Individuele wijzigingen onderzoeken

'@@ -1,55 +1,0 @@ - -De landbouw en de veeteelt waren heel belangrijk in de 17de eeuw. De boeren verbouwden gewassen voor de nijverheid en de handel. Bijvoorbeeld [[vlas]] voor de linnen industrie en koolzaad en raapzaad voor de spijsolie. Ook werd er tabak verbouwd. Er waren schapen voor de [[Laken (textiel)|laken]] industrie en koeien voor de melk en het vlees. Het was niet genoeg, dus er werd ook graan geïmporteerd uit Scandinavië. Maar men at ook vis. De haring werd door iedereen gegeten. Vele dorpen en steden leefden van de visserij. Zowel die van rond de [[Zuiderzee]] als langs de Noord- en Zuid-Hollandse kust. In [[Wapen (heraldiek)|stadswapens]] komt de vis nog vaak voor. De visserij gaf de mensen werk en het was goed om als oefenschool voor zeelui te gebruiken. Er werd veel gevaren en gezeild met [[platbodem]]s. - -== Uitbuiting en Slavernij == -[[Bestand:HumanCargo.jpg|miniatuur|Tekening van hoe een slavenschip overvol werd geladen met slaafgemaakte mensen.]] -In de Gouden Eeuw vonden er behalve de vele uitvindingen, het harde werken en het drijven van slimme handel ook minder fijne dingen plaats. Vrijwel overal waar de Nederlandse handelsschepen aanmeerden, ging dat gepaard met onderdrukking en uitbuiting van de mensen die er al woonden, of het nu was in Indonesië, Suriname of Nieuw Amsterdam (New York). In 1621 ging Jan Pieterszoon Coen met een vloot naar de Banda Eilanden en vertelde de mensen dat zij ofwel hun eiland direct moesten verlaten, of de consequenties moesten aanvaarden. De Nederlanders wilden op de eilanden nootmuskaat gaan verbouwen en daarom moesten de oorspronkelijke bewoners weg. Het liep zo uit de hand dat het leger van de V.O.C. uiteindelijk bijna alle 10.000 bewoners van de eilanden vermoorde. In West-Afrika raakte de Nederlanders betrokken in de slavenhandel en kochten zwarte mensen op, om ze in de Amerika's weer te verkopen als tot slaaf gemaakte mensen. [[Slavernij]] is een vorm van dwangarbeid en 'slaven' werden gezien als eigendom van iemand anders. Ze werden als vee met kettingen vastgemaakt in schepen in grote aantallen, iets wat in die tijd normaal werd gevonden door veel mensen en landen. Velen gingen onderweg echter dood. De rijkdommen die de Nederlanders hiermee vergaarden waren zo groot, dat het tot op de dag van vandaag nog de basis vormt van de gebouwen en rijkdom van veel van onze grote steden. - -==Kunst== -[[Bestand:Berckheyde_-_Het_stadhuis_op_de_Dam_te_Amsterdam_(1673).jpeg|left|250px|miniatuur|Het [[Paleis op de Dam]], was vroeger het nieuwe Amsterdamse stadhuis.]] -Naast Wetenschap was de 17de eeuw ook de eeuw van de kunst. In de schilderkunst waren een aantal dingen populair. Als eerste historiestukken, schilderijen die dingen uitbeelden van bijvoorbeeld veldslagen en andere gebeurtenissen. Dan waren er nog zelfportretten, landschappen, stadsgezichten, stillevens (vazen met bloemen, een banket, alles waar geen mensen of dieren in zitten) en alledaagse dingen. Veel bekende Nederlandse schilders komen uit de 17de eeuw. Bijvoorbeeld [[Jan Steen]], [[Rembrandt van Rijn]] en [[Johannes Vermeer]] zijn beroemde schilders uit de Gouden Eeuw. Rembrandt werd het beroemdste. Hoewel hij nu één van de beste schilders ter wereld is, vonden mensen in de Gouden Eeuw sommige werken van hem niet mooi (waaronder [[de Nachtwacht]]). Toch was er naast schilderkunst ook andere vormen van kunst. Het [[Delfts blauw]] is een beroemd aardewerk uit Nederland. Er werd vroeger ook porselein uit China gehaald, nu is het [[Delft]]s blauw heel bekend en iets typisch Nederlands. Als je een keer een tegeltje gaat schilderen kan je dat met blauwe verf doen maar dat is geen Delfts blauw. Het Delfts blauw wordt heel bijzonder gemaakt. Ook [[Goudse pijpen]] komen uit de Gouden Eeuw, dit zijn tabakspijpen (pijp waar tabak uit gerookt kon worden) van klei. In de 17de eeuw was dit echt iets dat bij de Republiek hoorde. Goudse pijpen zijn niet van goud, maar heten zo omdat ze uit [[Gouda]] komen. Door hun lange vorm ontstond ook het spreekwoord: "Het regent pijpenstelen". - -In de Gouden Eeuw was er ook een ontwikkeling in de architectuur. Veel bekende [[grachtenpand]]en komen uit de Gouden Eeuw. Onder andere in [[Amsterdam]], [[Delft]], [[Leiden]], [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]], [[Gouda]] en [[Den Haag]] werden deze gebouwd. Toen waren dit hele belangrijke en grote steden. [[Jacob van Campen]] is een bekende architect uit de Gouden Eeuw. Zo bouwde hij het nieuwe stadhuis van Amsterdam, wat tegenwoordig het [[Paleis op de Dam]] is. - -==Filosofie== -De grootste filosoof uit de Gouden Eeuw was [[Benedictus de Spinoza]]. Hij kwam met nieuwe opvattingen over de [[Bijbel]], over het bestaan van [[God]] en hoe je God het beste leert kennen. Zo kan je een gelukkiger leven leiden en vrij zijn. Hij was een groot aanhanger van Johan de Witt. Zijn boeken worden nog steeds veel gelezen en vertaald. Hij moest echter voorzichtig leven vanwege zijn politieke en godsdienstige opvattingen, vooral omdat hij een aanhanger van Johan de Witt was. Het is dan ook niet verwonderlijk dat [[Willem III van Oranje]] zijn boeken liet verbieden en dat Spinoza zo veel mogelijk zonder zijn naam te gebruiken zijn boeken uitbracht. - -==Wetenschap== -[[Bestand:H6_clock.jpg|right|150px|miniatuur|Het [[slingeruurwerk]], zoals Christiaan Huigens het heeft ontworpen.]] -De Gouden Eeuw is ook de eeuw van de wetenschap. In de loop van de [[Middeleeuwen]] en daarna de [[Reformatie]] vroegen mensen zich al dingen af en in de Gouden Eeuw ging dat gewoon door. Er zijn een aantal bekende wetenschappers uit de Gouden Eeuw. Als eerste had je [[Jan Adriaanszoon Leeghwater]]. Hij was een man die met behulp van gemalen ([[watermolen]]s) grote meren droog pompte. Hij deed dit omdat de bevolking groeide en er te weinig land was bij de stad. Daarom werd er in 1608 besloten grote meren droog te leggen. De [[droogmakerij]]en leverden de kooplui veel geld op. De nieuwe polders waren goed om gewassen te verbouwen. Leeghwater heeft onder andere de [[Beemster]] leeggepompt. - -[[Antoni van Leeuwenhoek]] was een bekende uitvinder uit die tijd, hij maakte een goede [[microscoop]]. Hij ontdekte bacteriën en cellen en andere zaken die met het blote oog niet te zien waren. - -[[Christiaan Huygens]] ontwierp het [[slingeruurwerk]] dat werd gebruikt bij de klok - -== Personen op een rij == -[[Bestand:Leeghwater.JPG|left|300px|miniatuur|De grote droom van Leeghwater was om het [[Haarlemmermeer]] droog te leggen, maar dit werd pas in 1852 gedaan.]] -*[[Maurits van Oranje]], de eerste stadhouder der Nederlanden en de zoon van Willem van Oranje. -*[[Johan van Oldenbarnevelt]], een Nederlands politicus die tegen Maurits was. Hij werd uiteindelijk vermoord. -*[[Hugo de Groot]], politicus en filosoof die ook tegen Maurits was. Hij werd opgesloten in [[Slot Loevestein]] en ontsnapte via een boekenkist. -*[[Rembrandt van Rijn]], een Nederlandse schilder en één van 's werelds beste schilders. Hij schilderde onder andere [[de Nachtwacht]]. -*[[Jan Steen]], een Nederlandse schilder. -*[[Johannes Vermeer]], een andere Nederlandse schilder. -*[[Benedictus de Spinoza]], de grootste Nederlandse filosoof. -*[[Johan de Witt]], raadspensionaris en leider van de Nederlanden tijdens het stadhouderloze tijdperk. -*[[Michiel de Ruyter]], een Nederlandse zeeheld. Hij vocht op zee tegen Engeland in een oorlog. -*[[Christiaan Huygens]], uitvinder van het slingeruurwerk. -*[[Antoni van Leeuwenhoek]], uitvinder van de microscoop. -*[[Jan Adriaanszoon Leeghwater]], waterbouwkundige die onder andere de Beemster wilde droog pompen. -*[[Willem Barentsz]], zeevaarder die een weg naar Indië wilde vinden via het noorden, maar kwam vast te zitten in het ijs. -*[[Jacob van Campen]], een bekend architect. -*[[Jan Huygens van Linschoten]], spion die kaarten stal van de Portugezen. - -=Video= -* [https://www.youtube.com/watch?v=NRTIVMmq9oU&list=PLi_srCikhtggb0XZKcFfRUFK8Zew21W5y&index=9/ Mythe van de Platte aarde] -* [https://www.youtube.com/watch?v=ijPU2l8Nsxc&list=PLi_srCikhtghrNa6Ti1d4aSyPQzQ3JI63&index=29/ Het Wilhelmus en de geschiedenis er omheen] - -==Zie ook== -*[[Portaal:Gouden Eeuw]] -*[[Renaissance]] -*[[Tachtigjarige Oorlog]] -*[[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] -*[[Geschiedenis van Nederland]] -{{Navigatie Geschiedenis van Nederland}} -[[Categorie:Gouden Eeuw| ]] -[[Categorie:Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] '