Brontekst bekijken van Oeros

[[Bestand:Ur-painting.jpg|450px|right|Oer-os uit ''Brhem tierleben, 1927''.]]
De '''oeros''' of '''oerrund''' (''Bos primigenius primigenius'') is een [[uitsterven|uitgestorven]] [[runderen|rund]]. De tegenwoordige gedomesticeerde [[rund]]eren stammen af van deze ondersoort.

==Uiterlijk==
Hoewel de tegenwoordige gedomesticeerde runderen van de oeros afstammen was de oeros groter. De [[schofthoogte]] van een oerosstier was waarschijnlijk 200&nbsp;cm en die van de oeroskoe rond 180&nbsp;cm. Zijn gewicht was rond 800–1000&nbsp;kg. Opvallend zijn de kleurverschillen tussen de stier en de koe. Een koe en kalf waren roodbruin terwijl de stier zwartbruin tot zwart was, met een smalle lichte aalstreep over zijn rug en een witte ring om kin en neus. De [[hoorn (anatomie)|hoorns]] van de oeros waren karakteristiek voor deze soort en stonden naar voren gericht en naar binnen gekromd. De hoorns waren  tot ongeveer 80&nbsp;cm lang. Er bestonden kleine varaties zoals de lengte, dikte, mate van kromming en stand ten opzichte van het voorhoofd. De uiers van de koe waren klein en nauwelijks zichtbaar.

==Voortplanting==
De stieren leefden apart van de kudde koeien met kalveren. Wanneer de [[bronsttijd|paartijd]] aanbrak, trokken de stieren naar de kuddes toe om de koeien te dekken. De paartijd viel ongeveer in de nazomer en de jongen werden laat in de lente geboren.

==Leefgebied==
De oeros leefde ooit in bijna heel [[Europa (continent)|Europa]] met uitzondering van [[Ierland (eiland)|Ierland]] en het noorden van [[Scandinavië]]. Ook een groot gedeelte van [[Azië]] en Noord-[[Afrika]] behoorde tot zijn leefgebied.
<br />De oeros leefde in en om [[moeras]]sen en moerasbossen. Denk hierbij aan rivierdalen, [[rivierdelta]]’s, [[kwelder]]s. Daarnaast kwam de oeros in Europa ook voor in andere bossen, maar dat lijkt meer de [[habitat]] van de [[wisent]] te zijn geweest. De wisent leefde ook in het wild in Europa, dus over het algemeen leefde de oeros in nattere gebieden en de wisent in drogere.

==Voeding==
De oeros at vooral [[grassenfamilie|grassen]] en [[kruid (plant)|kruiden]]. Daarnaast at hij bladeren van bomen en struiken. In de [[herfst]] veranderde dat, dan at hij vooral bladeren en boomvruchten (zoals [[eikel (vrucht)|eikels]]). In de [[winter]] at hij zelfs takjes en [[bast]].

==Geschiedenis==
De oeros leefde vanaf de tweede helft van het [[Pleistoceen]] in Europa en was afkomstig uit [[India]].
In Europa verdween de oeros in de periode 1200–1400, waarschijnlijk door de [[jacht (activiteit)|bejaging]] door mensen. In [[Litouwen]] en [[Polen]] heeft de oeros nog het langst bestaan. Men gaat ervan uit dat de laatste oeros in [[1627]] in een klein koninklijk jachtreservaat, de Puszcza Jaktorowska, ongeveer 50&nbsp;km ten zuidwesten van Warschau, is gestorven. Vanwege haar zeer kleine omvang was de populatie hier al geruime tijd tevoren zeer kwetsbaar geweest.
<br />Ook bestonden er 3 [[ondersoort]]en, ''Bos primigenius namadicus'' uit India, ''Bos primigenius mauretanicus'' uit Noord-Afrika en ''Bos primigenius primigenius'' uit Europa en het Midden-Oosten. Alleen ''B. p. primigenius'' heeft het tot relatief recente tijden overleefd. 
<br />Op de oeros werd veel gejaagd. In het oude [[Egypte]] zijn er jachten bekend van bijvoorbeeld [[Ramses II|farao Ramses II]] in 1197-1165 v. Chr. En de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] probeerde de dieren levend te vangen voor arenagevechten. In latere tijden werd er op de oeros gejaagd omdat de dieren een bedreiging zou zijn voor de [[landbouw]]. Men denkt ook dat dit ook de reden is dat de dieren zijn uitgestorven.

===Prehistorie===
De oeros verscheen in Spanje ongeveer 700.000 jaar geleden. In [[Duitsland]] zijn de oudste [[fossiel]]en 275.000 jaar oud. Zowel de [[Neanderthaler]] als de [[Cro-Magnon]]mens joegen in de prehistorie op dit dier. De Cro-Magnonmens schilderde al 10.000-20.000 jaar geleden de jacht op de oeros (en andere dieren) in de grotten.

==Heckrund==
De gebroeders Lutz en Heinz Heck hebben getracht om de oude oeros terug te fokken, uitgaande van de primitievere en meest oorspronkelijke nu nog bestaande runderrassen. Bij het fokken is niet alleen gekeken naar het uiterlijk, maar ook naar gehardheid, weerstand tegen een leven in de vrije natuur, behendigheid en alertheid. Het resultaat, het [[Heckrund]], is momenteel niet het rund dat het meest lijkt op wat we van de oeros weten of hebben kunnen reconstrueren. Het Spaanse vechtrund zou de meeste gelijkenis tonen met de oeros; het betreft de vachtkleur en de stand van de horens. Er zijn nog wel een aantal niet met de oeros kloppende eigenschappen bij het Heckrund. Zo zou het dier nog vaak recessieve kenmerken afkomstig van de gebruikte gedomesticeerde Europese runderrassen hebben en ook sommige andere kenmerken, zoals hoornvorm en lichaamsgrootte, komen nog niet helemaal overeen.

==Referentie==
* International Commission on Zoological Nomenclature. 2003. Opinion 2027 (Case 3010). Usage of 17 specific names based on wild species which are pre-dated by or contemporary with those based on domestic animals (Lepidoptera, Osteichthyes, Mammalia): conserved. Bull.Zool.Nomencl., 60:81-84.
* Vuure, C. van. 2003. De Oeros - Het spoor terug. Wetenschapswinkel Wageningen UR, Wageningen.

{{Wikipedia|Oeros}}

[[Categorie:Uitgestorven zoogdieren]]
[[Categorie:Prehistorisch dier]]