Individuele wijzigingen onderzoeken

'{{Werk}} {{Zijbalk drieperiodensysteem}} Het '''Mesolithicum''' (Grieks: μέσος, ''mesos'' "midden"; λίθος, ''lithos'' "steen") is de archeologische periode van de Oude Wereld tussen het [[Laat Paleolithicum]] en het [[Neolithicum]], ook wel de middensteentijd genoemd. == Overgangsperiode == Het gaat hier niet om een scherpe grens tussen beide perioden, maar echt een overgang. De term [[Epipaleolithicum]] wordt ook wel gebruikt, maar dan vooral voor buiten Noord-Europa (meer voor het Nabije Oosten). Het Mesolithicum heeft verschillende tijdvakken in verschillende delen van Eurazië, dat wil zeggen dat de [[Technologie|technologische]] en menselijke ontwikkelingen niet overal tegelijk waren. Het verwijst naar de laatste periode van [[jager-verzamelaar]] culturen in Europa en West-Azië, tussen het einde van het laatste ijstijd en de [[neolithische revolutie]]. In Europa beslaat het ongeveer de periode van 15.000 tot 5.000 jaar geleden; terwijl het in Zuidwest-Azië (het Epipaleolithische Nabije Oosten) ongeveer 20.000 tot 8.000 jaar geleden plaats vond. De term wordt minder gebruikt voor gebieden verder naar het oosten, en helemaal niet buiten Eurazië en Noord-Afrika. Het type cultuur dat aan het Mesolithicum wordt verbonden, varieert van gebied tot gebied, maar het wordt gekoppeld aan de afname van de groepsjacht op grote dieren en men stapte over naar de bredere levenswijze van jager-verzamelaars. Ook ontstaat er de ontwikkeling van meer verfijnde en typisch kleinere [[stenen werktuig]]en en wapens in plaats van de de grovere werktuigen die typisch zijn voor het [[paleolithicum]]. Afhankelijk van de regio kan enig gebruik van [[aardewerk]] en [[textiel]] worden aangetroffen op [[Archeologie|archeologische]] opgravingen die zijn toegewezen aan het Mesolithicum, maar over het algemeen worden aanwijzingen van [[landbouw]] gezien als iets dat meer hoort bij het Neolithicum. De meer vaste nederzettingen liggen meestal dicht bij de zee of de binnenwateren en bieden een goede voedselvoorziening (vis en dergelijke). Mesolithische samenlevingen worden niet als erg ontwikkeld gezien en [[begrafenis]]sen zijn vrij eenvoudig; dit in tegenstelling tot de enorme grafheuvels die passen bij het Neolithicum. In Noord-Europa konden samenlevingen bijvoorbeeld goed leven van een rijke voedselvoorziening uit de [[Moeras|moerassen]] die door het warmere klimaat waren ontstaan. == Klimaat == Het Mesolithicum is de laatste periode van het [[Pleistoceen]] die wordt gekenmerkt door een geleidelijke temperatuurstijging, tussen het einde van de 'laatste ijstijd' en de [[Neolithische revolutie|Neolithische Revolutie]] aan het begin van het [[Holoceen]]. De ontwikkeling van de temperatuur in deze periode is gebleken uit onderzoeken op [[Groenland]] met behulp van de ijskernen die daar geboord zijn. == Overzicht van culturen == Omdat de ontwikkelingen op de verschillende plekken niet allemaal tegelijk plaatsvonden, volgt hier een overzicht van de [[Cultuur|culturen]] die er waren: {| class="wikitable sortable" |- ! Geografisch gebied ! Naam Periode ! Cultuur ! Jaar geleden (JG) ! Interessante vondsten en vindplaatsen |- |Zuid-Oost-Europa ([[Griekenland]], Aegean) | [[Vroeg Mesolithicum]] | | 15.000–7.000 JG | [[Franchthi Cave|Franchthi grot]], [[Theopetra cave|Theopetra grot]]. Jagen op klein wild, wilde planten, vissen en weekdieren. Waren ervaren zeevarenden. |- | [[Zuid-Oost Europa]] ([[Roemenië]]/[[Serviė]]) | [[Vroeg Mesolithicum]] | [[IJzeren Poorten cultuur]] | 13.000–5.000 JG | [[Lepenski Vir]], aanwezigheid van bos en steppe. Veranderingen in klimaat en flora en fauna waren geleidelijk en niet drastisch. "De eerste stad in Europa", met een uitgebreide [[begraafplaats]]. |- | [[West Europa]], Zuid [[Frankrijk]] en Noord [[Spanje]] | [[Vroeg Mesolithicum]] | [[Azilian]] of [[Pyreneeën]] | 14.000–10.000 JG | Ruwe [[harpoen|harpoenen]] van plat been en kiezelstenen met abstracte decoratie |- | Noord Europa ([[Noorwegen]]) | [[Vroeg Mesolithicum]] | [[Fosna-Hensbacka cultuur]] | 12.000–10.500 JG | Vissen en zeehondenjacht belangrijk en er wordt aangenomen dat met leer bedekte boten met houten frame werden gebruikt. De Fosna/Hensbacka-cultuur was een pure jager-verzamelaarscultuur. |- | Noord Europa (Noord [[Noorwegen]]) | [[Vroeg Mesolithicum]] | [[Komsa cultuur]] | 12.000–10.000 JG | Bijna uitsluitend op de zee gericht, voornamelijk levend van de zeehondenjacht en waren botenbouwers en vissers. Ruw [[stenen werktuig|stenen werktuigen]] |- | [[Centraal Azië]] ([[Oeral|Midden Oeral]]) | [[Vroeg Mesolithicum]] | | 12.000–5.000 JG | [[Shigir Idol]], oudste beeldhouwwerk, [[Vtoraya Beregovaya]] |- | Noord-oost Europa ([[Baltische staten]] en [[Rusland]]) | [[Midden Mesolithicum]] | [[Kunda culture]] | 10.500–7.000 JG | [[Linnuse, Lääne-Viru County|Lammasmägi]], [[Pulli settlement]], De meeste Kunda-nederzettingen bevinden zich aan de rand van de bossen naast rivieren, meren of moerassen. Er werd uitgebreid op elanden gejaagd, misschien geholpen door getrainde tamme jachthonden. Aan de kust is er zeehondenjacht. Snoek en andere vissen werden uit de rivieren gehaald. |- | [[Noord Europa]] | [[Midden Mesolithicum]] | [[Maglemosian cultuur]] | 11.000–8.000 JG | Men leefden in het bos en moerassige omgevingen, met behulp van vissen en jagen, gereedschappen gemaakt van hout, been, en vuursteen. Mogelijk tamme hond, hut van kurkbast. |- | West en midden [[Europa]] ([[Frankrijk]]) | [[Midden Mesolithicum]] | [[Sauveterrian|Sauveterrian cultuur]] | 10.500–8.500 JG | Er is bewijs voor rituele begrafenis. Speciale [[stenen werktuig|stenen werktuigen]] |- | [[West Europa]] ([[Groot-Brittannië]]) | [[Midden Mesolithicum]] | | 11.000–5.500 JG | [[Star Carr]], [[Howick house]], [[Gough's Cave]], [[Cramond]], [[Aveline's Hole]], [[Stonehenge]] |- | [[West Europa]] ([[Ierland]]) | [[Midden Mesolithicum]] | | 11.000–5.500 JG | [[Mount Sandel Mesolithic site|Mount Sandel]], toenemend gebruik van gepolijste [[stenen werktuig|stenen werktuigen]] zoals stenen bijlen |- | [[West Europa]] ([[België]] en [[Frankrijk]]) | [[Midden Mesolithicum]] | [[Tardenoisian|Tardenoisian cultuur]] | 10.000–5.000 JG | |- | Midden en Oost Europa ([[Wit-Rusland]], [[Litouwen]] and [[Polen]]) | [[Laat Mesolithicum]] | [[Neman cultuur]] | 9.000–5.000 JG | |- | [[Noord Europa]] ([[Scandinavië]]) | [[Laat Mesolithicum]] | [[Nøstvet and Lihult culturen]] | 8.200–5.200 JG | Oude kauwgom gemaakt van de pek van berkenschors |- | [[Noord Europa]] ([[Scandinavië]]) | [[Laat Mesolithicum]] | [[Kongemose cultuur]] | 8.000–7.200 JG | |- | [[Noord Europa]] ([[Scandinavië]]) | [[Laat Mesolithicum]] | [[Ertebølle cultuur]] | 7.300–5.900 JG | |- | [[West Europa]] ([[Nederland]]) | [[Laat Mesolithicum]] | [[Swifterbant cultuur]] | 7.300–5.400 JG | |- | [[West Europa]] ([[Portugal]]) | [[Laat Mesolithicum]] | | 7.600–5.500 JG | |}'