands gevoel omdat ze het niet altijd meer kunnen uiten .En neem hem of haar altijd serieus. Daarnaast is het belangrijk dat de gene met Parkinson altijd op tijd zijn medicijnen inneemt dit voorkomt bewegingsstijfheid in de ochtend. Het is belangrijk dat je blijft observeren of de medicijnen nog wel goed blijven werken. En blijf de gezondheid van iemand goed in de gaten houden voorkom infecties. |
||
| + | |||
| + | == Parkinson of Parkinsonisme == |
||
| + | Bij parkinsonisme zijn er parkinsonverschijnselen door een oorzaak die de artsen wel hebben kunnen vaststellen. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld de bijwerking van anti-psychotische middelen of uitgebreide slagaderverkalking. Ook bij ziektes zoals lewybodydementie zie je parkinsonverschijnselen, maar dat is nadat de dementie al was ontstaan. In de verpleeghuizen zie je soms ook andere cliënten met zeldzame hersenziektes met parkinsonisme. Voorbeelden zijn 'supranucleaire verlamming' en, 'multipele systeematrofie'. |
||
| + | |||
| + | Bij de ziekte van Parkinson ontstaan tremor, bewegingsarmoede en spierstijfheid. De tremor, het ritmisch trillen, ontstaat vaak eerst aan één kant, maar breidt zich uit. Hij neemt toe bij emoties en is tijdens de slaap afwezig. |
||
| + | |||
| + | == Zie ook == |
||
| + | * [[Lewy-body-dementie]] |
||
== Media == |
== Media == |
||
* https://youtu.be/SZf5pSca_h4 |
* https://youtu.be/SZf5pSca_h4 |
||
| + | * https://youtu.be/V5BNIJPFCig |
||
| + | * https://youtu.be/Q3vuRwObjeE?si=OYliWwBQj6FGDXc0 |
||
| + | * https://youtu.be/8W02j6fzd3g?si=-hLiUV5u-20aHte2 |
||
[[Categorie:Neurologische aandoening]] |
[[Categorie:Neurologische aandoening]] |
||
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep8]] |
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep8]] |
||
[[Categorie:Woordenschat]] |
[[Categorie:Woordenschat]] |
||
| + | [[Categorie:Ouderdomsaandoening]] |
||
Huidige versie van 28 nov 2024 om 00:23
 |
Gezondheidsklachten?
Ga naar een dokter of huisarts! Volg geen adviezen over gezondheidsklachten van het internet op. |
De ziekte van Parkinson ook wel schudverlamming genoemd. Of in het Latijns paralysis agitato. is een ingewikkelde ziekte, waarbij in je hersenen je spieren steeds minder goed kunnen sturen. Ook kunnen ze andere problemen veroorzaken.
De oorzaak van de ziekte van Parkinson is dat er te weinig dopamine in het lichaam aanwezig is. Dit is een belangrijk stofje dat zorgt dat je hersenen goed werken. Dit stofje is belangrijk voor het overdragen van boodschappen van de ene naar de andere zenuwcel. Bij de meeste mensen ontstaat de ziekte pas als ze ouder zijn (tussen 50 en 79 jaar). Er is ook een groep mensen die Parkinson voor hun 40e levensjaar krijgen. De ziekte komt meer bij mannen dan bij vrouwen voor.
Oorzaak
De oorzaak van de ziekte van Parkinson is onbekend. Er is een bepaalde erfelijke invloed en er zijn omgevingsfactoren, waarvan de meeste echter onbekend zijn. Bij de ziekte van Parkinson verdwijnen alle zenuwcellen in de substantia nigra, de 'zwarte substantie'. Daarom noemt men het een degeneratieve ziekte. Er verdwijnen namelijk cellen om redenen die we niet goed kennen. De zwarte substantie is een gebiedje hoog in de hersenstam. Het is een onderdeel van het extrapiramidaal systeem.
Door deze degeneratie ontstaat een tekort aan dopamine, een prikkeloverdrachtsstof. Deze stof helpt de zenuwcellen om prikkels over te dragen aan andere zenuwcellen. Dopamine is belangrijk onderin de grote hersenen, in de gebieden die iemand helpen met het maken en volhouden van bewegingen.
De eerste symptomen openbaren zich vaak vanaf het vijftigste levensjaar. Dan is er van de substantia nigra nog maar de helft over en de rest zal ook verdwijnen. Dat maakt de ziekte progressief.
fases ziekte van Parkinson
Ziekte van Parkinson heeft verschillende stadia,s het hangt er vanaf in welke stadium je ziet welke symptomen je hebt:
- Fase 1 : eenzijdig fase : een groot deel van de mensen in deze fase hebben alleen last van een kant van de bewegingsstijfheid en trillingen de meeste mensen verbergen de symptomen uit schaamte.
- fase 2 : twee zijdig fase hierbij gaan de symptomen zich steeds meer uitbreiden en is het verbergen van de symptomen moeizamer omdat er meerder delen van het lichaam bewegingsstijfheid ontstaan en tremoren. Alle dagelijkse bezigheden gaan steeds moeizamer multitalsken gaat moeilijk bijvoorbeeld wandelen en praten gaat niet meer iemand krijgt een maksergelaat en krijgen slik en spraakproblemen. De symptomen bij deze fase kunnen ook later komen. De meeste mensen nog gewoon zelfstandig.
- Fase 3: de evenwicht fase : alle dagelijks bezigheden gaan steeds moeizamer er treden steeds meer problemen met het evenwicht en zullen dus vaker gaan vallen. Deze mensen zijn niet meer staat om alleen zelfstandig.
- Fase 4: afhankelijkheid: in deze fase werken de symptomen steeds minder of gaan minder werken waardoor de zelfredzaamheid steeds kleiner wordt er komt steeds meer druk op de mantelzorg. Vaak zijn de mensen in de fase niet meer in staat om alleen te wonen.
- Fase 5 : invaliderende fase: uiteindelijk kan de Parkinson ervoor zorgen dat iemand zijn zelfstandigheid helemaal verdwijnt en zorgbehoevend wordt staan en lopen en evenwicht bewaren gaat niet meer. In deze fase zie je veel bevriezing en struikelen en vallen op de loer ligt omdat ze als het waren aan de grond gelijmd zitten en vallen ze . Deze mensen in de fase zitten de grootste deel van de dag in de rolstoel door. Naast lichamelijke symptomen kan hun geheugen en andere geestelijk gesteldheid achter uit gaan daarnaast kan de ziekte hun angstig maken.
Diagnose
Een neuroloog zal de diagnose stellen doormiddel van vragen over de symptomen over wat de patiënt ervaart en kijkt naar uiterlijke verschijnselen die patiënt heeft daarbij zal de neuroloog een paar testjes doen en een lichamelijke onderzoek. Daarnaast maakt de neuroloog een hersenscane om andere ziektes uit te sluiten.
Wat gaat er mis bij Parkinson?
Bij de ziekte van Parkinson gaat er iets mis het in het extrapirmidaal systeem. Dit is het stukje tussen je hersenstam en grote hersen in. Het extrapiramidaal systeem zorgt voor:
- Spontaan en moeiteloos op gang komen van bewegingen.
- Automatisch opgang blijven van bewegingen die herhaalt worden, zoals kauwen.
- Soepele spieren
- Onderdrukken van nutteloze bewegingen.
Bij Parkinson wordt er een fout gemaakt in dit gebied van de hersenen. De cellen in het gebied verdwijnen. Dit wordt veroorzaakt door een tekort aan dopamine. Deze afname van cellen heet degeneratie.
Symptomen
De ziekte van Parkinson is niet te genezen. Bekende klachten die ontstaan zijn traagheid, stijfheid en beven, maar Parkinson geeft ook problemen die minder opvallen. Bijvoorbeeld traag denken, wisseling van stemming, slecht slapen, pijn of moeite om naar de wc te gaan. Deze klachten zijn onder te verdelen in:
- Motorische symptomen:
- Beven
- Stijfheid
- Bewegingsvertraging
- Gestoorde houdingsbalans
- Dansachtige bewegen en tics
- Automatisch piloot werkt niet meer en handelingen kosten veel concentratie.
- Niet-motorische symptomen
- Verlaagde bloeddruk bij het opstaan.
- Blaaslegingsproblemen (je kan niet meer goed uitplassen)
- Erectiestoornissen
- Veel zweten
- Veel talg produceren.
- Obstipatie (dus moeilijk kunnen poepen)
- Slikproblemen
- Psychische en psychiatrische symptomen:
- Afwijkend slaappatroon
- Overmatig slapen overdag
- Dubbelzien
- Vermoeidheid
- off-onproblemen
- Mogelijke complicaties:
- Apathie
- Depressie
- Lusteloosheid
- Dementie
- Hallucinaties
Verder ontstaan verschijnselen als:
- Freezing: het van het ene op het andere moment totaal verstarren;
- Ernstige bewegingsarmoede bij het dalen van de plasmaspiegel, vlak voor de volgende inname
- Bijbewegingen zoals grimassen, abnormale spierspanning of choreatische bewegingen (bewegingsonrust in de handen, vingers, polsen, rond de mond), als de plasmaspiegel op zijn top is. Deze onrust noemen we ook wel dyskinesie.
Off-onfenomeen
Het off-onfenomeen is een bekend iets bij de ziekte van Parkinson. Het bestaat uit twee stadia:
- Off-stadium: als er spraken is van traag en schuifelend lopen, valneiging, stijfheid of volledig onmacht om te kunnen bewegen Iemand kan bevriezen (freezing). Iemand kan dan niet meer lopen alleen maar staan.
- On-stadium: iemand de symptomen zijn helemaal onder controle.
Ziekteverloop
Bij de ziekte van Parkinson ontstaan tremor, bewegingsarmoede en spierstijfheid. De tremor, het ritmisch trillen, ontstaat vaak eerst aan één kant, maar breidt zich uit. Hij neemt toe bij emoties en is tijdens de slaap afwezig. De bewegingsarmoede heet ook wel hypokinesie. Het uit zich in verstarring van de gelaatsuitdrukking, minder knipperen met de ogen en minder meebewegen van de armen bij het lopen. Omdat de mond niet goed dicht kan houden en weinig spontaan slikt, kan speeksel uit de mond lopen. De mondhoeken raken ontstoken, door een schimmelinfectie) omdat iemand niet zomaar zelf de mondhoeken schoonmaakt. Het kost steeds meer moeite om een beweging op gang te brengen en op gang te houden. Het lopen gaat schuifelend en voorovergebogen, met een neiging om steeds sneller te gaan. Bij een kleine balansverstoring dreigt de patiënt achterover te vallen. De stem is zwak en eentonig. Aan de gezichtsuitdrukking kun je niet meer zomaar zien hoe iemand zich voelt.
Uiteindelijk ontstaan problemen met kauwen, hoesten, slikken en verslikken. Het draaien tijdens de slaap neemt af, iemand ligt dus te lang in dezelfde houding; de pijn die dan ontstaat maakt patiënten wakker. Zelf omdraaien in bed is een grote opgave. De rigiditeit (stramme spieren, te hoge spierspanning) leidt tot pijn aan de schouder en in nek en rug; er ontstaan contracturen. Behalve de motoriek gaan ook andere functies achteruit: blaasretentie, obstipatie en de talgklieren worden extra actief.
Ook het denken gaat veranderen. Dat is nog lang geen dementie, maar soms lukt het iemand niet meer zo snel om alledaagse problemen snel op te lossen. Iemand kan bijvoorbeeld niet meer snel bedenken dat als je bijvoorbeeld in de ene winkel iets niet kunt vinden, dat je dan naar een andere winkel kunt gaan om te kijken of het daar wel is. In plaats daarvan gaat iemand naar huis en denkt daarna 'ik had gemakkelijk even naar die andere winkel kunnen gaan'. Zomaar een voorbeeld. Fysiotherapie en ergotherapie zijn onmisbaar. De inrichting van de ruimtes moet voldoen aan de volgende eisen. Behalve veiligheid met snoeren en kleden, is het nodig dat de meubels ver uit elkaar staan. Strepen op de vloer of andere dingen die op de vloer getekend zijn, kunnen het lopen beter maken. Medicijnen kunnen de symptomen beïnvloeden, maar het ziekteproces niet stoppen.
De meeste stoffen die worden toegepast vullen op een af andere manier het tekort aan dopamine aan. Daardoor verbeteren de hypokinesie en de rigiditeit. Men heeft echter steeds meer nodig om de symptomen te bestrijden. Want de ziekte wordt uit zichzelf steeds erger. De ziekte is progressief. Er kunnen psychotische verschijnselen ontstaan als bijwerking van de medicijnen, meestal dosisafhankelijk. Hallucinaties en wanen kunnen ontstaan, dat zijn psychotische verschijnselen. Dan kunnen we niet verder met nog meer medicijnen
Uiteindelijk verliest de patiënt zijn mobiliteit. Contracturen gaan pijn doen. Verslikking en longontsteking, valpartijen, decubitus en andere complicaties vormen een doorlopend gevaar. Er ontstaan problemen met de blaas. Door de urineretentie ontstaan steeds weer urineweginfecties met vaak ook schade aan de nieren of sepsis. Er is een sterk verhoogde kans op het ontstaan van een depressie vóór en tijdens het ziekteverloop. Ook is er een verhoogd risico op het ontstaan van dementie.
Medicijnen
Er zijn medicijnen die de ziekte vertragen. Er zijn nog geen geneesmiddelen.
Therapie
De ziekte wordt vernamelijk bestreden met medicijnen die de ziekte vertraagt hierbij kun je denken aan levodopa en dopamine. Je kan ook besluiten om geen medicatie te slikken dit heeft geen invloed op de ziekte maar wel op de symptomen. Daarnaast is het raadzaam om goed genoeg rust te nemen en genoeg te bewegen dit zorgt dat de ziekte langzame gaat en vooral belangrijk als je medicijnen slikt dat je ze op tijd inneemt zodat ze het beste werken . Daarnaast kan het zijn dat medicijnen na een tijdje minder goed werken dan moeten ze verhoogd worden door de arts of je moet als de arts het zegt de levodopa samen met vruchtensap innemen dit zorgt dat de hersenen de levodopa sneller en beter opneemt waardoor ze een beter effect geven .
Prognose
De ziekte is niet te genezen je kan het alleen vertragen en symptomen verminderen met medicijnen en genoeg bewegen en gezonde voeding. De kans op verbetering is er niet . De ziekte zal steeds een beetje erger worden.
Complicaties
Naast de gewone symptomen kan er dementie optreden en zullen er depressies, spraakproblemen, urine incontinentie, slaapproblemen door tremoren, moeite met slikken en seksuele functies gaan het steeds minder goed doen. Door deze complicaties kunner er bijvoorbeeld Slikproblemen longontsteking ontstaan en andere infectie ziektes . Het zelfbeeld kan ook achteruit gaan met anderen emotionele en psychologische problemen en emotionele klachten ontstaan.
Omgang met iemand met Parkinson
Het is belangrijk dat je rust uitstraalt en de tijd neemt om iemand met Parkinson te verzorgen hoe sneller iemand wilt hoe moeizamer het gaat en de symptomen erger worden doe dus rustig aan en praat rustig. Geef geen dubbele opdrachten doe maar 1 ding tegelijk twee dingen te gelijk gaat steeds moeizamer. Voorkom onnodig prikkels zoals radio en tv en ga pas in gesprek na dat de opdracht is afgerond. Pas de omgeving aan en voorkom obstakels in huis. Weet de focusstrategrie van iemand vaak hebben ze die ontwikkeld en helpt het hun uit de freezing te komen zoals , tikken ,tellen of lijnen op de grond. Sommige mensen hebben een Parkinson rollator die lijnen op de grond maken dit voorkomt bevriezing. Vraag naar iemands gevoel omdat ze het niet altijd meer kunnen uiten .En neem hem of haar altijd serieus. Daarnaast is het belangrijk dat de gene met Parkinson altijd op tijd zijn medicijnen inneemt dit voorkomt bewegingsstijfheid in de ochtend. Het is belangrijk dat je blijft observeren of de medicijnen nog wel goed blijven werken. En blijf de gezondheid van iemand goed in de gaten houden voorkom infecties.
Parkinson of Parkinsonisme
Bij parkinsonisme zijn er parkinsonverschijnselen door een oorzaak die de artsen wel hebben kunnen vaststellen. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld de bijwerking van anti-psychotische middelen of uitgebreide slagaderverkalking. Ook bij ziektes zoals lewybodydementie zie je parkinsonverschijnselen, maar dat is nadat de dementie al was ontstaan. In de verpleeghuizen zie je soms ook andere cliënten met zeldzame hersenziektes met parkinsonisme. Voorbeelden zijn 'supranucleaire verlamming' en, 'multipele systeematrofie'.
Bij de ziekte van Parkinson ontstaan tremor, bewegingsarmoede en spierstijfheid. De tremor, het ritmisch trillen, ontstaat vaak eerst aan één kant, maar breidt zich uit. Hij neemt toe bij emoties en is tijdens de slaap afwezig.