Brontekst bekijken van Waddenzee

{{Infobox werelderfgoed
| naam         = Waddenzee
| afbeelding   = Morze_Wattowe.png
| onderschrift = De Waddenzee met de landsgrenzen.
| land         = {{NL}} <br /> {{DE}} <br /> {{DK}}
| plaats       = 
| regio        = Europa & Noord-Amerika
| jaartal      = 2009 <small>(in 2014 uitgebreid)</small>
| status       = Niet bedreigd
| type         = Natuur
| website      = [https://www.unesco.nl/erfgoed/waddenzee#zoom=3&lat=53.5286&lon=8.55611&layers=BT UNESCO]
}}
De '''Waddenzee''' is een [[zee]]. Het ligt tussen de [[Noordzee]] en de [[Waddeneilanden]] in het noorden en het vaste land van [[Nederland]], [[Duitsland]] en [[Denemarken]] in het zuiden. De zee strekt zich uit van het Deense [[Esbjerg]] tot het Nederlandse [[Den Helder]]. Voordat de [[Afsluitdijk]] er was werd de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]] ook meegerekend tot de Waddenzee. De zee wordt alleen onderbroken door de [[Hindenburgdamm]] bij het Duitse eiland [[Sylt]]. Ook staat de Waddenzee op de lijst van [[UNESCO Werelderfgoed]] sinds [[2009]] en is in [[2014]] uitgebreid. De Waddenzee is vooral belangrijk voor [[Recreatie]] en [[Visserij]], maar ook voor [[Aardgas]]. Het is bekend om de vele [[vogel]]s. Vooral in het Nederlandse deel wordt veel aardgas gewonnen door de [[Nederlandse Aardolie Maatschappij]]. In [[1981]] is de Waddenzee toegevoegd aan de [[provincie]]s [[Noord-Holland]], [[Friesland]] en [[Groningen (provincie)|Groningen]]. In [[1986]] werd de Waddenzee verdeeld in [[Nederlandse gemeente|gemeentes]]. 

Het is tevens een [[Natura 2000]] gebied (nummer 1). Zie ook [https://www.natura2000.nl/gebieden/friesland/waddenzee Waddenzee (Natura 2000)] 

==Geschiedenis==
[[Bestand:Zononderwadden.jpg|left|250px|thumb|De zonsondergang op de Waddenzee.]]
De Waddenzee is ontstaan tijdens de [[Weichselien|laatste ijstijd]], dit is ruim 18.000 jaar geleden. De Waddenzee en een groot deel van de [[Noordzee]] lagen toen droog. Het water stond toen vele meters lager dan tegenwoordig. Na de ijstijd gingen het ijs smelten doordat het warmer werd. 7000 jaar geleden kreeg de Waddenzee ongeveer dezelfde kust als tegenwoordig. Door [[sediment]] en [[zand]] wat door de zee werd meegenomen ontstond [[wad]]. Langs de [[Duitse Bocht]] en de kust van Nederland en Vlaanderen werd het neergelegd. In de [[Noordzee]] werd het weer door vervoerd, maar in de Waddenzee bleef het liggen. Dit kennen we nu als wad, zo is de zee ook aan zijn naam gekomen. Op sommige plekken stapelde het zand zich maar op en er ontstonden eilanden. Deze eilanden liggen bijna allemaal aan de rand van de zee, de [[Waddeneilanden]]. 

Op de Waddenzee wordt al eeuwenlang gevist, vooral op [[oester]]s. Deze oesters werden gevangen via een [[slikslee]], dit is een slee maar dan voor op het wad. Zo bleven de boten niet vast zitten in het wad. Eeuwenlang stond de Waddenzee rechtstreeks in verbinding met de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]]. In 1932 veranderde dit door de komst van de [[Afsluitdijk]]. De Zuiderzee werd toen van de Waddenzee gescheiden en veranderde in het [[IJsselmeer]] en later ook het [[Markermeer]]. Bij het ontwerpen van de [[Zuiderzeewerken]] was er ook een plan om het Nederlandse deel van de Waddenzee te gaan inpolderen, maar omdat dit te duur was is dit niet doorgegaan. 

In 2009 werden het Nederlandse en Duitse deel van de Waddenzee [[werelderfgoed]], in 2014 werd het Deense deel ook werelderfgoed.

==Beschermd gebied==
[[Bestand:Mudflat_hiking.JPG|left|250px|thumb|Het is mogelijk om te [[Wadlopen]] op de Waddenzee als het [[eb]] is.]]
[[Bestand:Tussen_Terschelling_en_Harlingen,_de_Waddenzee_foto2_2008-08-02_16.10.JPG|right|250px|thumb|De Waddenzee tussen [[Terschelling]] en [[Harlingen (stad)|Harlingen]].]]
De Waddenzee is een beschermd gebied, maar geen [[nationaal park]]. De Waddenzee is op vele plekken ondiep en het water van de zee is warm. Hierdoor leven er vele soorten planten en dieren in de Waddenzee. In de Waddenzee komen alleen al 250 verschillende soorten planten voor. Vóór 1932 kwam er [[zeegras]] in de Waddenzee voor. Na de aanleg van de Afsluitdijk is dit bijna helemaal verdwenen, maar tegenwoordig komt dit weer terug doordat het zeegras wordt uitgezaaid. 

De Waddenzee wordt beschermd door de organisatie [[Natuurmonumenten]] en door de [[UNESCO]]. [[Nationaal Park Schiermonnikoog]] en [[Nationaal Park Duinen van Texel]] zijn twee nationale parken op de waddeneilanden. Het Duitse deel van de Waddenzee is een [[natuurreservaat]]. 

In de Waddenzee komen veel dieren voor zoals garnalen en zeehonden maar de [[zeehond]] is hier het bekendste van. In de Waddenzee komen er twee soorten zeehonden voor, de [[Grijze zeehond]] en de [[Gewone zeehond]]. Vroeger werd er op deze dieren gejaagd, maar nu zijn ze door de wet beschermd. In 1988 brak een [[Virus (lichaam)|virus]] uit, waardoor veel zeehonden zijn overleden. Ook het boren naar [[aardgas]] en [[olie]] hebben hier niet bij geholpen. Sinds de jaren 80 neemt het aantal zeehonden toe. Daarnaast komen in de Waddenzee veel vogels voor, [[wadvogels]]. [[Meeuwen (vogels)|Meeuwen]], [[sterns]], [[steltlopers]], [[lepelaars]], [[eenden]] en [[ganzen]] zijn hier voorbeelden van.

==Lees ook==
* [[Waddeneilanden]]
* [[Nederland]] en [[Portaal:Nederland]]
* [[Duitsland]] en [[Portaal:Duitsland]]
* [[Denemarken]] en [[Portaal:Denemarken]]
{{Navigatie Zuiderzeewerken}}
{{Navigatie werelderfgoed Nederland}}
{{Navigatie Zeeën Atlantische Oceaan}}
[[Categorie:Geografie van Duitsland]]
[[Categorie:Geografie van Nederland]]
[[Categorie:Waddenzee| ]]
[[Categorie:Zuiderzeewerken]]
[[Categorie:Werelderfgoed in Nederland]]
[[Categorie:Geografie van Denemarken]]
[[Categorie:Atlantische Oceaan]]
[[Categorie:UNESCO]]
[[Categorie:Natuurgebied in Friesland]]
[[Categorie:Natuurgebied in Groningen]]