Individuele wijzigingen onderzoeken

'{{Zie artikel|Zie het artikel [[Maan de Steenwinkel]] voor de zangeres Maan.}} {| cellpadding="2" style="border: 1px solid #999; background-color: #CEDAF2" align="right" rules="all" ! colspan="2" bgcolor="#6295DA" | Maan |----- ! colspan="2" bgcolor="#000000" |[[Afbeelding:Maan.jpg|250px]] <br /><center><font color="ffffff"><small>Je kunt met een verrekijker goed naar <br /> de maan kijken, probeer dat maar eens.</small></font></center> |} De '''maan''' is de enige [[natuurlijke maan]] van de [[aarde (planeet)|aarde]] (er zweven ook enkele andere minimaantjes in hoefijzervormige banen rond de aarde waarvan [[Cruithne]] de meeste aanspraak maakt om als echte maan gezien te worden) en wordt soms aangeduid met haar [[Latijn|Latijnse]] naam ''Luna''. De meeste manen in het zonnestelsel zijn erg klein, maar er is een aantal grote, planeetachtige manen. Onze maan hoort daar ook bij. Hoewel er manen zijn die nog groter zijn dan onze maan, worden de aarde en de maan wel als ''dubbelplaneet'' aangeduid. Dit omdat de maan in vergelijking met de aarde erg groot is. Alleen bij de planeet [[Pluto (dwergplaneet)|Pluto]] en zijn maan Charon is de maan naar verhouding nóg groter. ==Feiten over de Maan== {| cellpadding="3" style="border-collapse:collapse;border:1px solid silver;margin:0 1em;" border="1" |- |Diameter || 3475,5 km |- |Gemiddelde afstand tot de Aarde || 384 440 km |- |Atmosfeer || geen |- |Kleur || rood |- |Kern || kleine ijzerkern |- |Omlooptijd rond de Aarde || 27,3217 dagen (siderische maand) |- |Tijd tussen twee volle manen || 29,5306 dagen (synodische maand) |} ==Baan en rotatie== We spreken van de gemiddelde afstand van de aarde tot de maan, omdat de maan een elliptische [[baan (hemellichaam)|baan]] om de aarde aflegt, hierdoor verschilt de afstand van de aarde tot de maan van punt tot punt.<br /> Het punt waar de maan het verst van de aarde afstaat heet ''apogeum'' (afstand maan-aarde 405.500 km) en het punt waar de maan het dichtst bij de aarde staat heet ''perigeum'' (afstand 363.345 km). ===Gesynchroniseerde rotatie=== De rotatie van de maan is gesynchroniseerd met haar omlooptijd rond de aarde. Praktisch betekent dit dat de maan steeds dezelfde kant naar de aarde gericht houdt. Zo spreekt men van de ''voorkant'' en de ''achterkant'' van de maan. Voordat een ruimtesonde een kijkje aan de achterkant had genomen, wist men eigenlijk niet hoe deze eruit zag. ===Getijden=== De maan is, samen met de [[zon]] en de draaiing van de aarde, verantwoordelijk voor de [[getijde (astronomie)|getijdenwerking]] op de [[aarde (planeet)|aarde]]. Deze getijdenwerking zorgt ervoor dat de draaisnelheid (rotatie) van de aarde langzaam afneemt.<br /> Van haar kant oefent de aarde ook getijdenwerking op de maan uit, maar wel van een ordegrootte sterker. Hierdoor is de draaisnelheid van de maan al zo sterk afgenomen dat zij precies evenveel tijd nodig heeft om om haar eigen as te draaien, als éénmaal om de aarde (synchrone rotatie). Dat verklaart waarom we vanaf de aarde altijd dezelfde kant van de maan zien. [[File:Maansverduistering (21197016153).jpg|thumb|Rode kleur bij maansverduistering]] De maan vertoont ''schijngestalten'' doordat gewoonlijk slechts een gedeelte van het van de aarde af zichtbare maanoppervlak door de zon wordt verlicht; tijdens nieuwe maan als de maan en de zon, vanaf de aarde gezien, samenstaan (in conjunctie staan), is de donkere helft naar de aarde gekeerd. De volgende avonden staat bij zonsondergang een smalle maansikkel aan de westelijke hemel; na ongeveer een week is de boogafstand (elongatie, de hoek tussen de lijnen aarde-zon en aarde-maan) tot de zon toegenomen tot ca. 90 graden en is de sikkel tot een halve cirkel geworden (eerste kwartier). Nog een week later is zij zover naar het oosten gelopen dat de maan bij zonsondergang opkomt en vol is geworden. Weer een week later komt de maan pas omstreeks middernacht op en is nog maar voor de helft verlicht (laatste kwartier). Daarna komt zij steeds later op en neemt steeds meer af om ten slotte alleen nog aan de oostelijke morgenhemel, vlak voor zonsopkomst, als een smal sikkeltje zichtbaar te zijn. Deze totale cyclus duurt 29,530588 dagen. Wanneer de volle maan 'perfect' is, en de zon, aarde en maan precies op één lijn staan, is er een [[maansverduistering]]: De maan komt dan precies in de schaduw van de aarde te staan. Hierdoor valt er geen zonlicht op de maan. De maan wordt nooit helemaal donker, omdat een kleine hoeveelheid zonlicht door de aardatmosfeer de maan bereikt. De maan krijgt een rode kleur. In het geval van nieuwe maan kan er op overeenkomstige wijze een [[zonsverduistering]] ontstaan. Dan werpt de maan haar schaduw op de aarde. ==Oppervlak== === Inslagkraters === [[afbeelding:Maan (Copernicus crater).jpg|thumb|right|250px|Copernicuskrater op de maan.]] Het grootste deel van het maanoppervlak is bedekt met [[inslagkrater]]s. De meeste hiervan zijn gelegen in de zogenaamde hooglanden van de maan. Deze kraters stammen uit de tijd van het grote oerbombardement waarin restanten van het ontstaan van het zonnestelsel op de planeten en hun manen terecht kwamen. De grootste van deze kraters is heel duidelijk vanaf de aarde te zien, hij is genoemd naar één van de eerste sterrenkundigen [[Copernicus]] - ''de Copernicuskrater''. Het ontbreken van een [[Atmosfeer (astronomie)|atmosfeer]] op de maan laat toe dat de kraters na 4 miljard jaar er meestal nog 'vers' uitzien. === Vulkanisme === Enkele grotere (en vooral diepere) inslagstructuren zijn later tijdens één van de vulkanische perioden van de maan opgevuld geraakt. Dit zijn dus in feite enorme [[vulkanische vlakte]]n en geen zeeën zoals men vroeger dacht. Dit maan oppervlak wordt Maria genoemd. Dit komt van het Latijnse woord mare, wat zee betekend. ==Ontstaan== Er bestaan verschillende theorieën hoe onze maan kan zijn ontstaan. De theorie waar de meeste wetenschappers in geloven is de zogenoemde [[Giant impact theorie]]. Volgens deze theorie botste de aarde 4,51 miljard jaar geleden met [[Theia]]; een planeet die zo groot was als [[Mars (planeet)|Mars]]. Theia zou hierbij vernietigd of weggeslingerd zijn (mogelijk is dit de oorsprong van de planetoïdengordel voorbij Mars). De botsing zorgde dat puin van beide planeten in het heelal terecht kwamen en in een baan om de aarde cirkelde. Dit puin klonterde in de jaren die volgden samen tot de maan. De theorie werd in 1975 bedacht door Amerikaanse wetenschappers en wordt nog altijd als de meest waarschijnlijke theorie gezien. Nog steeds wordt er veel onderzoek gedaan naar het ontstaan van de maan. Astronauten namen tijdens de [[Apollo]]-vluchten gesteenten mee van de maan terug naar aarde. Deze worden nog steeds onderzocht en vergeleken met materiaal van de aarde. Zo hebben wetenschappers ontdekt dat het materiaal van de maan veel overeenkomsten heeft met dat van materiaal van de aarde. Hierdoor bevestigen ze de theorie dat de maan is ontstaan uit een botsing tussen de aarde en een ander hemellichaam. Toch zijn er ook nog veel vragen onbeantwoord. De enorme botsing met Theia zou een [[magma]]-oceaan op aarde veroorzaakt moeten hebben. Toch zijn er nooit bewijzen gevonden dat deze er is geweest. [[Bestand:Giant impact.jpg|miniatuur|Giant impact: impressie van de botsing van Theia en de aarde]] <gallery> Image:Big Slash.gif </gallery> ==Bemande [[ruimtevaart]] naar de maan== ===Mensen die op de maan hebben gelopen=== Tussen juli 1969 en december 1972 heeft de [[NASA]] zeven bemande vluchten uitgevoerd met als doel mensen op de maan te brengen. Zes van deze vluchten waren succesvol en brachten ieder twee mensen op de maan. De zevende vlucht, van [[Apollo 13]] werd door een ongeluk voortijdig afgebroken. Deze mensen hebben op de maan gelopen: # [[Neil Armstrong]] - [[Apollo 11]] - [[juli]] [[1969]] # [[Edwin Aldrin]] - [[Apollo 11]] - [[juli]] [[1969]] # [[Charles Conrad]] - [[Apollo 12]] - [[november]] [[1969]] # [[Alan Bean]] - [[Apollo 12]] - [[november]] [[1969]] # [[Alan Shepard]] - [[Apollo 14]] - [[februari]] [[1971]] # [[Edgar Mitchell]] - [[Apollo 14]] - [[februari]] [[1971]] # [[David Scott]] - [[Apollo 15]] - [[juli]] [[1971]] # [[James Irwin]] - [[Apollo 15]] - [[juli]] [[1971]] # [[John Young]] - [[Apollo 16]] - [[april]] [[1972]] (tevens aan boord van [[Apollo 10]], maar zonder maanlanding) # [[Charles Duke]] - [[Apollo 16]] - [[april]] [[1972]] # [[Gene Cernan]] - [[Apollo 17]] - [[december]] [[1972]] (tevens aan boord van [[Apollo 10]], maar zonder maanlanding) # [[Harrison Schmitt]] - [[Apollo 17]] - [[december]] [[1972]] ===Mensen die dicht in de buurt kwamen maar niet landden=== Op elk van de hierboven genoemde missies bleef een [[astronaut]] achter in het deel van het ruimteschip dat rond de maan bleef cirkelen terwijl de andere twee zich op de maan bevonden. De missies van de [[Apollo 8]], [[Apollo 10|10]] en [[Apollo 13|13]] hadden ook ieder drie man aan boord en cirkelden rond de maan - in het geval van de Apollo 13 slechts één keer rond - maar landden niet. De twaalf mensen die dicht in de buurt van de maan kwamen zijn: # [[Frank Borman]] - [[Apollo 8]] # [[Jim Lovell]] - [[Apollo 8]], [[Apollo 13]] # [[Bill Anders]] - [[Apollo 8]] # [[Tom Stafford]] - [[Apollo 10]] # [[Michael Collins (astronaut)|Michael Collins]] - [[Apollo 11]] # [[Dick Gordon]] - [[Apollo 12]] # [[Jack Swigert]] - [[Apollo 13]] # [[Fred Haise]] - [[Apollo 13]] # [[Stuart Roosa]] - [[Apollo 14]] # [[Al Worden]] - [[Apollo 15]] # [[Ken Mattingly]] - [[Apollo 16]] # [[Ronald Evans]] - [[Apollo 17]] De drie astronauten die aan twee maanmissies deelnamen zijn Lovell, Young en Cernan. Van deze drie heeft alleen Lovell niet de gelegenheid gehad op de maan te lopen. ===Kolonisatie van de maan=== [[George Walker Bush|President Bush]] maakte op 17 december 2005 in een persconferentie op het hoofdgebouw van de [[NASA]] grootse plannen bekend voor een permanent bewoonde maanbasis. De [[president]] van [[Verenigde Staten van Amerika|Amerika]] zei uiterlijk in 2013 een bemand ruimtestation te willen hebben. Als het [[Internationaal ruimtestation ISS|ISS]] af is, zouden de eerste mensen naar de maan moeten gaan om er een station te bouwen. Maar de VS zijn niet het enige land dat last heeft van "maankoorts": [[Japan]] wil voor 2016 een sterrenkijker op de schaduwzijde van de maan hebben staan, en het [[Europa (continent)|Europese]] ruimtebedrijf Lunex wil er zonnepanelen op bouwen voor energie op aarde en op de maan. "Een zonnepaneelfabriek even groot als Nederland zou genoeg energie moeten kunnen produceren om de gehele wereld van milieuvriendelijke energie te voorzien" aldus Lunex. ==Externe link== * http://www.infoster.be/negepl/luna.html * http://www.begeleidzelfstandigleren.com/aardrijkskunde/vijfdes/kosmografie/de_schijngestalten_van_de_maan.html * [http://www.sterrenkids.nl/page.php?19] * Dunford, B. (2017) Our Solar Systems: Moons. Geraadpleegd via <nowiki>https://solarsystem.nasa.gov/planets/solarsystem/sats</nowiki>  ==Videolink== *[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20040109.asf Klokhuisfilm over de maan] {{Zonnestelsel}} <!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB --> [[Categorie:Woordenschat]] [[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]] [[Categorie:Maan]] [[eu:Ilargia]] [[ca:Lluna]] [[en:Moon]] [[es:Luna]] [[fr:Lune]] [[it:Luna]]'