Haaien: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k (Nieuwe pagina: {{wiu2}} Een '''haai''' is een roofdier dat in het water leeft. De meeste haaien zijn ongevaarlijk voor de mens. Er zijn zo'n 375 soorten. <ref>Ooggetuigen "Haaien"</ref> ...)
Regel 1: Regel 1:
−
{{nominatie}}Een '''haai''' is een roofzuchtige [[vis]] met een gespierd en gestroomlijnd lichaam. De meeste haaien zijn ongevaarlijk voor de mens. Elke haai behoort tot de klasse van de [[kraakbeenvis|kraakbeenvissen]]. Dit wil zeggen dat het [[skelet]] volledig uit [[kraakbeen]] bestaat. Haaien leven voornamelijk in de open zee, enkele soorten kunnen ook voorkomen in de binnenwateren. De haai is familie van de [[rog]].
+
{{wiu2}}
−
 
+
Een '''haai''' is een [[roofdier]] dat in het [[water]] leeft. De meeste haaien zijn ongevaarlijk voor de mens.
−
Er zijn haaien die eieren leggen, maar veel haaien baren levende jongen.
+
Er zijn zo'n 375 soorten. <ref>[[Ooggetuigen]] "Haaien"</ref>
−
 
+
De grootte van al deze soorten variëren van 20 cm (de [[zwarte doornhaai) tot de 12 meter-lange-[[walvishaai]].
−
De kop van haai is meestal scherp en [[kegel]]vormig. De kleine ogen bevinden zich aan de zijkant.
 
−
<div class="editmode" style="width:40%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; clear:left;">__TOC__</div><div class="editmode" style="width:56%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; "> [[Afbeelding:Ha.JPG|400px|thumb|Een [[tijgerhaai]]]]</div>{{clear}}
 
−
==Aanvallen op mensen==
 
−
[[Afbeelding:White shark.jpg|250px|De [[Witte Haai]]|thumb]]
 
−
De meeste haaien zijn volkomen ongevaarlijk en laten de mensen met rust. De vijf gevaarlijkste soorten zijn de [[Oceanische Witpunthaai]], de [[stierhaai]] (zie ook verderop in het artikel), de [[tijgerhaai]] en de [[witte haai]]. Deze soorten worden zo'n 3 tot 4 [[meter]] lang.
 
−
In de hele wereld komen [[jaar]]lijks zo'n 50 tot 75 aanvallen voor op mensen, maar 5 tot 10 aanvallen hebben een dodelijke afloop.
 
−
 
 
−
De kans op een verkeersongeluk of verdrinking in zee is dus vele malen groter dan sterven door toedoen van een haai.
 
−
Water ingaan waar haaien zwemmen is natuurlijk altijd gevaarlijk, zeker als het water troebel is, of als je een wond hebt! Haaien ruiken een druppel bloed in een zwembad! Zwem dus nooit alleen of 's nachts tussen een groep haaien.
 
−
 
 
−
Veel aanvallen van een haai zijn het gevolg van een vergissing van de haai, die een zwemmende mens voor een zeehond of andere prooi aanziet. Ook kan het zijn dat een mens zijn [[territorium]] of leefruimte binnentreedt. Dit gevaar bestaat wanneer het donker wordt, als de haai op zoek is naar voedsel. Over het algemeen zijn haaien niet gevaarlijk, tenminste, als ze niet geprikkeld worden door bijvoorbeeld de geur van [[bloed]]. Veel ongelukken zijn in het verleden veroorzaakt door sportduikers zonder duikbenodigdheden die op [[vis]]sen jagen met [[harpoen]]en. De spartelende of meegedragen bloedende vis trekt dan haaien aan.
 
−
 
 
−
[[Afbeelding:Rhincodon typus.jpg|250px|thumb|left|De reusachtige [[walvishaai]]]]Het is goed mogelijk om te duiken samen met haaien zonder kooien als ze niet worden gevoederd en met respect worden behandeld. Het voederen met dode vissen wordt soms door sportduikers en onderwaterfotografen toegepast om de haaien te lokken. Jammer genoeg is er door films en TV producties veel angst voor de haai gekweekt, vooral bij kinderen terwijl dit vaak onterecht is. De bekendste is de [[Jaws]]-serie waarin een witte haai een strand onveilig maakt. In ''"Deep Blue Sea"'' worden reuzenhaaien gekweekt door genetische manipulatie om stoffen uit de hersenen te winnen.
 
−
 
 
−
Opmerkelijk is dat de allergrootste haaiensoorten voor de mens ongevaarlijk zijn; de [[walvishaai]] (''Rhincodon typus'', kan 13 meter lang worden), de [[reuzenhaai]] (''Cetorhinus maximus'', tot 10 meter) en de [[reuzenbekhaai]] (''Megachasma pelagios'', tot 5 meter). Deze soorten leven van kleine diertjes die ze met hun grote bek uit het water filteren.
 
−
 
 
−
===Statistieken per jaar (Australische kust)===
 
−
Per jaar sterven er aan de kust van [[Australië]]...
 
−
* ...ongeveer 92 mensen sterven de verdrinkingsdood...
 
−
:* ...waarvan 8 mensen door ongelukken bij het duiken
 
−
:* ...minder dan één persoon sterft door een aanval van een haai
 
−
 
 
−
==Soorten==
 
−
[[Afbeelding:Parts of a shark-nl svg.png|250px|thumb|Opbouw van een haai]]Er zijn nog ongeveer 375 levende soorten, die opgedeeld worden in acht groepen. De verdeling gebeurt volgens de bouw van een haai, zoals zijn vinnen, stekels en de vorm van de [[darmklep]]pen.
 
−
 
 
−
De grootte van al deze soorten variëren van 20 cm (de [[zwarte doornhaai]]) tot de 12 meter-lange-[[walvishaai]] maar meer dan de helft is kleiner dan één meter.{{clear}}
 
−
 
 
−
== Zintuigen ==
 
−
===Reuk===
 
−
Haaien hebben een goede [[neus]], waardoor sommige soorten in staat zijn een [[miljoen]]ste deel van [[bloed]] opgelost in zeewater te ruiken. Zij zijn als ware ‘zwemmende neuzen’.
 
−
Sommige soorten zoals de [[verpleegsterhaai]] hebben uitwendige [[barbel]]en die het vermogen om te reuken nog eens extra versterken.
 
−
Het reukvermogen wordt vooral gebruikt om prooien op grote afstand te lokaliseren. Voor de korte afstand wordt gebruik gemaakt van de hieronder beschreven zintuigsystemen.
 
−
 
 
−
 
 
−
===Elektriciteit===
 
−
Haaien  beschikken over een subtiel vermogen om elektrische velden, veroorzaakt door statische of bewegende objecten (zoals vissen of mensen) in hun directe omgeving te detecteren. Dit gebeurt via kleine zintuigporiën in de kop, de zogenaamde [[Ampullen van Lorenzini]]. Deze elektroreceptoren kunnen in aantal variëren van enkele [[honderd]]en  tot enkele [[duizend]]en. Hiermee kunnen ook prooien die onder het zand verborgen liggen worden opgespoord. Ook kunnen haaien voor oriëntatie en navigatie gebruik maken van veranderingen in het magnetisch veld veroorzaakt door oceaanstromingen ten opzichte van het magnetisch veld van de aarde.
 
−
 
 
−
===Zicht===
 
−
[[Afbeelding:800px-Silver6.jpg|250px|thumb|Een [[zilverpunthaai]]]]In tegenstelling tot wat vaak werd aangenomen beschikken de meeste haaien over een goed ontwikkeld zicht.
 
−
De ogen van haaien zijn gelijk aan die van de [[gewervelde dieren]] en hebben een [[netvlies]] (met staafjes en kegeltjes) [[ooglens]] en [[hoornvlies]]. De ogen kunnen echter tegen het water door een speciaal weefsel achter het netvlies dat we ook bij honden en katten aantreffen. Dit weefsel heet het ''tapetum lucidum''.
 
−
Het reflecteert licht terug naar het  netvlies waardoor vooral het gezichtsvermogen in donkere omgevingen wordt verscherpt.
 
−
 
 
−
De ogen van haaien hebben [[ooglid|oogleden]], maar deze knipperen niet omdat het omringende water de ogen reinigt. Zij beschikken daarbij over een extra dik oogvlies, het zogeheten [[knipvlies]] of derde ooglid dat de ogen bedekt als zij een prooi aanvallen of opeten.
 
−
Andere haaien zoals de grote [[witte haai]] hebben dit niet, maar rollen de ogen teug in de oogkassen als zij hun prooi aanvallen.
 
−
 
 
−
===Horen (trillingen)===
 
−
De oren van haaien zijn  veel eenvoudiger dan bij landdieren en bestaan uit kleine openingen aan beide zijden van de kop. Deze oren hebben geen [[trommelvlies]].
 
−
 
 
−
==Tanden==
 
−
Haaien zijn nooit [[tand]]loos. Als de voorste rij tanden afbreekt of verslijt wordt deze tand gewoon vervangen door een andere tand die zich in de volgende rij bevindt. Sommige haaien verliezen telkens één of twee tanden, terwijl soorten zoals de doornhaaien een hele rij tanden tegelijk verwisselen. Tijdens de groei worden de tanden steeds groter dan de voorlopers. In de loop van een haai zijn leven verslijt deze vis meer dan duizend tanden!
 
−
 
 
−
==Oeroude haaien==
 
−
[[Afbeelding:790px-Basking Shark.jpg|250px|thumb|left|De [[Reuzenhaai]]]]De eerste haaien verschenen ongeveer 400 [[miljoen]] [[jaar]] geleden in de wereldzeeën. (ter vergelijking: [[Dinosaurus|Dinosauriërs]] ontstonden 200 miljoen jaar later!)
 
−
 
 
−
In die tijd waren er nog geen [[reptiel]]en, [[vogel]]s of [[zoogdier]]en.
 
−
Resten van zulke haaien zijn als [[fossiel]]en teruggevonden. De harde delen van een haai, zoals een tand of een [[ruggewervel]], raken bedolven onder lagen [[zand]] en verstenen beter dan zachte delen, die meestal vergaan. Soms is er enkel een afdruk van een haai over in een steen.
 
−
 
 
−
Fossielen van haaien worden meestal ontdekt in gesteente op land, dat in de [[prehistorie]] nog onder de zee lag. Wetenschappers kunnen aan de hand van het gesteente bepalen hoe oud het fossiel was. De oudste haaiengroepen zijn al lang uitgestorven, maar afstammelingen van enkele groepen van 200 miljoen jaar terug - bijvoorbeeld de [[stierkophaai]]en, [[kathaai]]en en [[koehaai]]en - leven nog steeds.{{clear}}
 
−
 
 
−
==Bedreigd!==
 
−
Veel haaisoorten zijn met uitsterven bedreigd! Haaien worden namelijk gedood om hun vlees, vinnen, gewoon voor de sport of de huid en de olie in hun [[lever]].
 
−
De grootste doodsoorzaak is echter de overbevissing. Veel gevangen haaien worden gewoon terug in zee gegooid omdat ze ongewild opgevist worden met andere vissen.
 
−
Een groot slachtoffer is de [[Reuzenhaai]].
 
−
 
 
−
Er sterven ook veel haaien door de netten die badgasten moeten beschermen. Vergeleken bij [[beenvis]]sen hebben haaien een veel trager voortplantings-en groei-tempo. Als er teveel haaien sterven, loopt een haaiensoort groot risico om uit te sterven.
 
−
 
 
−
Intussen worden er gelukkig wel pogingen ondernomen om de haaien te beschermen, door middel van het oprichten van reservaten waar de haaien veilig zijn, of door vangstbeperkingen in te voeren, of zelfs gewoon het vissen op haaien te verbieden.
 
−
 
 
−
==Stierhaai==
 
−
De stierhaai leeft in de warmere wateren van de oceanen. Het is één van de weinige haaiensoorten die zich ook thuis voelt in zoet water, zoals [[rivier]]en. Daarom wordt hij soms zoetwaterhaai genoemd. Hij trekt grote rivieren op, zoals de [[Zuid-Amerika|Zuid-Amerikaanse]] [[Amazone]] en de [[Afrika|Afrikaanse]] [[Zambezi]]. Hij zwemt zelfs in meren! Met zijn drie meter is hij groot genoeg om een mens aan te vallen, en jammer voor ons is hij geen kieskeurige eter...
 
−
 
 
−
==Megalodon==
 
−
[[Afbeelding:800px-Bull2.jpg|250px|De [[Stierhaai]]|thumb]]De Megalodon (Grieks: ''mega'' = ''groot'', ''lodon'' = ''tand'', of ''Grote Tand'') is een  uitgestorven haai, die enorme afmetingen kon bereiken. Deze dieren waren zowat de grootste dieren ooit onder water! Enkele soorten, zoals de walvishaai zijn nog groter, maar wel volledig ongevaarlijk.
 
−
 
 
−
Hij domineerde de gematigde zeeën van de wereld vrijwel zonder vijanden; hij kon een lengte bereiken van 15 meter. Hij is nauw verwant aan de huidige [[witte haai]]. De Megalodon kon zijn bek twee meter openen.
 
−
 
 
−
De Megalodon joeg voornamelijk op [[walvisachtigen]]. Zijn prooi was vele malen groter dan die van tegenwoordig levende haaien, dus hij moest wel zo groot worden. Zijn jachttechniek was vermoedelijk, zoals nu bij de huidige witte haai, met grote kracht van onder aan te vallen.
 
−
 
 
−
Tot vandaag de dag worden er regelmatig fossiele tanden gevonden van de Megalodon; de rest van het [[kraakbeen]]skelet is meestal vergaan. Zijn vrij grote tanden zijn zeer kenmerkend.
 
−
 
 
−
===Leefperiode===
 
−
De Megalodon verscheen circa 18 miljoen jaar geleden en stierf uit rond 1,5 miljoen jaar geleden uit. Al zijn er wetenschappers die zeggen dat de Megalodon zelf of andere enorme witte haaien 11.000 jaar geleden nog bestonden! Dit lijkt veel, maar eigenlijk is dit niks in vergelijking met de geschiedenis van de [[aarde]]! Onze voorouders kunnen die giganten nog hebben gezien.
 
−
 
 
−
Omdat er een aantal uitzonderlijk grote [[Carcharocles]]-tanden zijn gevonden op 4000 meter diepte in het zuidelijk deel van de [[Grote Oceaan]], denken onderzoekers dat sommige ''Megalodons'' hebben kunnen overleven tot kort geleden (24.000-11.000 jaar geleden), toen er al mensen waren. Desondanks zullen onze voorouders het uitsterven van deze reuzenhaaien niet hebben opgemerkt, omdat ze er nooit mee te maken hadden.
 
−
 
 
−
==In boeken en films==
 
−
Haaien komen regelmatig voor als onderwerp in boeken en films. Vaak worden ze dan als agressieve, bloeddorstige monsters afgebeeld, zoals in de film ''Jaws'' die in 1975 een enorm succes was in de bioscopen. Hetzelfde gebeurde in de film ''Shark Attack'' uit 1999. Een bekende boekenserie over haaien is de ''MEG''-serie, geschreven door de Amerikaanse schrijver Steve Alten. Dit boek gaat over Megalodons, en hun terugkeer. Het verhaal vertelt over enkele Megalodons die weten te overleven hebben in de [[Marianentrog]], het diepste punt op aarde, door een warme onderstroming.
 
−
 
 
−
==Bekende haaiensoorten==
 
−
 
 
−
De bekendste soorten zijn:
 
−
 
 
−
<div class="editmode" style="width:31%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; clear:left;">
 
−
*[[Afrikaanse zee-engel]]
 
−
*[[Blauwe haai]]
 
−
*[[Caribische rifhaai]]
 
−
*[[Citroenhaai]]
 
−
*[[Doornhaai]]
 
−
*[[Franjehaai]]
 
−
*[[Gladde haai]] of Toonhaai
 
−
*[[Grijze haai]]
 
−
*[[Grijze rifhaai]]
 
−
*[[Groenlandse haai]]
 
−
*[[Hamerhaai]]
 
−
*[[Haringhaai]]
 
−
*[[Hondshaai]]
 
−
*[[Luipaardhaai]]
 
−
*[[Reuzenhaai]]
 
−
*[[Sikkelvincitroenhaai]]
 
−
*[[Slaaphaai]] (''Somniosus pacificus'')
 
−
</div><div class="editmode" style="width:31%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; ">
 
−
*[[Spitssnuit-haringhaai]]
 
−
*[[Stierhaai]]
 
−
*[[Tijgerhaai]]
 
−
*[[Verpleegsterhaai]]
 
−
*[[Voshaai]]
 
−
*[[Walvishaai]]
 
−
*[[Witpunthaai]]
 
−
*[[Witpuntrifhaai]]
 
−
*[[Witte haai]]
 
−
*[[Wobbegong]]
 
−
*[[Zaaghaai]]
 
−
*[[Zandhaai]]
 
−
*[[Zeevarkenhaai]]
 
−
*[[Zeeëngel]]
 
−
*[[Zilverpunthaai]]
 
−
*[[Zwartpunthaai]]
 
−
*[[Zwartpuntrifhaai]]
 
−
</div><div class="editmode" style="width:31%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; ">
 
−
[[Afbeelding:Oceanische Witpunthaai.png|De gevaarlijke [[Oceanische Witpunthaai]]|200px|thumb]]
 
−
[[Afbeelding:Net.jpg|Een [[hamerhaai]] die slachtoffer is van een vissersnet|200px|thumb]]
 
−
</div>
 
−
{{clear}}
 
−
 
 
−
{{fotobieb|Afbeelding haaien}}
 
−
{{Bron|1=*[[Ooggetuigen]], het boek "Haaien"
 
−
*Nederlandstalige Wikipedia van het artikel [http://nl.wikipedia.org/wiki/Haai Haai] }}
 
−
[[Categorie:Dier]]
 
−
[[Categorie:Vis]]
 
−
[[Categorie:Haai]]
 

Versie van 29 okt 2008 20:58

Sjabloon:Wiu2 Een haai is een roofdier dat in het water leeft. De meeste haaien zijn ongevaarlijk voor de mens. Er zijn zo'n 375 soorten. [1] De grootte van al deze soorten variëren van 20 cm (de [[zwarte doornhaai) tot de 12 meter-lange-walvishaai.

  1. ↑ Ooggetuigen "Haaien"
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Haaien&oldid=101755"