Fernando Álvarez de Toledo

Fernando Álvarez de Toledo

Don Fernando Álvarez de Toledo (Piedrahíta in Ávila, 29 oktober 1507 – Lissabon, 11 december 1582), derde hertog van Alba, was een Spaanse generaal en landvoogd van de Nederlanden aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Zijn bestuur leidde tot een verheviging van de opstand in de Nederlanden en uiteindelijk tot het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In de Nederlanden was hij bijgenaamd de IJzeren Hertog en in Spanje de Grote Hertog. Vroege loopbaan Als kind kreeg Alva van zijn grootvader al les in de krijgskunde. Keizer Karel de Vijfde benoemde hem tot een van de bevelhebbers tijdens het beleg van Tunesië (in 1535). In de volgende jaren was Alva meerdere malen met succes betrokken bij Spaanse veldtochten. Hij vervulde ook diplomatieke en politieke missies voor koning Filips II. In 1556 werd hij bijvoorbeeld benoemd tot onderkoning van Napels en in 1558 - 1559 voerde hij namens Spanje de onderhandelingen die leidden tot de Vrede van Cateau-Cambrésis. Landvoogd der Nederlanden

In 1566 werd Alva door Filips II vanuit Italië naar de Nederlanden gestuurd met een leger van 10 000 man en onbeperkte bevoegdheid om orde op zaken te stellen. Hij kwam daar in mei 1567 aan. Directe aanleiding voor de benoeming van Alva was de Beeldenstorm. Volgens een anekdote had Alva tegen Filips II gezegd dat hij maximaal zes maanden nodig zou hebben om de opstand neer te slaan en dat er "enkel wat koppen moesten rollen". Aanvankelijk was Alva alleen aangesteld als 'probleemoplosser', maar de zittende landvoogdes Margaretha van Parma was zo ontzet door zijn hardhandige optreden, dat zij in september aftrad en terugkeerde naar Italië. Alva volgde haar toen op als landvoogd. Vrijwel direct na zijn aankomst in Brussel richtte Alva de Raad van Beroerten (=onlusten) op, die in de volksmond al snel bekendstond als "de bloedraad". De Raad van Beroerten was met een staf van 170 man (in 1569) naar de maatstaven van die tijd erg efficiënt. Tijdens de vijf jaar van Alva's bewind werden zo'n 8950 personen uit alle lagen van de bevolking ondervraagd en veroordeeld wegens verraad, ketterij of beide; verbeurdverklaring van goederen bij vermogende veroordeelden kwam veel voor. In totaal werden er meer dan 1000 personen terechtgesteld.[2] Zijn komst deed veel edelen als Willem van Oranje op de vlucht slaan naar Duitsland of Engeland. Anderen, zoals graaf Lamoraal van Egmont, bleven om hun diensten aan de nieuwe landvoogd ter beschikking te stellen. Deze achterblijvers werden echter bijna allemaal gevangengenomen op verdenking van verraad. 1568 De gevluchte stadhouder Willem van Oranje besloot, in overleg met zijn broers Lodewijk en Adolf van Nassau en de Geuzenleider Joost de Soete, om een inval (Oranjes eerste invasie) te wagen in de Nederlanden. Joost de Soete probeerde op 23 april Roermond in te nemen, maar moest vluchten. In de Slag bij Dalheim twee dagen later werd hij verslagen door Alva's soldaten. Op 23 mei wisten Lodewijk en Adolf echter in de Slag bij Heiligerlee de Spaansgezinde stadhouder Graaf Arenberg te verslaan. Alva was woedend en liet 18 edelen onthoofden op de Grote Markt van Brussel. Twee populaire edelen, graaf Van Egmont en graaf Horne, goede vrienden van Willem van Oranje, werden later als voorbeeld eveneens publiekelijk onthoofd in Brussel. Alva trok met zijn leger naar het noorden en voorkwam dat Lodewijk de stad Groningen innam. Na een achtervolging werd Lodewijk alsnog verslagen in de Slag bij Jemmingen. In oktober probeerde Willem van Oranje het met zijn eigen leger nogmaals; hij stak onverwachts de Maas over bij Stokkem en dreigde Maastricht in te nemen. Alva was wederom snel ter plaatse en wist Oranje tegen te houden (de Slag op het Lanakerveld die niet gestreden werd). Hierna marcheerde Oranje westwaarts, waar hij in de Slag bij Geldenaken door Alva verslagen werd. Dit betekende het einde van de eerste invasie. 1569 In 1569 voerde Alva de Tiende Penning in, waaruit zijn bezettingstroepen gefinancierd moesten worden. Deze was door eerdere machthebbers incidenteel ingevoerd, maar de belastingmaatregel leidde deze keer tot bijzonder veel woede. 1572-1573 De opstandelingen veroverden met behulp van de Geuzen diverse steden in de Nederlanden, waarvan de inname van Den Briel op 1 april 1572 de bekendste is. Naar aanleiding van deze gebeurtenis zeggen mensen ook wel eens: 'op 1 april verloor Alva zijn bril (Den Briel)'. Alva en zijn zoon Frederik slaagden er wel in om grote delen terug te veroveren. Nadat daar in september 1572 even een niet-katholiek bestuur aan het bewind was geweest, plunderden en moordden op 2 oktober de Spanjaarden onder Alva's leiding in de Zuid-Nederlandse stad Mechelen. Op 15 november van dat jaar onderging het Noord-Nederlandse Zutphen een dergelijk lot. In juli 1573 werd Haarlem na een 7 maanden durend zwaar beleg onder leiding van Alva's zoon Frederik ingenomen. Een bekende Nederlandse strijdster tijdens dit beleg was Kenau Simonsdochter Hasselaer. De inname van Haarlem bleek een pyrrusoverwinning voor Alva; door de buitensporige Spaanse verliezen bij deze campagne kwam Haarlem bekend te staan als het 'Spanjaardsgraf'. Bij het beleg van Alkmaar begon, zoals dat spreekwoordelijk ging heten, de victorie voor de opstandelingen; na twee afgeslagen bestormingen weigerden de onderbetaalde troepen, die bij Haarlem ook al zware verliezen hadden geleden, een bevel voor een derde bestorming op te volgen en het beleg werd afgebroken. De Watergeuzen verweerden zich succesvol in een drietal zeeslagen tegen Spaanse schepen. Al Alva's inspanningen bleken volkomen contraproductief; de opstandelingen buitten het karakter van Alva's bewind uit in hun propagandapamfletten, waarvan een enorme impuls uitging voor de opstand in de Nederlanden. Officieel vanwege zijn kwetsbare gezondheid diende de 64-jarige Alva bij Filips II zijn ontslag in. Dit werd in december 1573 door Filips II geaccepteerd. Alva werd opgevolgd door Don Luis de Zúñiga y Requesens. Spanje en Portugal Na zijn terugkeer werd hij aanvankelijk als held binnengehaald door Filips II, maar door een liefdesaffaire van zijn zoon Frederik geraakte ook Alva zelf in opspraak. Alva werd verbannen van het hof en bracht zijn tijd door in het kasteel van Uceda. Daar zou hij twee jaar verblijven. Alva bleek in 1580 weer onmisbaar voor Filips, toen in Portugal verzet ontstond tegen Filips' aanspraak op de Portugese troon. Alva werd benoemd tot opperbevelhebber. Na de Slag bij Alcântara (1580) nam hij Lissabon in, verdreef de leider van de opstand en droeg Portugal over aan Filips II. Alva stierf kort na het neerslaan van de opstand in Portugal in december 1582. Trivia • In Spanje wordt hij, in tegenstelling tot in België en Nederland, beschouwd als "de beste generaal van zijn tijd en een van de beste in de geschiedenis".[1] • Alva wordt als slechterik opgevoerd in het Suske en Wiske-album Het Spaanse Spook. • Hij vervult de rol van Antagonist in de Nederlandse stripreeks Gilles de Geus. • De houten dukdalf ontleent zijn naam waarschijnlijk aan de Franse benaming voor de hertog van Alva: duc d'Albe. Voorganger: Margaretha van Parma Landvoogd van de Nederlanden 1567-1573 Opvolger: Luis de Zúñiga y Requesens