Filterlogboek

Filternavigatie (Hoofdmenu | Recente filterwijzigingen | Bewerkingen onderzoeken | Filterlogboek)
⧼vector-jumptonavigation⧽ ⧼vector-jumptosearch⧽
Details voor logboekregel 9.773

16 mei 2019 14:26: Rosie Nagesar (overleg | bijdragen) heeft filter 4 laten afgaan tijdens het uitvoeren van de handeling "edit" op Gouden Eeuw (Nederland). Genomen maatregel: Waarschuwen; Filterbeschrijving: Kletsen (onderzoeken)

Wijzigingen in de bewerking

  +
hahahahaha
[[File:Hendrick_Cornelis_Vroom_Het_uitzeilen_van_een_aantal_Oost-Indi%C3%ABvaarders_(1600).jpg|right|300px|thumb|Een schilderij uit de Gouden Eeuw.]]
 
{{zijbalk geschiedenis Nederland}}
 
 
De '''Gouden Eeuw''' was een tijd waarin het goed ging met [[Nederland]] en de handel en economie. De Gouden Eeuw was in de [[17de eeuw]]. Het was een tijd waarin Nederland uitgroeide tot één van de belangrijkste landen op aarde. Daarnaast staat de Gouden Eeuw bekend om de wetenschap en de kunst, maar er was ook oorlog en slavernij.
 
 
==Ontstaan==
 
[[File:Republiek_der_Zeven_Verenigde_Nederlanden.svg|left|250px|thumb|Zo zag Nederland eruit tijdens de Gouden Eeuw. Limburg en Flevoland bestonden nog niet. Zuid- en Noord-Holland waren één provincie.]]
 
Om te kijken hoe de Gouden Eeuw ontstond, moet je eigenlijk teruggaan naar de Middeleeuwen. In de Middeleeuwen had de kerk alle macht. Nederland hoorde bij de [[Spaanse Nederlanden]]. In Noord-Italië hadden mensen andere ideeën. Veel mensen luisterden naar wat de kerk zei. Men dacht de aarde plat was en de aarde het middelpunt van het heelal was. De ideeën van de mensen in Noord-Italië breidde verder uit. Hierdoor ontstond de [[Renaissance]]. Mensen gingen andere denken over dingen, zoals wetenschap en over geloof. In [[Wittenberg]] (Duitsland) ontstond de [[Reformatie]]. De mensen daar geloofden nog wel in het christendom, alleen niet meer in wat de paus in Rome zei. Tijdens de Reformatie scheidde de Rooms-Katholieke kerk en de Protestantse kerk van elkaar.
 
 
In de Nederlanden kwam uiteindelijk ook de reformatie. Aangezien de Nederlanden door Spanje werden bestuurd en de Spaanse koning [[Filips II van Spanje|Filips II]] zijn hele land katholiek wilde hebben, was dit een probleem. De Noordelijke Nederlanden wilde onafhankelijk worden van het zuiden. Samen sloten ze de [[unie van Utrecht]]. Hierdoor ontstond de [[Tachtigjarige Oorlog]]. Uiteindelijk kwam er het [[Twaalfjarig Bestand]]. In het eerste jaar van het Twaalfjarig Bestand ontstond de Gouden Eeuw. Eigenlijk bestaat de Gouden Eeuw uit twee delen:
 
*De vroege Gouden Eeuw tijdens het Twaalfjarig Bestand.
 
*De late Gouden Eeuw na de Tachtigjarige Oorlog.
 
Hoewel veel mensen zeggen dat de Gouden Eeuw ontstaan is tijdens het eerste jaar van het Twaalfjarig Bestand in 1609, zeggen sommige dat het in 1602 toen de [[VOC]] werd opgericht. De Gouden Eeuw heeft uiteindelijk tot 1702 geduurd.
 
 
==Standen==
 
[[File:Jan_Steen_-_Adolf_en_Catharina_Croeser_aan_de_Oude_Delft_1655.jpg|right|300px|thumb|Op dit schilderij zie de je de burgemeester van Delft en zijn dochter(links) en een arme vrouw en haar zoon samen op één schilderij. Hier zie je dus de verschillen tussen arm en rijk.]]
 
In de Gouden Eeuw ging het goed met Nederland, maar toch waren er ook veel arme mensen. Er waren dan ook grote verschillen tussen arm en rijk. Er woonden ongeveer 2 miljoen mensen in [[Nederland]]. Nederland was rijk en machtig geworden. De kunst en de wetenschap bloeiden op. Rijken behoorden tot de hoogste stand. Dit waren vaak burgemeesters, politici en handelaren. De rijken hadden veel geld. In de grote steden kochten ze dan een huis dat vaak aan de [[gracht]] stond oftewel een [[grachtenpand]]. De grachtenpanden waren vaak rijk gesierd, hadden veel verdiepingen, waren diep en smal (er werd toen alleen belasting betaald op de breedte van zo'n pand). Rijken konden vaak specerijen en zout kopen. Deze kwamen helemaal uit Indië. Ook hadden ze veel luxe spullen, zoals schilderijen, zilverwerk, porselein en boeken. In een huis van een rijk iemand stond vaak een poppenhuis om te laten zien hoe het was ingericht.
 
 
Daarnaast waren er nog de hoge armen, deze stonden onder de rijken. De armen waren de mensen die weinig verdienden. De armen woonden vaak in eenvoudige huizen en hadden weinig spullen. Echter hadden de armen vaak wel een huis en hadden vaak genoeg te eten. Ze woonden vaak in simpele huizen die niet erg gunstig gelegen waren. Voorbeelden van armen waren boeren, mensen die standaard producten maakten (zoals textiel en hout) en mensen die op schepen werkten. Vaak werkte de man en zorgde de vrouw voor de kinderen.
 
 
De derde groep waren de lage armen, deze hadden het vaak slechter dan de hoge armen en ze deden soms zwaar werk. Arbeiders en huisbedienden vielen hier onder. Arbeiders waren vaak mannen, zij werden ingeschakeld bij bouwproject, zoals het uitgraven van gracht. Huisbedienden waren vaak vrouwen en werkten bij de rijken thuis. Ze zorgden daar voor de huishouding (wassen, schoonmaken en dergelijke). Dan was er nog de laatste groep, de paupers. Paupers waren arme mensen die geen vast werk hadden, rond liepen in oude kleren en niet meer aten dan een oude homp brood. Op het platteland waren de huizen van hout en er was meestal maar 1 kamer in te vinden. Daarin leefden de mensen met de dieren. De rook die van het vuurtje, dat in de kamer brandde, afkwam was erg ongezond. Het water haalde ze uit putten, maar meestal was dat water vies.
 
 
In de tijd van de Republiek was er veel werk. In andere landen was er veel minder werk. Mensen trokken daarom ook uit gebieden waar weinig of geen werk was naar gebieden waar wel werk was.
 
 
==Politiek==
 
[[File:Michiel_Jansz_van_Mierevelt_-_Maurits_prins_van_Oranje-edit_1.jpg|left|thumb|150px|[[Maurits van Oranje]] was misschien door sommige niet geliefd, maar hij wist wel tijdens de Tachtigjarige Oorlog [[Breda]] te bevrijden door soldaten te verstoppen in een turfschip.]]
 
Nederland werd bestuurd door een [[stadhouder]] in de Gouden Eeuw. De stadhouders waren familie van [[Willem van Oranje]] en kwamen uit het [[Huis Oranje-Nassau]] (waar de huidige koninklijke familie van Nederland ook vandaan komt). Nederland was in die tijd een republiek, maar toch mochten alleen de rijken stemmen. Nederland werd bestuurd vanuit [[Den Haag]]. [[Maurits van Oranje]] was de eerste Nederlandse stadhouder en [[Willem V van Oranje]] was de laatste. Naast een stadhouder was er ook een parlement, de [[Staten-Generaal]]. Deze bestond niet zoals nu uit een Eerste en Tweede Kamer, maar uit één kamer. In de staten had ieder gewest maar één stem. Maar toch waren er per gewest niet evenveel personen. Iedere week vergaderde de Staten-Generaal. Deze vergadering bestond uit een lange tafel, waaraan de stadhouder, de [[griffier]] en de gedelegeerden. Een vergadering werd elke week in een ander gewest gehouden. Een bekende politicus uit deze tijd is [[Johan van Oldenbarnevelt]]. Hij wilde dat er geen stadhouder(die je ook kan zien als koning) was en dat Nederland een republiek werd. Johan werd uiteindelijk vermoord in opdracht van stadhouder Maurits.
 
 
== Handel en Oorlog ==
 
[[File:BattleOfTexel.jpg|right|300px|thumb|De [[Slag bij Kijkduin]] tussen Nederland en Engeland.]]
 
De handel was een belangrijke bron in de Gouden Eeuw, waar de mensen hun geld mee verdienden. Ook werd er handel gedreven naar het [[Middellandse Zeegebied]]. Deze handel noemde men ‘de Straatvaart’, naar de [[Straat van Gibraltar]]. Daarnaast werd er ook handel gevoerd met Indië, Noord-Europa en Amerika.
 
 
Rond 1600 gingen de Nederlanders zelf naar India om hun specerijen te halen. Eerst deden dit de Spanjaarden en de Portugezen. Deze reizen waren duur en heel gevaarlijk, want er waren toen nog piraten. Daarom gingen rijke kooplui samenwerken. Ze wilden net als [[Vasco da Gama]] de snelste weg naar Indië nemen en daar moest de [[V.O.C.]] voor zorgen. Veel Nederlanders probeerden een snelle weg te vinden naar Indië. [[Willem Barentsz]] probeerde een weg via het noorden te vinden naar Indië, maar hij kwam vast te zitten op [[Nova Zembla]]. [[Jan Huygens van Linschoten]] wist uiteindelijk een kaart te stelen van de Portugezen. Nederland voer ook deze route en de Portugezen waren hier niet blij mee. Dit betekende oorlog op zee.
 
 
In de Gouden Eeuw heerste Nederland over de wereldzeeën. [[Frankrijk]] en [[Engeland]], die dat daarvoor deden, hadden te veel problemen in eigen land. De kooplui in Engeland en Frankrijk waren jaloers op de Nederlandse vrachtvaarders (vrachtvaarders zijn mensen die op vrachtschepen werken). De Nederlandse kooplui verdienen namelijk veel geld. De Engelsen en de Fransen nemen maatregelen om de Nederlanders dwars te zitten en als dat niet lukt, willen ze het met geweld oplossen. Er komen twee oorlogen tussen Nederland en Engeland. In 1672 nemen de Engelsen, samen met Frankrijk, [[Keulen]] en [[Munster]], nog een oorlog op zich tegen Nederland. Iedereen dacht dat dit het einde was voor Nederland, maar na veel inspanning wint Nederland.
 
 
De handel gaf goede [[welvaart]]. In Holland werd [[linnen]] en laken gemaakt. Er waren ook ververijen, zouten zeepziederijen enz. Zouten zeepziederijen kun je vergelijken met wat nu zeepfabrieken zijn. De landbouw en de veeteelt waren heel belangrijk in de 17de eeuw. De boeren verbouwden gewassen voor de nijverheid en de handel. Bijvoorbeeld vlas voor de linnen industrie en koolzaad en raapzaad voor de spijsolie. Ook werd er tabak verbouwd. Er waren schapen voor de laken industrie en koeien voor de melk en het vlees. Het was niet genoeg, dus er werd ook graan geïmporteerd uit Scandinavië. Maar we aten ook vis. De haring werd door iedereen gegeten. Vele dorpen en steden leefden van de visserij. In stadswapens komt de vis nog vaak voor. De visserij gaf de mensen werk en het was goed om als oefenschool voor zeelui te gebruiken.
 
 
==Kunst==
 
[[File:Berckheyde_-_Het_stadhuis_op_de_Dam_te_Amsterdam_(1673).jpeg|left|250px|thumb|Het [[Paleis op de Dam]], was vroeger het nieuwe Amsterdamse stadhuis.]]
 
Naast Wetenschap was de 17de eeuw ook de eeuw van de kunst. In de schilderkunst waren een aantal dingen populair. Als eerste historiestukken, schilderijen die dingen uitbeelden van bijvoorbeeld veldslagen en andere gebeurtenissen. Daan waren er nog zelfportretten, landschappen, stadsgezichten, stillevens (vazen met bloemen, een banket, alles waar geen mensen of dieren in zitten) en alledaagse dingen. Veel bekende Nederlandse schilders komen uit de 17de eeuw. Bijvoorbeeld [[Jan Steen]], [[Rembrandt van Rijn]] en [[Johannes Vermeer]] zijn beroemde schilders uit de Gouden Eeuw. Rembrandt werd het beroemdste. Hoewel hij nu één van de beste schilders ter wereld is, vonden mensen in de Gouden Eeuw sommige werken van hem niet mooi (waaronder [[de Nachtwacht]]). Toch was er naast schilderkunst ook andere vormen van kunst. Het [[Delfts blauw]] is een beroemd porselein uit Nederland. Er werd vroeger ook porselein uit China gehaald, nu is het [[Delft]]s blauw heel bekend en iets uit Nederland. Als je een keer een tegeltje gaat schilderen kan je dat met blauwe verf doen maar dat is geen Delfts blauw. Het Delfts blauw wordt heel bijzonder gemaakt. Ook [[Goudse pijpen]] komen uit de Gouden Eeuw, dit zijn potten van klei. In de 17de eeuw was dit echt iets dat bij de Republiek hoorde. Goudse pijpen zijn niet van goud, maar heten zo omdat ze uit [[Gouda]] komen.
 
 
Architectuur is ook iets uit de Gouden Eeuw. Veel bekende [[grachtenpand]]en komen uit de Gouden Eeuw. Onder andere in [[Amsterdam]], [[Delft]], [[Leiden]], [[Middelburg]], [[Gouda]] en [[Den Haag]] werden deze gebouwd. Toen waren dit hele belangrijke en grote steden. [[Jacob van Campen]] is een bekende architect uit de Gouden Eeuw. Zo bouwde hij het nieuwe stadhuis van Amsterdam, wat tegenwoordig het [[Paleis op de Dam]] is.
 
 
==Wetenschap==
 
[[File:H6_clock.jpg|right|150px|thumb|Het [[slingeruurwerk]], zoals Christiaan Huigens het heeft ontworpen.]]
 
De Gouden Eeuw is ook de eeuw van de wetenschap. In de renaissance vroegen mensen zich al dingen af en in de Gouden Eeuw ging dat gewoon door. Er zijn een aantal bekende wetenschappers uit de Gouden Eeuw. Als eerste had je [[Jan Adriaanszoon Leeghwater]]. Hij was een man die met behulp van gemalen grote meren droog pompte. Hij deed dit omdat de bevolking groeide en er te weinig land was in de stad. Daarom werd er in 1608 besloten grote meren droog te leggen. De droogmakerijen leverde de kooplui veel geld op. De nieuwe polders waren goed om gewassen te verbouwen. Leeghwater heeft onder andere de [[Beemster]] leeggepompt. [[Antoni van Leeuwenhoek]] was een bekende uitvinder uit die tijd, hij maakte een goede [[microscoop]]. Hij ontdekte bacteriën en cellen en andere zaken die met het blote oog niet te zien waren. [[Christiaan Huygens]] ontwierp het [[slingeruurwerk]]. Dit werd weer gebruikt voor in een klok.
 
 
== Personen op een rij ==
 
[[File:Leeghwater.JPG|left|300px|thumb|De grote droom van Leeghwater was om het [[Haarlemmermeer]] droog te leggen, maar dit werd pas in 1852 gedaan.]]
 
*[[Maurits van Oranje]], de eerste stadhouder der Nederlanden en de zoon van Willem van Oranje.
 
*[[Johan van Oldenbarnevelt]], een Nederlands politicus die tegen Maurits was. Hij werd uiteindelijk vermoord.
 
*[[Hugo de Groot]], politicus en filosoof die ook tegen Maurits was. Hij werd opgesloten in [[Slot Loevestein]] en ontsnapte via een boekenkist.
 
*[[Rembrandt van Rijn]], een Nederlandse schilder en één van 's werelds beste schilders. Hij schilderde onder andere [[de Nachtwacht]].
 
*[[Jan Steen]], een Nederlandse schilder.
 
*[[Johannes Vermeer]], een andere Nederlandse schilder.
 
*[[Michiel de Ruyter]], een Nederlandse zeeheld. Hij vocht op zee tegen Engeland in een oorlog.
 
*[[Christiaan Huygens]], uitvinder van het slingeruurwerk.
 
*[[Antoni van Leeuwenhoek]], uitvinder van de microscoop.
 
*[[Jan Adriaanszoon Leeghwater]], waterbouwkundige die onder andere de Beemster wilde droog pompen.
 
*[[Willem Barentsz]], zeevaarder die een weg naar Indië wilde vinden via het noorden, maar kwam vast te zitten in het ijs.
 
*[[Jacob van Campen]], een bekend architect.
 
*[[Jan Huygens van Linschoten]], spion die kaarten stal van de Portugezen.
 
 
 
 
==Zie ook==
 
*[[Portaal:Gouden Eeuw]]
 
*[[Renaissance]]
 
*[[Tachtigjarige Oorlog]]
 
*[[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]
 
*[[Geschiedenis van Nederland]]
 
 
 
 
[[Categorie:Gouden Eeuw| ]]
 
[[Categorie:Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]
 

Maatregelparameters

VariabeleWaarde
Of de bewerking wel of niet als klein gemarkeerd is (niet langer in gebruik) (minor_edit)
false
Gebruikersaccountnaam (user_name)
'Rosie Nagesar'
Pagina-ID (page_id)
31154
Paginanaamruimte (page_namespace)
0
Paginanaam (zonder naamruimte) (page_title)
'Gouden Eeuw (Nederland)'
Volledige paginanaam (page_prefixedtitle)
'Gouden Eeuw (Nederland)'
Handeling (action)
'edit'
Bewerkingssamenvatting (summary)
''
Oude inhoudsmodel (old_content_model)
'wikitext'
Nieuw inhoudsmodel (new_content_model)
'wikitext'
Wikitekst van de oude pagina vóór de bewerking (old_wikitext)
'[[File:Hendrick_Cornelis_Vroom_Het_uitzeilen_van_een_aantal_Oost-Indi%C3%ABvaarders_(1600).jpg|right|300px|thumb|Een schilderij uit de Gouden Eeuw.]] {{zijbalk geschiedenis Nederland}} De '''Gouden Eeuw''' was een tijd waarin het goed ging met [[Nederland]] en de handel en economie. De Gouden Eeuw was in de [[17de eeuw]]. Het was een tijd waarin Nederland uitgroeide tot één van de belangrijkste landen op aarde. Daarnaast staat de Gouden Eeuw bekend om de wetenschap en de kunst, maar er was ook oorlog en slavernij. ==Ontstaan== [[File:Republiek_der_Zeven_Verenigde_Nederlanden.svg|left|250px|thumb|Zo zag Nederland eruit tijdens de Gouden Eeuw. Limburg en Flevoland bestonden nog niet. Zuid- en Noord-Holland waren één provincie.]] Om te kijken hoe de Gouden Eeuw ontstond, moet je eigenlijk teruggaan naar de Middeleeuwen. In de Middeleeuwen had de kerk alle macht. Nederland hoorde bij de [[Spaanse Nederlanden]]. In Noord-Italië hadden mensen andere ideeën. Veel mensen luisterden naar wat de kerk zei. Men dacht de aarde plat was en de aarde het middelpunt van het heelal was. De ideeën van de mensen in Noord-Italië breidde verder uit. Hierdoor ontstond de [[Renaissance]]. Mensen gingen andere denken over dingen, zoals wetenschap en over geloof. In [[Wittenberg]] (Duitsland) ontstond de [[Reformatie]]. De mensen daar geloofden nog wel in het christendom, alleen niet meer in wat de paus in Rome zei. Tijdens de Reformatie scheidde de Rooms-Katholieke kerk en de Protestantse kerk van elkaar. In de Nederlanden kwam uiteindelijk ook de reformatie. Aangezien de Nederlanden door Spanje werden bestuurd en de Spaanse koning [[Filips II van Spanje|Filips II]] zijn hele land katholiek wilde hebben, was dit een probleem. De Noordelijke Nederlanden wilde onafhankelijk worden van het zuiden. Samen sloten ze de [[unie van Utrecht]]. Hierdoor ontstond de [[Tachtigjarige Oorlog]]. Uiteindelijk kwam er het [[Twaalfjarig Bestand]]. In het eerste jaar van het Twaalfjarig Bestand ontstond de Gouden Eeuw. Eigenlijk bestaat de Gouden Eeuw uit twee delen: *De vroege Gouden Eeuw tijdens het Twaalfjarig Bestand. *De late Gouden Eeuw na de Tachtigjarige Oorlog. Hoewel veel mensen zeggen dat de Gouden Eeuw ontstaan is tijdens het eerste jaar van het Twaalfjarig Bestand in 1609, zeggen sommige dat het in 1602 toen de [[VOC]] werd opgericht. De Gouden Eeuw heeft uiteindelijk tot 1702 geduurd. ==Standen== [[File:Jan_Steen_-_Adolf_en_Catharina_Croeser_aan_de_Oude_Delft_1655.jpg|right|300px|thumb|Op dit schilderij zie de je de burgemeester van Delft en zijn dochter(links) en een arme vrouw en haar zoon samen op één schilderij. Hier zie je dus de verschillen tussen arm en rijk.]] In de Gouden Eeuw ging het goed met Nederland, maar toch waren er ook veel arme mensen. Er waren dan ook grote verschillen tussen arm en rijk. Er woonden ongeveer 2 miljoen mensen in [[Nederland]]. Nederland was rijk en machtig geworden. De kunst en de wetenschap bloeiden op. Rijken behoorden tot de hoogste stand. Dit waren vaak burgemeesters, politici en handelaren. De rijken hadden veel geld. In de grote steden kochten ze dan een huis dat vaak aan de [[gracht]] stond oftewel een [[grachtenpand]]. De grachtenpanden waren vaak rijk gesierd, hadden veel verdiepingen, waren diep en smal (er werd toen alleen belasting betaald op de breedte van zo'n pand). Rijken konden vaak specerijen en zout kopen. Deze kwamen helemaal uit Indië. Ook hadden ze veel luxe spullen, zoals schilderijen, zilverwerk, porselein en boeken. In een huis van een rijk iemand stond vaak een poppenhuis om te laten zien hoe het was ingericht. Daarnaast waren er nog de hoge armen, deze stonden onder de rijken. De armen waren de mensen die weinig verdienden. De armen woonden vaak in eenvoudige huizen en hadden weinig spullen. Echter hadden de armen vaak wel een huis en hadden vaak genoeg te eten. Ze woonden vaak in simpele huizen die niet erg gunstig gelegen waren. Voorbeelden van armen waren boeren, mensen die standaard producten maakten (zoals textiel en hout) en mensen die op schepen werkten. Vaak werkte de man en zorgde de vrouw voor de kinderen. De derde groep waren de lage armen, deze hadden het vaak slechter dan de hoge armen en ze deden soms zwaar werk. Arbeiders en huisbedienden vielen hier onder. Arbeiders waren vaak mannen, zij werden ingeschakeld bij bouwproject, zoals het uitgraven van gracht. Huisbedienden waren vaak vrouwen en werkten bij de rijken thuis. Ze zorgden daar voor de huishouding (wassen, schoonmaken en dergelijke). Dan was er nog de laatste groep, de paupers. Paupers waren arme mensen die geen vast werk hadden, rond liepen in oude kleren en niet meer aten dan een oude homp brood. Op het platteland waren de huizen van hout en er was meestal maar 1 kamer in te vinden. Daarin leefden de mensen met de dieren. De rook die van het vuurtje, dat in de kamer brandde, afkwam was erg ongezond. Het water haalde ze uit putten, maar meestal was dat water vies. In de tijd van de Republiek was er veel werk. In andere landen was er veel minder werk. Mensen trokken daarom ook uit gebieden waar weinig of geen werk was naar gebieden waar wel werk was. ==Politiek== [[File:Michiel_Jansz_van_Mierevelt_-_Maurits_prins_van_Oranje-edit_1.jpg|left|thumb|150px|[[Maurits van Oranje]] was misschien door sommige niet geliefd, maar hij wist wel tijdens de Tachtigjarige Oorlog [[Breda]] te bevrijden door soldaten te verstoppen in een turfschip.]] Nederland werd bestuurd door een [[stadhouder]] in de Gouden Eeuw. De stadhouders waren familie van [[Willem van Oranje]] en kwamen uit het [[Huis Oranje-Nassau]] (waar de huidige koninklijke familie van Nederland ook vandaan komt). Nederland was in die tijd een republiek, maar toch mochten alleen de rijken stemmen. Nederland werd bestuurd vanuit [[Den Haag]]. [[Maurits van Oranje]] was de eerste Nederlandse stadhouder en [[Willem V van Oranje]] was de laatste. Naast een stadhouder was er ook een parlement, de [[Staten-Generaal]]. Deze bestond niet zoals nu uit een Eerste en Tweede Kamer, maar uit één kamer. In de staten had ieder gewest maar één stem. Maar toch waren er per gewest niet evenveel personen. Iedere week vergaderde de Staten-Generaal. Deze vergadering bestond uit een lange tafel, waaraan de stadhouder, de [[griffier]] en de gedelegeerden. Een vergadering werd elke week in een ander gewest gehouden. Een bekende politicus uit deze tijd is [[Johan van Oldenbarnevelt]]. Hij wilde dat er geen stadhouder(die je ook kan zien als koning) was en dat Nederland een republiek werd. Johan werd uiteindelijk vermoord in opdracht van stadhouder Maurits. == Handel en Oorlog == [[File:BattleOfTexel.jpg|right|300px|thumb|De [[Slag bij Kijkduin]] tussen Nederland en Engeland.]] De handel was een belangrijke bron in de Gouden Eeuw, waar de mensen hun geld mee verdienden. Ook werd er handel gedreven naar het [[Middellandse Zeegebied]]. Deze handel noemde men ‘de Straatvaart’, naar de [[Straat van Gibraltar]]. Daarnaast werd er ook handel gevoerd met Indië, Noord-Europa en Amerika. Rond 1600 gingen de Nederlanders zelf naar India om hun specerijen te halen. Eerst deden dit de Spanjaarden en de Portugezen. Deze reizen waren duur en heel gevaarlijk, want er waren toen nog piraten. Daarom gingen rijke kooplui samenwerken. Ze wilden net als [[Vasco da Gama]] de snelste weg naar Indië nemen en daar moest de [[V.O.C.]] voor zorgen. Veel Nederlanders probeerden een snelle weg te vinden naar Indië. [[Willem Barentsz]] probeerde een weg via het noorden te vinden naar Indië, maar hij kwam vast te zitten op [[Nova Zembla]]. [[Jan Huygens van Linschoten]] wist uiteindelijk een kaart te stelen van de Portugezen. Nederland voer ook deze route en de Portugezen waren hier niet blij mee. Dit betekende oorlog op zee. In de Gouden Eeuw heerste Nederland over de wereldzeeën. [[Frankrijk]] en [[Engeland]], die dat daarvoor deden, hadden te veel problemen in eigen land. De kooplui in Engeland en Frankrijk waren jaloers op de Nederlandse vrachtvaarders (vrachtvaarders zijn mensen die op vrachtschepen werken). De Nederlandse kooplui verdienen namelijk veel geld. De Engelsen en de Fransen nemen maatregelen om de Nederlanders dwars te zitten en als dat niet lukt, willen ze het met geweld oplossen. Er komen twee oorlogen tussen Nederland en Engeland. In 1672 nemen de Engelsen, samen met Frankrijk, [[Keulen]] en [[Munster]], nog een oorlog op zich tegen Nederland. Iedereen dacht dat dit het einde was voor Nederland, maar na veel inspanning wint Nederland. De handel gaf goede [[welvaart]]. In Holland werd [[linnen]] en laken gemaakt. Er waren ook ververijen, zouten zeepziederijen enz. Zouten zeepziederijen kun je vergelijken met wat nu zeepfabrieken zijn. De landbouw en de veeteelt waren heel belangrijk in de 17de eeuw. De boeren verbouwden gewassen voor de nijverheid en de handel. Bijvoorbeeld vlas voor de linnen industrie en koolzaad en raapzaad voor de spijsolie. Ook werd er tabak verbouwd. Er waren schapen voor de laken industrie en koeien voor de melk en het vlees. Het was niet genoeg, dus er werd ook graan geïmporteerd uit Scandinavië. Maar we aten ook vis. De haring werd door iedereen gegeten. Vele dorpen en steden leefden van de visserij. In stadswapens komt de vis nog vaak voor. De visserij gaf de mensen werk en het was goed om als oefenschool voor zeelui te gebruiken. ==Kunst== [[File:Berckheyde_-_Het_stadhuis_op_de_Dam_te_Amsterdam_(1673).jpeg|left|250px|thumb|Het [[Paleis op de Dam]], was vroeger het nieuwe Amsterdamse stadhuis.]] Naast Wetenschap was de 17de eeuw ook de eeuw van de kunst. In de schilderkunst waren een aantal dingen populair. Als eerste historiestukken, schilderijen die dingen uitbeelden van bijvoorbeeld veldslagen en andere gebeurtenissen. Daan waren er nog zelfportretten, landschappen, stadsgezichten, stillevens (vazen met bloemen, een banket, alles waar geen mensen of dieren in zitten) en alledaagse dingen. Veel bekende Nederlandse schilders komen uit de 17de eeuw. Bijvoorbeeld [[Jan Steen]], [[Rembrandt van Rijn]] en [[Johannes Vermeer]] zijn beroemde schilders uit de Gouden Eeuw. Rembrandt werd het beroemdste. Hoewel hij nu één van de beste schilders ter wereld is, vonden mensen in de Gouden Eeuw sommige werken van hem niet mooi (waaronder [[de Nachtwacht]]). Toch was er naast schilderkunst ook andere vormen van kunst. Het [[Delfts blauw]] is een beroemd porselein uit Nederland. Er werd vroeger ook porselein uit China gehaald, nu is het [[Delft]]s blauw heel bekend en iets uit Nederland. Als je een keer een tegeltje gaat schilderen kan je dat met blauwe verf doen maar dat is geen Delfts blauw. Het Delfts blauw wordt heel bijzonder gemaakt. Ook [[Goudse pijpen]] komen uit de Gouden Eeuw, dit zijn potten van klei. In de 17de eeuw was dit echt iets dat bij de Republiek hoorde. Goudse pijpen zijn niet van goud, maar heten zo omdat ze uit [[Gouda]] komen. Architectuur is ook iets uit de Gouden Eeuw. Veel bekende [[grachtenpand]]en komen uit de Gouden Eeuw. Onder andere in [[Amsterdam]], [[Delft]], [[Leiden]], [[Middelburg]], [[Gouda]] en [[Den Haag]] werden deze gebouwd. Toen waren dit hele belangrijke en grote steden. [[Jacob van Campen]] is een bekende architect uit de Gouden Eeuw. Zo bouwde hij het nieuwe stadhuis van Amsterdam, wat tegenwoordig het [[Paleis op de Dam]] is. ==Wetenschap== [[File:H6_clock.jpg|right|150px|thumb|Het [[slingeruurwerk]], zoals Christiaan Huigens het heeft ontworpen.]] De Gouden Eeuw is ook de eeuw van de wetenschap. In de renaissance vroegen mensen zich al dingen af en in de Gouden Eeuw ging dat gewoon door. Er zijn een aantal bekende wetenschappers uit de Gouden Eeuw. Als eerste had je [[Jan Adriaanszoon Leeghwater]]. Hij was een man die met behulp van gemalen grote meren droog pompte. Hij deed dit omdat de bevolking groeide en er te weinig land was in de stad. Daarom werd er in 1608 besloten grote meren droog te leggen. De droogmakerijen leverde de kooplui veel geld op. De nieuwe polders waren goed om gewassen te verbouwen. Leeghwater heeft onder andere de [[Beemster]] leeggepompt. [[Antoni van Leeuwenhoek]] was een bekende uitvinder uit die tijd, hij maakte een goede [[microscoop]]. Hij ontdekte bacteriën en cellen en andere zaken die met het blote oog niet te zien waren. [[Christiaan Huygens]] ontwierp het [[slingeruurwerk]]. Dit werd weer gebruikt voor in een klok. == Personen op een rij == [[File:Leeghwater.JPG|left|300px|thumb|De grote droom van Leeghwater was om het [[Haarlemmermeer]] droog te leggen, maar dit werd pas in 1852 gedaan.]] *[[Maurits van Oranje]], de eerste stadhouder der Nederlanden en de zoon van Willem van Oranje. *[[Johan van Oldenbarnevelt]], een Nederlands politicus die tegen Maurits was. Hij werd uiteindelijk vermoord. *[[Hugo de Groot]], politicus en filosoof die ook tegen Maurits was. Hij werd opgesloten in [[Slot Loevestein]] en ontsnapte via een boekenkist. *[[Rembrandt van Rijn]], een Nederlandse schilder en één van 's werelds beste schilders. Hij schilderde onder andere [[de Nachtwacht]]. *[[Jan Steen]], een Nederlandse schilder. *[[Johannes Vermeer]], een andere Nederlandse schilder. *[[Michiel de Ruyter]], een Nederlandse zeeheld. Hij vocht op zee tegen Engeland in een oorlog. *[[Christiaan Huygens]], uitvinder van het slingeruurwerk. *[[Antoni van Leeuwenhoek]], uitvinder van de microscoop. *[[Jan Adriaanszoon Leeghwater]], waterbouwkundige die onder andere de Beemster wilde droog pompen. *[[Willem Barentsz]], zeevaarder die een weg naar Indië wilde vinden via het noorden, maar kwam vast te zitten in het ijs. *[[Jacob van Campen]], een bekend architect. *[[Jan Huygens van Linschoten]], spion die kaarten stal van de Portugezen. ==Zie ook== *[[Portaal:Gouden Eeuw]] *[[Renaissance]] *[[Tachtigjarige Oorlog]] *[[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] *[[Geschiedenis van Nederland]] [[Categorie:Gouden Eeuw| ]] [[Categorie:Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]'
Wikitekst van de nieuwe pagina ná de bewerking (new_wikitext)
'hahahahaha'
Of de wijziging wel of niet is gemaakt via een Tor-exitnode (tor_exit_node)
0
UNIX-tijdstempel van wijziging (timestamp)
1558013185
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/Speciaal:Filterlogboek/9773"