Foneem

Een foneem is zeg maar de klank die bij een bepaalde letter hoort. Bij de klinkers in ons alfabet (a-e-i-o-u) doet de tong eigenlijk niet mee. Het geluid van je stem wordt iets vervormd door de stand van de lippen die open staan. Je mond werkt dan als een klankkast (zoals die van een gitaar of viool).

Zodra de tong en de lippen mee doen en elkaar raken, krijg je de medeklinkers.

Nu is het wel zo dat bij verschillende dialecten de klanken bij een letter toch verschillend kunnen zijn, maar dat er dezelfde letter mee bedoeld wordt. Denk aan de harde G (gguh) van de Hollanders en de zachte G (chéé) van de Brabanders, Limburgers en Vlamingen. Bij sommige leenwoorden zoals het woord goal vanuit het Engels, klinkt de 'g' haast als een 'k'.

Bij het leren schrijven zijn de fonemen natuurlijk heel belangrijk. Lastig zijn echter de klinkers die in een enkelvoudig woord lang klinken. Zoals 'boor'. Maar in het meervoud hoor je 'booren' maar je schrijft 'boren'. Om er voor te zorgen dat in het meervoud de klinker kort moet blijven klinken (zoals bij tak - takken) moet er een verdubbeling van de volgende letter gebruikt worden (hier dus 'kk'). Bij sommige woorden gebeurt dat niet en krijg je in het meervoud dus inderdaad een klankverandering: dak - daken (spreek uit als daaken).

Soms worden er extra tekens aan een letter toegevoegd (accenten) om een klankverandering aan te geven. Dat wordt een diakritisch teken genoemd. Het woord 'een' kun je uitspreken als 'un' boek (een willekeurig boek) of als één boek (1 boek). De twee streepjes op de e geven aan dat het als een lang klinkende ee moet worden uitgesproken.

Internationaal zijn er symbolen afgesproken om de fonemen aan te duiden. In woordenboeken worden die ook gebruikt om je te helpen bij de uitspraak van woorden. Maar dat is een studie op zich.