Kruiwagen
Een kruiwagen is een transportmiddel dat tot de tuingereedschappen wordt gerekend en meestal wordt gebruikt voor het vervoer van aarde of planten; heeft aan de voorzijde een wiel met luchtband, aan de bovenkant een bak voor het transport, aan de onderzijde achteraan twee poten waar de kruiwagen op rust en aan de achterzijde twee handvatten om de kruiwagen daar op te tillen en voort te bewegen. In een tuin zie je vaak een kabouter met een kruiwagen.
Vroeger waren ze vooral van hout gemaakt. Tegenwoordig van metaal met een metalen of plastic bak.
Je hebt ook kruiwagens met twee wielen, die stabieler zijn op een vlakke ondergrond, maar minder wendbaar.
Geschiedenis
De vroegste kruiwagens met archeologisch bewijs in de vorm van een eenwielige kar komen uit de grafmuurschilderingen en bakstenen grafreliëfs van keizer Hui uit de tweede eeuw (Han-dynastie). De geschilderde grafmuur van een man die een kruiwagen voortduwt, werd gevonden in een graf in Chengdu , in de provincie Sichuan, daterend uit 118 na Christus. Het stenen reliëf van een man die een kruiwagen voortduwt, werd gevonden in het graf van Shen Fujun in de provincie Sichuan, gedateerd rond 150 na Christus. En dan is er nog het verhaal van de vrome Dong Yuan die zijn vader voortduwt in een lu che . met één wielkruiwagen, afgebeeld in een muurschildering van het Wu Liang-graf-heiligdom van Shandong (gedateerd op 147 na Christus). Eerdere verslagen uit de 1e eeuw voor Christus en de 1e eeuw na Christus die melding maken van een "hertenkar" (lu che) kunnen ook verwijzen naar een kruiwagen.
Er bestaat een mogelijkheid dat in 400 v. Chr. er een soort kruiwagen heeft bestaan in Griekenland op grond van gevonden teksten (lijsten) uit de tempel van Eleusis. Maar er is tot op heden geen bewijs gevonden.
Middeleeuwen
De eerste kruiwagens in middeleeuws Europa verschenen ergens tussen 1170 en 1250. Deze typen hadden over het algemeen een wiel aan of nabij de voorkant (in tegenstelling tot hun Chinese tegenhangers, die meestal een wiel in het midden van de kruiwagen hadden). Tegen de 13e eeuw bleek de kruiwagen nuttig in de bouw, mijnbouw en landbouw. Volgens de bewaard gebleven documenten en illustraties bleef de kruiwagen echter tot de 15e eeuw een relatieve zeldzaamheid. Het leek ook beperkt te zijn tot Engeland, Frankrijk en de Lage Landen.
De oudste kruiwagens die bewaard zijn gebleven uit Centraal-Europa werden gevonden in 2014 en 2017 tijdens archeologische opgravingen in Ingolstadt, Duitsland. De kapdata van de bomen waaruit de kruiwagenplanken bestaan, kunnen met de dendrochronologische techniek worden gedateerd in 1537 voor de ene kruiwagen en de jaren 1530 voor de andere.
Trivia
- Een kruiwagen is ook een relatie die je aan een leuk baantje kan helpen ("Die sukkel heeft beslist een kruiwagen gehad").
- Een kruiwagenrace is een spel waarbij de ene persoon de kruiwagen is (kruipend) en de bestuurder deze bij de benen oppakt.
- Met kruiwagens zelf worden ook races gehouden, vaak bij folkloristische feesten.