Numerus fixus

Numerus fixus (Latijn voor vast aantal) is een opleiding of studie waarvoor slechts een beperkt aantal studenten worden doorgelaten. Bij de meeste opleidingen en studies ligt het aantal studenten niet vast. Het maakt dan niet uit of slechts één student of 100 studenten zich aanmelden. Bij numerus fixus ligt dat aantal wel vast.

Numerus fixus komt in Nederland en België vooral voor bij sommige medische opleidingen. Bij numerus fixus vindt er een selectieprocedure plaats vóórdat je aan de opleiding of studie kan beginnen.

Redenen

Waarom bestaat numerus fixus? Daarvoor zijn verschillende redenen:

• Maatschappelijke behoefte: aan sommige studies is slechts een beperkte maatschappelijke behoefte. In zo'n geval kiest men alleen de studenten waarvan men het meeste verwacht. Vaak wil men dan ook de kwaliteit van het beroep behouden.
• Capaciteit: in sommige gevallen is er slechts een beperkte capaciteit. In zo'n geval spreek je van numerus clausus. Zo kunnen laboratoria slechts een beperkt aantal plaatsen hebben.
• Protectionisme: in andere gevallen wil men de concurrentie in het werkveld laag houden. Door weinig studenten toe te laten, zullen er weinig nieuwe mensen in het werkveld komen.

Het is niet altijd duidelijk waarom een opleiding numerus fixus is.

In Nederland

In Nederland zijn er twee vormen van numerus fixus:

• Landelijke numerus fixus: dan zijn er meer mensen die zich aanmelden voor een opleiding dan dat er plaatsen in het gehele land beschikbaar zijn. Afgekeurde studenten kunnen dan alleen nog uitwijken naar het buitenland of moeten een andere studie kiezen.
• Numerus fixus aan één school: dan zijn er meer mensen die zich aanmelden voor een opleiding dan dat er plaatsen aan een bepaalde school zijn. Andere scholen hebben dat probleem dan niet. Afgekeurde studenten kunnen zich dan nog aanmelden voor dezelfde opleiding aan een andere school.

Als minder studenten zich aanmelden dan dat er plaatsen zijn, is numerus fixus geen probleem. Het wordt pas een probleem als meer studenten zich aanmelden. In zo'n geval vindt er een decentrale selectie plaats. Scholen testen aangemelde studenten dan op "extra kwaliteiten". Naast het juiste diploma moeten de studenten dan aan extra voorwaarden voldoen. Die extra voorwaarden verschillen per opleiding. Zo moeten studenten een proefexamen afleggen, moeten een werkstuk afgeven of een ander bewijs tonen. Vaak hebben numerus fixusopleidingen daarom een vroege deadline voor aanmelden.

In het verleden werd dat opgelost door middel van een gewogen loting. Studenten met hoge cijfers werden direct toegelaten, waarna de andere plaatsen geloot werden onder de andere studenten. Sinds het studiejaar 2017/2018 is dat systeem officieel afgeschaft.

In België

In België komt numerus fixus minder voor. Alleen de Vlaamse opleidingen voor geneeskunde maakten gebruik van numerus fixus. In Wallonië bestaat er sinds 2023 ook een numerus fixus voor de opleiding geneeskunde. Zo'n 25 jaar lang was er namelijk een zeer groot verschil tussen het aantal studenten geneeskunde in Vlaanderen en Wallonië. Hierdoor was er in Wallonië een overschot aan artsen, wat leidde tot communautaire spanningen.