Elisabeth Weeshuis
Het Elisabeth weeshuis in Culemborg
Het Elisabeth weeshuis in Culemborg is in 1560 gesticht door de schatrijke Elisabeth van Culemborg (1475-1555). Zij was een gravin (=iemand die van adel is) die woonde in Culemborg. Elisabeth liet na haar dood in 1555 een groot deel van haar geld na aan de armen van de stad en onder meer dit weeshuis werd ermee bekostigd. Tussen 1560 en 1952 bood dit grote gebouw onderdak aan ruim 600 wezen en half wezen. Tegenwoordig zijn er geen nieuwgebouwde weeshuizen meer in ons land, behalve het Elisabeth weeshuis in Culemborg. Het gebouw werd als eerste in Nederland specifiek voor weeskinderen gebouwd. Van buiten ziet het er nog vrijwel zo uit als toen het in 1560 geopend werd. Van binnen is het wel regelmatig aangepast.
De kosten bedroegen 15.545 gulden en het startkapitaal nog eens 32.000 gulden. Dat is bij elkaar ongeveer omgerekend 21.550 euro. Daarmee is het Culemborgse weeshuis waarschijnlijk het duurste weeshuis uit de geschiedenis van Nederland. Ook was het het eerste nieuwe weeshuis in Nederland. Wezen werden tot die tijd in andere panden ondergebracht, bijvoorbeeld in woonhuizen of kloosters.
Nadat de laatste wees in 1952 het weeshuis had verlaten werd het gebouw tijdelijk onderdak van de Christelijke HBS. Er woonde ook een weesvader in het gebouw en hij was een soort van bescherming en troost geworden voor scholieren die uit de les waren gestuurd. Het gebouw werd snel te klein, er werden daarom twee eenvoudige gebouwen in de tuin gezet, tussen de appelbomen.
Nadat de Christelijke HBS weg was uit het weeshuis, werd het weeshuis na een grondige opknapbeurt een museum. Verschillende delen van de collectie bevinden zich al eeuwen in het weeshuis, zoals al sinds de 16e eeuw het drieluik (een schilderij) van de Culemborgse schilder Jan Deys. Ook veel van de portretten van de Culemborgse graven en gravinnen, waaronder dat van Elisabeth van Culemborg zelf, bevinden zich al sinds de 17e eeuw in het gebouw. Het museum is voor alle leeftijden en je kunt er op een leuke en prikkelende wijze kennismaken met het leven in het weeshuis. Bezoekers kunnen er hun eigen gezinssituatie vergelijken met het leven in het weeshuis, waarin ook de opvang van weeskinderen van nu wordt betrokken. Het museum is hét visitekaartje van de stad, waar toeristen ook een kijkje kunnen nemen. In de 16e eeuw waren weeshuizen een overwinning van de vooruitgang. Nu zijn we erachter gekomen dat opgroeien in een gezin beter is voor een kind.
Het museum is ook het stadsmuseum van Culemborg. Een plek waar de geschiedenis van Culemborg en de bewoners tot leven komt. De belangrijkste doelgroepen van het museum zijn gezinnen en ouderen. Je kunt het museum vinden in de Herenstraat 29, 4101 BR Culemborg. Als je er een keer heen gaat veel plezier!