Geslacht der Tantaliden

Het Geslacht der Tantaliden was een beruchte koninklijke familie uit de Griekse mythologie, bekend om de vloek die op hen rustte. Ze werden soms ook de Atreïden genoemd, naar koning Atreus, de kleinzoon van Tantalos.

De vloek die over hen rustte, was ontketend door Tantalos. Uiteindelijk zou de vloek opgeheven worden door Orestes, die tot de vijfde generatie van het geslacht der Tantaliden behoorde

Tantalus

Tantalos (Τάνταλος) was een rijke Lydische koning in het Oude Griekenland. Volgens sommige verhalen was hij de zoon van Zeus en dus een halfgod. Hij was de eerste van het geslacht der Tantaliden. Door zijn schuld zijn al zijn nakomelingen vervloekt.

Tantalos die vast zit in de Tartarus in de onderwereld.

Etentje bij de goden

Tantalus was een zeer goede vriend van Zeus. De goden kwamen vaak bij hem eten en hij werd ook regelmatig bij hen uitgenodigd. Het enige probleem was dat Tantalos dacht dat hij beter was dan anderen, omdat hij rijk, machtig en bevriend met de goden was. De goden begonnen lichtelijk geïrriteerd te geraken toen ze merkten dat hij eten stal en geheimen van de goden doorvertelde aan de mensen. Toch bleven de goden hem uitnodigen en hij hen.

Op een dag nodigde Tantalos de goden om te komen eten bij hem. Hij geloofde niet dat de goden alwetend waren en hij wilde dit testen. Hij liet zijn zoon Pelops vermoorden om hem dan in stukken te snijden. Met dit vlees liet hij een maaltijd maken voor de goden en schotelde dit voor aan de goden. Maar de goden waren natuurlijk wel alwetend en ze lieten het vlees allemaal onaangeroerd staan, alleen Demeter niet. Demeter at per ongeluk de schouder van Pelops op, omdat ze aan het treuren was om haar verdwenen dochter Persephone.

De goden waren zeer boos op Tantalos. Zeus beval Hermes alle stukken van Pelops te verzamelen en hij zette daarna het lichaam terug aaneen. Hephaistos maakte een ivoren schouderstuk om het stuk schouder dat Demeter had opgegeten te vervangen. De titaan Rhea blies hem terug levensadem in.

De Tantaloskwelling

De hoogmoed en misdaden van Tantalos konden echter niet ongestraft blijven. De goden veroordeelden hem tot een eeuwige straf in de Tartarus, het diepste deel van de onderwereld waar zondaars hun straf uitzitten.

Tantalos werd in een poel water geplaatst, met het water tot aan zijn kin en een boom vol rijp fruit boven zijn hoofd. Telkens als hij dorst kreeg en wilde drinken, trok het water zich terug. Als hij honger had en naar de vruchten greep, waaiden de takken net buiten zijn bereik. Deze eeuwigdurende kwelling werd een symbool van onvervulbaar verlangen en is bekend geworden als de Tantaloskwelling.

Pelops

Pelops (Πέλοψ) was de zoon van Tantalos. Nadat hij door zijn vader was vermoord en door de goden weer tot leven was gebracht, werd hij toevertrouwd aan de zorg van Poseidon. Dit gebeurde omdat zijn vader, Tantalos, vanwege zijn misdaden in de onderwereld gevangen zat. Pelops diende zowel als wijnschenker als geliefde van Poseidon, een relatie die in de Griekse cultuur niet ongewoon was. Voor deze diensten kreeg hij later van Poseidon twee gevleugelde onsterfelijke paarden cadeau.

Hippodameia

Een potscherf waarop de race tussen Pelops en Oinomaos staat afgebeeld.

In het stadje Pisa in Elis was er een koning Oinomaos die een dochter Hippodameia had. Oinomaos wilde voorkomen dat Hippodameia zou trouwen, omdat een orakel voorspeld had dat hij vermoord zou worden door zijn schoonzoon. Oinomaos organiseerde een wagenrace en als de huwelijkskandidaat won, mocht hij met Hippodameia trouwen. Alleen wat vele niet wisten was dat Oinomaos onsterfelijke en onvermoeibare paarden had. Pelops die Hippodameia ook wel zag zitten ging de uitdaging aan. Pelops had namelijk ook onsterfelijke en onvermoeibare paarden.

De nacht voor de race ging Pelops naar de stallen waar hij een afspraak had met Myrtilus, de wagenmenner van Oinomaos. Hij vroeg aan Myrtilus om de renwagen van de koning te saboteren. Hij moest de assen van de wielen vervangen door wassen exemplaren. Zodat wanneer de wielen draaien dat de assen smelten door de warmte die vrijkomt van de wrijving. Als zijn assen stuk waren dan zouden de wielen van zijn wagen vliegen en zou Oinomaos zeker verliezen. In ruil hiervoor beloofde Pelops aan Myrtilus de helft van zijn koninkrijk, dat hij zou krijgen als hij met Hippodameia trouwde. Myrtilus ging akkoord en saboteerde de assen van de koninklijke renwagen. De volgende dag begon de race. Oinomaos en Pelops bleven maar gelijk rijden, totdat de wielen van de renwagen van Oinomaos vlogen. Oinomaos viel zo hard op de grond dat hij op slag dood was. Pelops trouwde niet veel later met Hippodameia en het orakel had dus toch nog gelijk gekregen: Oinomaos was vermoord door zijn eigen schoonzoon. Wanneer Myrtilus kwam vragen om zijn beloning, gooide Pelops hem in de zee. Terwijl hij naar beneden viel, vervloekte Myrtilus als tweede zijn nageslacht. Pelops had een groot koninkrijk en naar hem is nog altijd het grootste schiereiland van Griekenland, daar waar zijn koninkrijk lag, de Peloponnesos vernoemd.

Atreus en Thyestes

Atreus (Ἀτρεύς) en Thyestes (Θυέσθης) zijn zonen van Pelops en Hippodameia.

Deze twee broers hadden ook nog een halfbroer Chrysippus, die een andere moeder had. Samen met hun moeder Hippodameia, vermoorden ze de halfbroer uit jaloezie. Door deze broedermoord werden ze verbannen door Pelops naar Mykene, daar hing Hippodameia zichzelf op. Wanneer de koning van Mykene sterft, zegt het orakel dat een van de zonen van Pelops het best koning zou worden, zowel Atreus als Thyestes maakten dus kans. En daar maakten ze veel ruzie over.

Gouden vacht

Ooit had Atreus aan Artemis belooft om zijn mooiste lam te offeren. Hij offerde toen een lam met een gouden vacht. Hij gaf aan Artemis het vlees, maar bewaarde zelf de vacht. Deze vacht werd een belangrijk element bij de strijd om de troon van de twee broers. Atreus zei dat wie de vacht had, recht had op de troon. Thyestes ging hiermee akkoord, maar wat Atreus niet wist, was dat zijn vrouw Aerope samenwerkte met Thyestes. Aerope stal dus de vacht van Atreus en gaf die aan Thyestes. Daarom moest Atreus de troon afstaan aan zijn broer.

De baan van de zon

Helios, de zonnegod, die op zijn kar door vier paarden door de hemel wordt voortgetrokken. Het beeldhouwwerk is gevonden in een tempel in Troje.

Atreus wilde zijn troon terug en de goden zeiden tegen hem dat hij tegen zijn broer moest zeggen dat als de zon op het einde van de dag van baan zou veranderen dat hij de troon kreeg. Dit betekent dat de zon zou opkomen, in het oosten, maar ook weer zou ondergaan in het oosten. Thyestes ,die net als iedereen wist dat dit niet kon. Maar wat Thyestes niet wist was dat zijn broer hulp kreeg van de goden en de volgende dag veranderede de baan van de zon door Helios, de zonnegod, op bevel van de goden. Atreus had dan wel zijn macht terug, maar de ruzie was nog lang niet voorbij...

Kindermoord

Thyestes was zo boos op deze list van zijn broer dat hij besloot wraak te nemen. Hij riep een zoon van Atreus bij zich. Alleen die zoon was opgevoed door Thyestes en dacht dus dat Thyestes zijn vader was. In die tijd was het heel gewoon om elkaars kinderen op te voeden. Hij beval die jongen zijn "oom" (eigenlijk zijn vader) te vermoorden. De arme knaap die niet beter wist ging dus naar zijn "oom". Toen hij Atreus probeerde te vermoorden, vocht Atreus terug en uiteindelijke vermoorde Atreus zijn zoon. Wanneer hij merkte dat hij zojuist zijn eigen zoon had vermoord, beloofde hij op een nog gruwelijkere manier wraak te nemen.

Atreus nodigt zijn broer uit voor een verzoeningsetentje. Hij zegt dat hij zijn fout inziet en dat zijn broer de rechtmatige opvolger is. Voor het etentje had Atreus de drie zonen van Thyestes gevangen genomen. Hij liet ze in stukken hakken en koken om er een maaltijd mee te bereiden. Thyestes die niks vermoedde schoof die avond vol verwachtingen aan bij de tafel van zijn broer. Thyestes die niks vermoedt eet zijn eigen zonen op. Achteraf vertelde Atreus hem dat hij zijn eigen kinderen had opgegeten. Na dit voorval verjaagt Atreus hem naar het eiland Sikyon waar hij uiteindelijk ook zal sterven. Op dat eiland krijgt hij samen met zijn dochter (dat is nu strafbaar en heet incest!) een (klein)zoon. Hij was dus zowel de vader als de grootvader van deze jongen. Deze jongen heette Aigisthos en zou later nog een belangrijke rol spelen in dit familliedrama.

Agamemnon, Menelaos en Aigisthos

Deze fresco is gevonden in Pompeï. Hierop staat Iphigeneia afgebeeld terwijl ze naar het altaar gebracht wordt.

Agamemnon, de koning van Mycene, en Menelaos, de koning van Sparta, waren getrouwd met twee (half-)zussen. Agamemnon was getrouwd met Clytaemnestra en Menelaos met Helena. Helena was op dat moment de mooiste vrouw van alle vrouwen. Wanneer Helena moest trouwen, wilden er zoveel mannen haar dat er een speciaal contract werd afgesloten. Alle mannen moesten beloven dat ze de toekomstige man van Helena zouden moeten helpen en bijstaan in tijden van nood. Zo hoopte de vader van Helena dat er geen oorlog tussen de mannen om Helena zou komen. Uiteindelijk mocht Menelaos met Helena trouwen en hadden ze samen een goed leven. Maar door het Parisoordeel werd Helena ontvoerd door de Trojaanse prins Paris. Omdat Menelaos boos was dat zijn vrouw gestolen was, trok hij samen met zijn broer en alle andere Griekse aanvoerders ten oorlog tegen Troje.

Om allemaal samen te kunnen vertrekken, verzamelden ze eerst allen op het eiland Aulis. Na lang te moeten wachten, waren ze eindelijk compleet. Toen ze wilden vertrekken, was er geen zuchtje wind. Ze stelde het vertrek dus een dag uit, maar de volgende dag was er weer geen wind. Na lange tijd was Agamemnon het wachtten bui. Hij ging dus ten rade bij de ziener Kalchas. Deze zei hem dat Artemis boos op hem was. Eerder had hij tijdens de jacht per ongeluk een heilige hinde van Artemis gedood. Kalchas zei ook dat de godin wilde dat hij zijn dochter Iphigeneia zou offeren als hij terug wind wilde. Na vele discussies met de andere Griekse aanvoerders, besloot hij om Iphigeneia toch te offeren. Hij lokte Iphigeneia met een list naar het eiland. Hij zei dat ze zou mogen trouwen met de Griekse held Achilles. Dat zag ze wel zitten en kwam dus samen met haar moeder naar Aulis. Daar aangekomen had ze rap door dat het een list was, maar het was al te laat. Wanneer ze op het altaar lag, klaar om geofferd te worden, kwam Artemis uit de hemel neergedaald. Ze legde een hinde in de plaats van Iphigeneia en vertrok met haar, omdat ze medelijden had. De Grieken offerden dus de hinde en er was meer wind. Eindelijk konden ze vertrekken naar Troje!

Alleen was Clytaemnestra niet zo heel blij. Terwijl haar man tien jaar lang oorlog voerde, begon ze een relatie met zijn neef Aegisthos. Ze waren dan ook erg teleurgesteld wanneer Agamemnon levend terugkeerde van de oorlog. Na zo een lange en vermoeiende terugreis, ging Agamemnon in bad. Maar wat hij niet wist, was dat Aegisthos daar ook was. Hij werd door zijn neef in zijn eigen bad vermoord. Samen regeerden ze nog 8 jaar over Mycene.

Iphigeneia, Elektra en Orestes

Een standbeeld van Orestes en Elektra.

Iphigeneia werd dus meegenomen door Artemis. Ze werd als priesteres in een tempel in Tauris geplaatst en sleet daar haar dagen. Orestes en Elektra waren absoluut niet tevreden met wat er zich allemaal had afgespeeld. Zus wordt bijna geofferd om dan te verdwijnen. Moeder krijgt een relatie met je nonkel (oom) en vermoordden daarna je vader, die 10 jaar weg geweest was. Omdat hij bang geworden was, vluchtte Orestes weg naar koning Strophios, die een vriend van hun vader was. Daarna liet hij aan zijn (stief)ouders via een bericht weten dat hij dood was. Aegisthos was natuurlijk heel blij met dit nieuws. Dat was een concurrent minder voor de troon. Alleen Elektra wist dat dit niet waar was. Door de hulp van Elektra kon hij het paleis binnendringen. Daar vermoorde hij zijn eigen moeder en zijn nonkel (oom) uit wraak voor zijn vader. Als je bloedverwanten vermoordde in de Griekse wereld, achtervolgde de wraakgodinnen je. Orestes werd dus ook door hen achtervolgd. Al gauw ging hij naar het orakel in Delphi van Apollo om hulp te vragen. Hij moest daar van Apollo een beeld van Artemis gaan halen. Maar hij werd gevangengenomen en bijna geofferd. Gelukkig werd hij op het allerlaatste moment gered door een priesters van Artemis, Iphigeneia, zijn zus. Hierna werd het Geslacht van de Tantaliden van zonden bevrijd en leefde Orestes, Elektra en Iphigeneia zonder vloek werder.