Brontekst bekijken van Neuengamme

{{Infobox Concentratiekamp
|Naam           = Neuengamme
|Foto           = 
Forced labor at Neuengamme concentration camp.jpg
|Onderschrift   = Dwangarbeiders in Neuengamme
|Periode        = 1938–1945
|Soort          = [[Werkkamp]]
|Locatie        = [[Hamburg]], Noord-Duitsland
|Beheerder      = [[Schutzstaffel]] (SS), {{NDE}}
|Kampcommandant = Walter Eisfeld (februari 1940 - maart 1940)<br>
Martin Gottfried Weiss (april 1940 - augustus 1942)<br>
Max Pauly (september 1942 - 4 mei 1945)
|Gevangenen     = 106.000
|Doden          = 42.900
}}
'''Neuengamme''' was een netwerk van [[nazi]]-[[Concentratiekamp|concentratiekampen]] in Noord- [[Duitsland]] dat bestond uit het hoofdkamp Neuengamme en daar omheen meer dan 85 buitenkampen.  
{{Leeswaarschuwing-eng}}

== Inleiding ==
Het kamp Neuengamme, werd opgericht in 1938 nabij het dorp Neuengamme in de wijk Bergedorf in [[Hamburg]]. Het werd het grootste concentratiekamp in Noordwest-Duitsland. Er verbleven meer dan 100.000 gevangenen in Neuengamme en zijn subkampen, waarvan er 24 kampen voor vrouwen waren. Uit onderzoek is gebleken dat er 42.900 mensen in Neuengamme zijn omgekomen: 14.000 in het hoofdkamp, 12.800 in de subkampen en 16.100 tijdens de dodenmarsen en bombardementen tijdens de laatste weken van de [[Tweede Wereldoorlog]]. Na de Duitse nederlaag in 1945 gebruikte het Britse leger de plek als [[interneringskamp]] voor [[Schutzstaffel|SS]]- en andere nazi- functionarissen. In 1948 droegen de Britten het land over aan de Vrije Hanzestad Hamburg, die de houten barakken van het kamp direct afbrak en in plaats daarvan een gevangeniscellenblok bouwde. Hierdoor werd het voormalige concentratiekamp omgebouwd tot twee staatsgevangenissen die vanaf 1950 door de Hamburgse autoriteiten werden beheerd tot 2004. Na protesten van verschillende groepen overlevenden en bondgenoten doet de plek nu dienst als gedenkteken. Het ligt 15 km ten zuidoosten van het centrum van Hamburg. 

== Het begin ==
De SS richtte op 13 december 1938 het concentratiekamp Neuengamme op als een subkamp (Duits: Außenlager) van het concentratiekamp [[Sachsenhausen]] en vervoerde 100 gevangenen vanuit Sachsenhausen om te beginnen met de bouw van een kamp en het bemannen van de steenfabriek. Op 4 juni werd het concentratiekamp Neuengamme een zelfstandig kamp (''Duits: Stammlager)'' en kwamen er transporten uit heel Duitsland en al snel uit de rest van Europa. 

Doordat er door de slechte leefomstadigheden en het zware werk er nogal veel gevangenen stierven, werd er in 1942 een crematorium gebouwd. In datzelfde jaar kwamen er de Jastram wapenfabrieken, waar ook gevangenen als dwangarbeider moesten werken. 

== Het naderende einde ==
Op 15 maart 1945 begon de overbrenging van Scandinavische gevangenen uit andere Duitse kampen naar Neuengamme. De subkampen van Neuengamme werden later die maand leeggemaakt tijdens dodenmarsen naar de opvangkampen [[Bergen-Belsen]] en Osnabrück. Er werden orders uitgevaardigd voor de evacuatie van het hoofdkamp op 19 april. Tussen 20 en 26 april werden meer dan 9000 gevangenen uit Neuengamme gehaald en op vier schepen geladen: de passagiersschepen ''Deutschland'' en ''Cap Arcona'', en twee grote stoomschepen, ''SS Thielbek'' en ''Athen''. 

De gevangenen zaten een aantal dagen in het ruim van het schip, zonder voedsel of water. De Royal Air Force (RAF) bombardeerden met  Hawker Typhoons op 3 mei de Thielbek, Cap Arcona en Deutschland omdat ze dachten dat er vluchtende Nazi's op de schepen zaten. Overlevenden die in het water sprongen, werden beschoten door kanonvuur van het RAF-vliegtuig of neergeschoten door nazi-functionarissen. Pas later begrepen de Britten welke verschrikkelijke vergissing er was gemaakt. Duizenden doden spoelden aan, net toen het Britse leger het gebied aan land met succes bezette. De Britten dwongen Duitse krijgsgevangenen en burgers massagraven voor de doden te graven. Ongeveer 7.100 gevangenen en functionarissen kwamen om bij de aanval; slechts 450 gevangenen overleefden deze ramp. Er bleven 600 à 700 concentratiekampgevangenen in het hoofdkamp achter onder bevel van de SS om alle belastende papieren te vernietigen (ca. 10% bleef bewaard), veel delen van het kamp af te breken en het terrein schoon te maken. Op 2 mei 1945 verlieten de SS en de laatste gevangenen het concentratiekamp Neuengamme. De eerste Britse soldaten arriveerden de volgende dag en, toen ze een [[dor]] en schoon terrein zagen, meldden ze het concentratiekamp als "leeg". 

== Na de oorlog ==
Delen van Neuengamme zijn nog gebruikt als ontheemdenkamp. Dit was voor Russische burgers die niet meteen naar huis konden. Ook waren dit voormalige slavenarbeiders en gevangenen uit andere concentratiekampen. Duitse krijgsgevangenen werden in andere delen geïnterneerd. 

Voormalige gevangenen uit zes landen getuigden tijdens het proces over de executies die in het kamp waren gepleegd, waaronder die van Sovjet-krijgsgevangenen die met giftig gas waren vermoord, 'medische' experimenten die op gevangenen werden uitgevoerd en de wrede behandeling en erbarmelijke omstandigheden van de gevangenen in het algemeen.

== Slachtoffers ==
In het kamp zaten gevangenen van verschillende nationaliteiten. 
{| class="wikitable"
|Land
|Mannen
|Vrouwen
|Totaal
|-
|{{RU}}
|21,000
|2,000
|23,000
|-
|{{PL}}           
|13,000
|2,700
|15,700
|-
|{{FR}}
|11,000
|650
|11,650
|-
|{{DE}}
|8,800
|400
|9,200
|-
|{{NL}}
|6,600
|250
|6,850
|-
|{{BE}}
|3,500
|150
|3,650
|-
|{{DK}}
|2,400
|<nowiki>-</nowiki>
|2,400
|-
|{{HU}}
|1,400
|5,800
|7,200
|-
|{{NO}}
|2,800
|<nowiki>-</nowiki>
|2,800
|-
|{{YU}}
|1,000
|250
|1,250
|-
|{{LT}}
|3,200
|100
|3,300
|-
|{{CZ}}
|800
|800
|1,600
|-
|{{GR}}
|1,200
|<nowiki>-</nowiki>
|1,200
|-
|{{IT}}
|1,100
|100
|1,200
|-
|{{SP}}
|750
|<nowiki>-</nowiki>
|750
|-
|{{AU}}
|300
|<nowiki>-</nowiki>
|300
|-
|{{LU}}
|50
|<nowiki>-</nowiki>
|50
|-
|Andere landen
|2,100
|300
|2,400
|-
|Dood door deportatie
|
|
|55,000
|-
|Niet officieel op de lijsten
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|5,900
|-
|Totaal
|81,000
|13,600
|100,400
|} 
{{Navigatie concentratiekampen Tweede Wereldoorlog}}
[[Categorie:Concentratiekampen en vernietigingskampen]]