Brontekst bekijken van Spaans

[[Bestand:Countries with Spanish as an official language.svg|thumb|400px|In alle rode landen is Spaans de enige officiële taal, in de blauwe landen is Spaans één van de officiële talen]]
'''Spaans''' is een [[Romaanse talen|Romaanse taal]], net zoals onder andere [[Frans]] en [[Italiaans]]. Spaans wordt niet alleen gesproken in [[Spanje]], maar ook in bijna geheel [[Midden-Amerika|Midden-]] en [[Zuid-Amerika]] (behalve in [[Brazilië]], [[Suriname]], [[Guyana]] en [[Belize (land)|Belize]]) en in het Afrikaanse land [[Equatoriaal-Guinea]]. Ook wordt het soms gesproken in de [[Filipijnen]] en in de [[Westelijke Sahara]].

Spaans is de [[moedertaal]] van 405 miljoen mensen. Alleen het [[Chinees]] heeft nog meer moedertaalsprekers. In totaal spreken zo'n 548 miljoen mensen Spaans.

==Letters en uitspraak==
===Alfabet===
Spaans wordt geschreven in het [[Latijn]]se alfabet net als het Nederlands. Het Spaanse alfabet bestaat uit 27 letters. Dat is één letter meer dan het Nederlandse alfabet. In het Spaans komen de volgende letters voor met de naam (als in een abc-lied) erachter. Ook staat bij iedere letter aangegeven hoe die uitgesproken moet worden:
{{Kolommen3
| Kolom1=
* A (''a'') als in ''pl'''a'''t''
* B (''be'') als in '''''b'''ord''
* C (''se'') als in '''''k'''ind'' of '''''th'''in''
* D (''de'') als in '''''d'''at''
* E (''e'') als in ''p'''e'''t''
* F (''efe'') als in '''''f'''iets''
* G (''ge'') als in '''''g'''oal'' of ''sle'''ch'''t''
* H (''hache'') is een stille klank
* I (''i'') als in ''z'''ie'''n''
* J (''jota'') als in ''sle'''ch'''t''
| Kolom2=
* K (''ca'') als in '''''k'''at''
* L (''ele'') als in '''''l'''ang''
* M (''eme'') als in '''''m'''and''
* N (''ene'') als in '''''n'''iet''
* [[Ñ]] (''eñe'') als in ''Spa'''nj'''e''
* O (''o'') als in ''b'''o'''t'' of ''b'''oo'''t''
* P (''pe'') als in '''''p'''ad''
* Q (''cu'') als in '''''k'''aas''
* R (''erre'') wordt rollend uitgesproken
* S (''ese'') als in '''''s'''amen''
| Kolom3=
* T (''te'') als in '''''t'''egen''
* U (''u'') als in ''d'''oe'''n''
* V (''uve'') wordt als een ''b'' uitgesproken
* W (''uve double'') wordt als een ''v'' uitgesproken
* X (''equis'') wordt als een ''ks'' uitgesproken
* Y (''i griega'') wordt een ''j'' of ''ie'' uitgesproken
* Z (''ceta'') wordt als een Engelse th-klank of ''s'' uitgesproken
}}
De "k" komt in het Spaans alleen bij leenwoorden uit andere talen voor. 

===Positie en combinaties===
De uitspraak van de Spaanse letters verschilt dus soms. De belangrijk:
* Wanneer een "c" door een "a", "o" of "u" opgevolgd wordt, spreekt men het als een "k" uit. Voorbeelden: ''casa'' (huis), ''color'' (kleur) en ''cultura'' (cultuur).
* Wanneer een "c" door een "e" of "i" opgevolgd wordt, spreekt men het als de Engelse th-klank uit. Voorbeelden: ''centro'' (centrum) en ''ciudad'' (stad).
* De "d" wordt uitgesproken zoals in het Nederlands. Wanneer de "d" aan het einde van een woord staat, wordt die vaak niet uitgesproken. Het woord ''verdad'' (waarheid) wordt uitgesproken als ''verdah''. 
* De "g" wordt normaal gesproken als de "g" in ''goal'' uitgesproken, zoals in ''gato'' (kat) en ''gasolina'' (benzine). Wanneer de "g" wordt opgevolgd door een "e" of "i", spreekt men het uit als een "ch". Voorbeelden zijn ''gente'' (mensen) en ''gigante'' (reus).
* De "u" wordt als een "oe" uitgesproken meestal zoals in ''Julio'' (juli). Wanneer een "g" of "q" voor de "u" staat, wordt de klinker niet uitgesproken zoals in ''guitarra'' (gitaar) en ''queso'' (kaas). 
* De "y" wordt soms als een "j" uitgesproken, zoals in ''yo'' (ik) en ''ayer'' (gisteren). Het woord "y" (en) wordt echter als een "ie" uitgesproken.
* De "z" in Spanje anders uitgesproken dan in Latijns-Amerika. Spanjaarden spreken het uit als de Engelse th-klank. Latijns-Amerikanen spreken het uit als een ''sh''. 
De "h" wordt net als in het [[Frans]] niet uitgesproken. Het is een [[stille klank]]. Het woord ''hola'' (hallo) wordt uitgesproken als ''olaa''. 

Ook zijn er in het Spaans enkele combinaties van letters die hun eigen uitspraak hebben. De meest voorkomende klinkercombinaties zijn:
* De combinatie ''ll'' die uitgesproken wordt als ''lj''. Voorbeelden zijn ''calle'' (straat), ''lluvia'' (regen) en ''caballo'' (paard).
* De combinatie ''rr'' die uitgesproken wordt als een sterk rollende r. Voorbeelden zijn ''tierra'' (aarde), ''carro'' (auto) en ''cerrar'' (sluiten). 
De verkeerde uitspraak kan soms betekenen dat de betekenis van een woord veranderd. Zo betekent ''pero'' "maar", maar ''perro'' betekent "hond". 

===Diakritische tekens===
[[Bestand:Eñe_on_keyboard_-_blue.jpg|right|300px|thumb|De [[Ñ]] op een Spaans toetsenbord. Naast het Spaans wordt de letter ook gebruikt in onder meer het [[Baskisch]], het [[Galicisch]], het [[Chamorra]], het [[Guaraní (taal)|Guaraní]] en het [[Aymara]].]]
In het Spaans komen drie [[diakritisch teken|diakritische tekens]] voor. Het belangrijkste diakritische teken is het [[accent aigu]]. Dat teken komt voor op de klinkers "a" (á), "e" (é), "i" (í), "u" (ú) en "o" (ó). Het accent wordt in twee gevallen gebruikt:
* Voor de [[klemtoon]]. In het Spaans ligt de klemtoon op de voorlaatste [[lettergreep]], wanneer het wordt eindigt op een klinker (a, e, i, o, u) of een "n". Wanneer het woord op een andere letter eindigt, ligt de klemtoon op de allerlaatste lettergreep. Sommige woorden vormen echter een uitzondering op die regel. In dat geval ligt de klemtoon op de klinker met de accent agui. Voorbeelden zijn ''información'' (informatie), ''[[Málaga]]'' en ''[[Mexico|México]]''. 
* Voor woorden met meerdere betekenissen. Voorbeelden zijn ''el'' (het/de) en ''él'' (hij), ''mas'' (maar) en ''más'' (meer) en ''tu'' (jouw) en ''tú'' (jij). In chattaal laten Spaanstaligen die accenten vaak weg. Hierdoor moet je goed naar de context kijken.

De [[trema]] wordt gebruikt op de "u" (ü) in sommige woorden. Dat zijn woorden waarbij de "g" wordt opgevolgd door een "u". In die gevallen wordt de "u" normaal niet uitgesproken. Wanneer er echter een "ü" staat, moet die wel uitgesproken worden. De "ü" wordt slechts bij een klein aantal woorden gebruikt zoals ''lingüística'' ([[taalkunde]]). 

De [[tilde]] wordt gebruikt op de "n" (ñ) in sommige woorden. Dan moet de letter als een ''nj'' worden uitgesproken. Voorbeelden zijn ''España'' (Spanje), ''año'' (jaar) en ''señor'' (meneer). De ñ komt vrijwel alleen in het Spaans voor. Spaanse toetsenborden hebben zelfs een aparte knop voor de ñ.

==Grammatica==
===Geslacht en lidwoorden===
{| border="1" cellspacing="1" style="border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 100%; margin:1em 1em 1em 0; background: #fbfbfb; float:right;clear:right;"
|- bgcolor="#D4E9F6" 
! Geslacht || Enkelvoud || Meervoud
|-
! colspan="3" | Bepaalde lidwoorden
|-
| Mannelijk || El hombre (''de man'') || Los hombres (''de mannen'')
|-
| Vrouwelijk || La mujer (''de vrouw'') || Las mujeres (''de vrouwen'')
|-
! colspan="3" | Onbepaalde lidwoorden
|-
| Mannelijk || Un hombre (''een man'') || Unos hombres (''een paar mannen'')
|-
| Vrouwelijk || Una mujer (''een vrouw'') || Unas mujeres (''een paar vrouwen'')
|-
|}
In Spaans zijn alle [[zelfstandig naamwoord|zelfstandige naamwoorden]] mannelijk of vrouwelijk. In sommige gevallen is duidelijk welk geslacht het woord heeft. Zo zijn mannelijke personen en beroepen altijd mannelijk en vrouwelijke personen en beroepen altijd vrouwelijk. Woorden die eindigen op -o, -aje en -án zijn altijd mannelijk zoals ''niño'' (jongen), ''viaje'' (reis) en ''capitán'' (kapitein). Woorden die eindigen op -a, -ción, -dad en -tud zijn altijd vrouwelijk zoals ''niña'' (meisje), ''desición'' (beslissing), ''libertad'' (vrijheid) en ''juventud'' (jeugd). Daarnaast zijn er nog andere regels voor woorden die altijd een bepaald geslacht hebben. Toch zul je voor de meeste woorden het geslacht uit je hoofd moeten leren. 

In het Spaans bestaan twee soorten lidwoorden. Ten eerste zijn er de [[bepaald lidwoord|bepaalde lidwoorden]] (de/het). Die kunnen verdeeld worden in mannelijk en vrouwelijk en in enkelvoud en meervoud. Ten tweede zijn er de [[onbepaald lidwoord|onbepaalde lidwoorden]] (een). Ook die kunnen verdeeld worden in mannelijk en vrouwelijk en in enkelvoud en meervoud. 

Een verschil tussen Spaans en Nederlands is dat onbepaalde lidwoorden ook meervoud kunnen zijn. In het Nederlands kun je niet zeggen ''een mannen'' of ''een moeders''. In het Spaans is het correct op te zeggen ''unos hombres'' of ''unas madres''. In dat geval betekent ''unos/-as'' "een paar". 

===Bijvoeglijke naamwoorden===
In het Spaans worden de [[bijvoeglijk naamwoord|bijvoeglijke naamwoorden]] vaak achter het zelfstandig naamwoord gezet. "Een schattige hond" is dus ''un perro lindo'' in het Spaans. Wanneer je wil benadrukken dat de hond schattig is, kun je het bijvoeglijk naamwoord ook voor het zelfstandig naamwoord plaatsen. Dat wordt gedaan wanneer een spreker een eigenschap wil benadrukken. 

De meeste bijvoeglijke naamwoorden eindigen in het Spaans op een -a of een -o. In dat geval speelt dus het geslacht van het zelfstandig naamwoord een rol. Een voorbeeld is ''la mujer bonita'' (de mooie vrouw). Ook wanneer het bijvoeglijk naamwoord later in de zin staat, krijgt het de uitgang van het woord naar het verwijst. Bijvoorbeeld ''La mujer es bonita'' (De vrouw is mooi). "Bonita" eindigt op een -a, omdat de het verwijst naar de vrouw (een vrouwelijk woord). 

Niet alle Spaanse bijvoeglijke naamwoorden hebben een uitgang. Dat zijn woorden die eindigen op -e (zoals ''verde'', groen), -ista (zoals ''optimista'', optimistisch) of een medeklinker (zoals ''azul'', blauw). Je zegt dus zowel ''un hombre optimista'' als ''una mujer optimista''.

===Persoonsvormen===
Het Spaans heeft een heleboel persoonsvormen. Dit kopje is daarom een kleine introductie. Dit kopje richt zich enkel op de basis voor de [[persoonlijk voornaamwoord|persoonlijke voornaamwoorden]] en de [[bezittelijk voornaamwoord|bezittelijke voornaamwoorden]]. Voor de bezittelijke naamwoorden is het woord ''casa'' (huis) als voorbeeld genomen. Voor de eerste en tweede persoon meervoud zijn er twee voorbeelden. Dat komt omdat dan wel een onderscheid gemaakt wordt op basis van geslacht. 

<center>
{| class="wikitable"
! rowspan="2" |Persoon
! rowspan="2" | Persoonlijke <br> voornaamwoorden
! colspan="3" | Bezittelijke voornaamwoorden
|-
!  Enkelvoud
!  Meervoud
|-
! colspan="5" | Enkelvoud
|-
| 1
| yo (''ik'')
| mi casa (''mijn huis'')
| mis casas (''mijn huizen'')
|-
| 2
| tú/vos (''jij'') <br> usted (''u'')
| tu casa (''jouw huis'')
| tus casas (''jouw huizen'')
|-
| 3
| él (''hij/het'') <br> ella (''zij/het'')
| su casa (''zijn/haar huis'')
| sus casas (''zijn/haar huizen'')
|-
! colspan="5" | Meervoud
|-
| 1
| nosotros/nosotras (''wij'')
| nuestra casa (''ons huis'') <br> nuestro carro (''onze auto'')
| nuestras casas (''onze huizen'')<br> nuestros carros (''onze auto's'')
|-
| 2
| vosotros/vosotras (''jullie'') <br> ustedes (''jullie'')
| vuestra casa (''jullie huis'') <br> vuestro carro (''jullie auto'')
| vuestras casas (''jullie huizen'') <br> vuestros carros (''jullie auto's'')
|-
| 3
| ellos (''hen'', mannelijk) <br> ellas (''hen'', vrouwelijk)
| su casa (''hun huis'')
| sus casas (''hun huizen'')
|-
|}
</center>

In de tabel zie je soms twee woorden staan. Dan gaat het om regionale verschillen. Het woord ''jij'' kan in het Spaans vertaald worden als ''tú'' en ''vos''. In Spanje en veel landen in Latijns-Amerika wordt ''tú'' gezegd. In sommige landen als [[Paraguay]] en [[Chili]] gebruikt men soms ''vos''. ''Tú'' is echter de meest gebruikte vorm. Datzelfde is met ''vosotros'' en ''ustedes''. Het woord ''vosotros'' wordt gebruikt in Spanje in informele situaties en ''ustedes'' in formele situaties. In Latijns-Amerika kent men alleen de vorm ''ustedes''. Die wordt in beide situaties gebruikt. 

===Werkwoorden===
Het Spaans staat bekend om zijn vele werkwoordtijden. Afhankelijk van hoe je ze telt, zijn het er 16 tot 18. Voor Nederlandstaligen kunnen die tijden soms moeilijk zijn. In het Nederlands gebruikt men namelijk zinsconstructies in plaats van de tijden. In het Spaans zijn die constructies vervangen door tijden. Om een korte introductie te geven, wordt hier alleen de onvoltooid tegenwoordige tijd behandeld. 

Werkwoorden kunnen verdeeld worden in regelmatige en onregelmatige werkwoorden. De regelmatige werkwoorden werken volgens bepaalde regels. Zij krijgen een regelmatige uitgang gebaseerd op hun uitgang. Bij de regelmatige werkwoorden komen drie uitgangen voor: -ar, -er en -ir. In onderstaande tabel zijn als voorbeelden ''hablar'' (praten), ''comer'' (eten) en ''vivir'' (leven) genomen. Je kunt de uitgangen gebruiken voor andere regelmatige werkwoorden. Bij de onregelmatige werkwoorden moet je de uitgangen allemaal apart uit je hoofd leren. In het Spaans zijn er er meer dan honderd onregelmatige werkwoorden. De meest voorkomende onregelmatige werkwoorden staan in de tabel.

<center>
{| class="wikitable"
! rowspan="2" | Persoon
! colspan="3" | Regelmatige werkwoorden
! colspan="4" | Onregelmatige werkwoorden <br> ''(belangrijkste voorbeelden)''
|-
! hablar <br> ''(praten)''
! comer <br> ''(eten)''
! vivir <br> ''(leven)''
! ser <br> ''(zijn, permanent)''
! estar <br> ''(zijn, tijdelijk)''
! tener <br> ''(hebben, bezitten)''
! haber <br> ''(hebben, hulpwerkwoord)''
|-
| yo
| habl'''o'''
| com'''o'''
| viv'''o'''
| soy
| estoy
| tengo
| he
|-
| tú
| habl'''as'''
| com'''es'''
| viv'''es'''
| eres
| estás
| tienes
| has
|-
| él/ela/usted
| habl'''a'''
| com'''e'''
| viv'''e'''
| es
| está
| tiene
| ha
|-
| nosotros
| habl'''amos'''
| com'''emos'''
| viv'''imos'''
| somos
| estamos
| tenemos
| hemos
|-
| vosotros
| habl'''áis'''
| com'''éis'''
| viv'''ís'''
| sois
| estáis
| tenéis
| habéis
|-
| eles/elas
| habl'''an'''
| com'''en'''
| viv'''en'''
| son
| están
| tienen
| han
|-
|}
</center>

In het Spaans zijn er dus twee verschillende werkwoorden voor ''zijn''. Het woord ''ser'' wordt gebruikt voor dingen die permanent zijn. ''Estar'' wordt gebruikt voor dingen die tijdelijk zijn. Bijvoorbeeld: ''(Yo) soy Pablo'' (Ik ben Pablo). Je kunt ervanuit gaan dat iemands naam iets permanents is. Wanneer je in een supermarkt bent, zeg je ''(Yo) estoy en supermercado''. Je gebruikt "estar" in dat geval, omdat je niet voor altijd in een supermarkt zal zijn. 

Er zijn ook twee verschillende werkwoorden voor ''hebben''. Het woord ''haber'' wordt als [[hulpwerkwoord]] gebruikt in andere werkwoordtijden. Een voorbeeld is: ''(Él) ha llegado tarde'' (hij is laat gekomen). Het woord ''tener'' wordt gebruikt als het gaat om ''bezitten'' of ''voelen''. Een voorbeeld is: ''(Yo) tengo un gato'' (Ik heb een kat). 

===Zinsopbouw===
In het Spaans worden de persoonlijke voornaamwoorden vaak weggelaten. Dat komt doordat ieder werkwoord zijn eigen vervoeging heeft. Hierdoor maakt het werkwoord al duidelijk om welke persoon het gaat. In plaats van ''Yo estoy cansado'' (ik ben moe) zegt men ''estoy cansado'' (ben moe). Het werkwoord "estoy" maakt al duidelijk dat het om jezelf gaat. In sommige gevallen worden persoonlijke voornaamwoorden toch uitgesproken. Dan wil men benadrukken om wie het gaat. Dus als je zegt ''Yo estoy cansado'' benadruk je dat je écht moe bent. 

Daarnaast zijn de [[leesteken]]s in het Spaans nog iets anders. Naast het normale [[vraagteken]] (?) heeft het Spaans ook een omgedraaid vraagteken (¿). Ook is er naast het normale [[uitroepteken]] (!) een omgekeerd uitroepteken (¡). Die omgekeerde tekens worden aan het begin van de zin gezet. De normale staan aan het einde van de zin. Om voorbeelden te geven:
* ''¡Hasta la vista!'' (Tot ziens!)
* ''[[¡No pasarán!]]'' (Ze zullen er niet doorraken!)
* ''¿Tienes un perro?'' (Heb je een hond?)
* ''¿Cuántos años tienes?'' (Hoe oud ben je?)
In chattaal laten Spaanstaligen dat omgekeerde teken vaak weg. 

==Verspreiding==
===Officiële taal===
Het Spaans is een [[officiële taal]] in 20 landen. In de meeste landen is het Spaans de enige officiële taal. Sommige landen hebben echter meerdere officiële talen, waaronder Spaans. Die andere officiële talen staan dan tussen haakjes weergeven:
{{Kolommen2
| Kolom1=
* {{AR}}
* {{BO}} (samen 36 inheemse talen)
* {{CL}}
* {{CO}}
* {{CR}}
* {{CU}}
* {{DO}}
* {{EC}}
* {{SV}}
* {{GQ}} (samen met [[Frans]] en [[Portugees]])
| Kolom2=
* {{GT}}
* {{HN}}
* {{MX}}
* {{NI}}
* {{PA}}
* {{PY}} (samen met [[Guaraní (taal)|Guaraní]])
* {{PE}}
* {{ES}}
* {{UY}}
* {{VE}}
}}
Veel van deze landen hebben op regionaal vlak enkele regionale talen. Zo worden in Spanje het [[Baskisch]], het [[Catalaans]] en het [[Galicisch]] erkend als officiële regionale talen. In Latijns-Amerika worden inheemse talen (zoals [[Quechua (taal)|Quechua]] en [[Aymara (taal)|Aymara]]) erkend. 

Daarnaast heeft het Spaans nog een officiële status in:
* {{PR}}, samen met het [[Engels]]. Puerto Rico is geen onafhankelijk land, maar een overzees gebied van de [[Verenigde Staten]].
* {{EH}}, samen met het [[Arabisch]]. De Westelijke Sahara is een niet-volledig erkende staat. [[Marokko]] heeft voor het grootste gedeelte controle over het gebied.
Tussen 1973 en 1987 was het Spaans ook een officiële taal op de [[Filipijnen]]. 

===In de Verenigde Staten===
[[File:Spanish_spoken_at_home_in_the_United_States_2019.svg|right|500px|thumb|Bovenstaande kaart toont het [[percentage]] van de bevolking dat thuis Spaans spreekt. Hoe donkerder de kleur, des te meer mensen spreken Spaans thuis.]]
In de [[Verenigde Staten]] spreken zo'n 60.000.000 mensen Spaans. Dat komt neer op ongeveer 19% van de Amerikaanse bevolking. Het enige land met meer Spaanstaligen is Mexico. Toch is het Spaans geen officiële taal in de Verenigde Staten. Voornamelijk in het zuiden van de Verenigde Staten aan de Mexicaanse grens wordt Spaans gesproken. Staten als [[Californië]], [[Arizona]], [[New Mexico]], [[Texas]] en [[Florida]] heeft een grote Spaanstalige minderheid. Ook in grote steden als [[Chicago]] en [[New York City]] zijn er grote Spaanstalige gemeenschappen. Het grootste deel van hen zijn Spaanstalige [[Latino's]]. Veel jongere Latino's zijn tweetalig opgevoed. Zij spreken thuis Spaans en Engels op school of werk. 

Enkel op het eiland [[Puerto Rico]] wordt Spaans (naast het Engels) als officiële taal erkend. In [[New Mexico]] heeft het Spaans min of meer dezelfde status als het Engels. Toch stelt de wet dat New Mexico geen officiële taal is. In sommige van die staten is er een discussie om het Spaans naast het Engels officieel te maken. Toch hebben veel staten in het zuiden van het land wel regelingen getroffen voor Spaanstaligen. Zo kunnen tolken Spaanstaligen helpen bij rechtszaken, zijn veel overheidswebsites ook in het Spaans en worden politieke campagnes zelfs in het Spaans gemaakt. In de Verenigde Staten zijn er daarnaast ook veel Spaanstalige media zoals kranten, televisie en radio. Na het Engels is het Spaans de meest onderwezen taal op Amerikaanse scholen. 

===Andorra, Belize en Gibraltar===
Ook [[Andorra]], [[Belize (land)|Belize]] en [[Gibraltar]] hebben een grote Spaanstalige meerderheid. Andorra is een klein land tussen [[Frankrijk]] en [[Spanje]]. In Andorra is het [[Catalaans]] de officiële taal. Toch spreekt 48% van de bevolking ook Spaans. Leerlingen leren Spaans op school. Daarnaast komen veel Spaanse toeristen naar Andorra. Ook is het Spaans belangrijk voor de economie van het land. 

Gibraltar is een Brits overzees gebied in het zuidoosten van Spanje. In het gebied is Engels de officiële taal. Toch spreekt zo'n 75% van de bevolking ook Spaans. Veel inwoners van Gibraltar gaan namelijk regelmatig naar Spanje. Zo steken de grens over voor voorzieningen die zij niet in Gibraltar hebben. Dat leidde zelfs tot een mix tussen Engels en Spaans: het ''[[Llanito]]''. 

Belize is het enige land in [[Midden-Amerika]] dat [[Engels]]talig is. In de voormalige Britse kolonie spreekt 54% van de bevolking Spaans. Belize heeft namelijk veel handel met Spaanstalige landen zoals Mexico, Guatemala en Honduras. 

===Spaans als wereldtaal===
[[File:Knowledge_of_Spanish_EU_map.svg|right|300px|thumb|De mate van kennis van het Spaans in Europese landen.]]
Het Spaans is een [[lingua franca]] (internationale taal). In 2023 had de taal zo'n 468 miljoen moedertaalsprekers. Daarnaast spreken nog zo'n 75 miljoen mensen het Spaans als vreemde taal. Na het Engels, het [[Mandarijn (taal)|Mandarijn]] en het [[Hindi]] is het Spaans de grootste taal qua aantal sprekers. Ook is het Spaans na Engels en Mandarijn de meest gesproken taal op het [[internet]]. Spaans heeft daarom een belangrijke status. Het is een officiële taal in verschillende internationale organisaties zoals de [[Verenigde Naties]] (VN), de [[Europese Unie]] (EU), de [[Organisatie van Amerikaanse Staten]] (OAS), de [[Organisatie van Ibero-Amerikaanse landen]], het [[Rode Kruis]], de [[Mercosur (zone)|Mercosur]], de [[Andesgemeenschap]] en de [[Unie van Zuid-Amerikaanse Staten]]. 

In verschillende landen wordt het Spaans daarom als vreemde taal geleerd op school. In Europa wordt het Spaans (buiten Spanje) voornamelijk onderwezen in Andorra, Gibraltar, [[Frankrijk]], [[Portugal]], [[Italië]], [[Duitsland]] en het [[Verenigd Koninkrijk]]. Door migratie van Spaanse [[arbeidsmigrant]]en hebben Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk een grote Spaanstalige meerderheid. In [[Suriname]] en op [[Curaçao]], [[Aruba]] en [[Bonaire]] spreken veel mensen Spaans als vreemde taal. Naast het Engels is het Spaans de meest onderwezen taal in de landen. Dat heeft vooral economische redenen, omdat de gebieden dicht bij Spaanstalige landen liggen.

In [[Nederland]] en [[België]] wordt Spaans op sommige [[middelbare school|middelbare scholen]] als vak gegeven. Na het Engels, het [[Frans]] en het [[Duits]] is Spaans de meest onderwezen taal. In Nederland is er een trend dat scholen in plaats van Frans of Duits Spaans als vreemde taal geven. Het is onduidelijk hoeveel mensen in België en Nederland Spaans spreken. De schattingen liggen vaak tussen de 1% en 5%.

===Variëteiten en dialecten===
Door de verspreiding heeft het Spaans een groot aantal [[variëteit]]en en nog meer dialecten. Die variëteiten kunnen flink van elkaar verschillen. De belangrijkste variëteiten zijn:
[[File:Variedades_principales_del_español.png|right|500px|thumb|Een verdeling van de Spaanse variëteiten]]
* Andalusisch: dat wordt gesproken in de Spaanse regio [[Andalusië]].
* Andes-Spaans: dat wordt gesproken in Ecuador, Bolivia, Peru, het noorden van Chili, noordwesten van Argentinië en zuiden van Colombia.
* Canarisch-Spaans: dat wordt gesproken op de [[Canarische Eilanden]].
* Caraïbisch Spaans: dat wordt gesproken in Cuba, de Dominicaanse Republiek, Puerto Rico, Panama en de Caraïbische kust van Venezuela en Colombia.
* Castiliaans-Spaans: dat wordt gesproken in het midden van Spanje.
* Centraal-Amerikaans Spaans: dat wordt gesproken van Guatemala tot Costa Rica.
* Chileens-Spaans: dat wordt gesproken in Chili. 
* Colombiaans-Spaans: dat wordt gesproken in Colombia.
* Mexicaans-Spaans: dat wordt gesproken in Mexico.
* Murcia-Spaans: dat wordt gesproken in de Spaanse regio [[Murcia (regio)|Murcia]].
* Paraguyaans-Spaans: dat wordt gesproken in Paraguay, Noord-Argentinië en Oost-Bolivia.
* Rioplatense-Spaans: dat wordt gesproken in Oost-Argentinië en Uruguay.
* Venezolaans-Spaans: dat wordt gesproken in Venezuela.
Die variëteiten kunnen weer verdeeld worden in dialecten. De variëteiten hebben elk hun eigen verschillen in uitspraak, woordenschat en grammatica. De grootste verschillen zitten tussen het Spaans uit Spanje en het Spaans uit Latijns-Amerika. Toch zijn er in beide regio's ook regionale verschillen. Zo is het Mexicaans-Spaans anders dan het Spaans in Argentinië. Het Spaans in Argentinië is namelijk erg beïnvloed door het [[Italiaans]], waardoor sommige klanken anders uitgesproken worden. 

Dat roept de vraag op: kunnen Spaanstaligen elkaar verstaan? Over het algemeen wel. Spaanstalige films, televisieseries en muziek worden vaak in andere Spaanstalige landen ook gekeken en beluisterd. Zo worden veel [[telenovela|telenovela's]] opgenomen in het Mexicaans-Spaans en vervolgens in heel Latijns-Amerika bekeken. Hierdoor weten veel Spaanstaligen de verschillen tussen de dialecten. Het is vergelijkbaar met Vlaamse series in Nederland of Nederlandse series in Vlaanderen. Engelstalige films worden vaak [[nasynchronisatie|genasynchroniseerd]] in twee of drie variëteiten van het Spaans. Vaak wordt dan gesproken voor Castiliaans-Spaans en Mexicaans-Spaans. In sommige gevallen worden ook Spaanstalige producties in andere variëteit ingesproken.

== Woordenschat ==
{| border="1" cellspacing="1" style="border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 95%; margin:1em 1em 1em 0; background: #fbfbfb; width:100%"
|+ Tot 10 tellen
|- bgcolor="#D4E9F6"
! width="33%" |Nederlands
! width="33%" |Spaans
! width="34%" |Uitspraak
|-
|  Eén    || Uno     || ''oeno''
|-
|  Twee   || Dos      || ''dos''
|-
|  Drie   || Tres     || ''tres''
|-
|  Vier   || Cuatro   || ''kwatro''
|-
|  Vijf   || Cinco    || ''cinko '' (slissende c) 
|-
|  Zes    || Seis     || ''seis''
|-
|  Zeven  || Siete    || ''sjète''
|-
|  Acht   || Ocho     || ''otsjo''
|-
|  Negen  || Nueve    || ''noewève''
|-
|  Tien   || Diez     || ''djez ''
|}

{| border="1" cellspacing="1" style="border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 95%; margin:1em 1em 1em 0; background: #fbfbfb; width:100%"
|+Voorstellen
|- bgcolor="#D4E9F6"
! width="33%" |Nederlands
! width="33%" |Spaans
! width="34%" |Uitspraak
|-
|  Hoe heet jij?    || ¿Cómo te llamas?   || ''komo te jamas''
|-
|  Ik heet...       || Me llamo           || ''me jamo''
|}
{| border="1" cellspacing="1" style="border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 95%; margin:1em 1em 1em 0; background: #fbfbfb; width:100%"
|+ Groeten
|- bgcolor="#D4E9F6"
! width="33%" |Nederlands
! width="33%" |Spaans
! width="34%" |Uitspraak
|-
|  Hallo || Hola || ''ola''
|}

{| border="1" cellspacing="1" style="border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 95%; margin:1em 1em 1em 0; background: #fbfbfb; width:100%"
|+ Kleuren
|- bgcolor="#D4E9F6"
! width="33%" |Nederlands
! width="33%" |Spaans
! width="34%" |Uitspraak
|-
| Wit     || Blanco     || ''blanko''
|-
| Rood    || Rojo       || ''rocho''
|-
| Blauw   || Azul       || ''athoel (zet je tong tegen je tanden)''
|-
| Groen   || Verde      || ''berde''
|-
| Bruin   || Marrón     || ''maaron''
|-
| Geel    || Amarillo   || ''amarie-jo''
|-
| Zwart   || Negro      || ''negro (g als in goal)''
|}

{| border="1" cellspacing="1" style="border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 95%; margin:1em 1em 1em 0; background: #fbfbfb; width:100%"
|+ Dagen
|- bgcolor="#D4E9F6"
! width="33%" |Nederlands
! width="33%" |Spaans
! width="34%" |Uitspraak
|-
| Maandag   || Lunes      || ''loenes''
|-
| Dinsdag   || Martes     || ''martes''
|-
| Woensdag  || Miercoles  || ''mjerkoles''
|-
| Donderdag || Jueves     || ''choewèbes''
|-
| Vrijdag   || viernes    || ''bjernes''
|-
| Zaterdag  || Sabado     || ''sabado''
|-
| Zondag    || Domingo    || ''domingo (g als in goal)''
|-
| Welke dag is het vandaag? ||  ¿qué día es hoy? || ''ke diea es oj?''
|}

==Spaanse leenwoorden in het Nederlands==
In het [[Nederlands]] komen een aantal Spaanse [[leenwoord]]en voor. Die woorden verwijzen voornamelijk naar dieren, gerechten en andere culturele zaken. Sommige van die woorden komen uit inheemse talen in Latijns-Amerika. Vervolgens zijn zij via het Spaans (en [[Portugees]]) in het Nederlands terechtgekomen. Voorbeelden zijn:
{{Kolommen2
| Kolom1=
* [[Aioli]] (knoflookdip)
* [[Alligator]] (soort krokodil)
* [[Avocado]] (groente)
* [[Cacao]] (ingrediënt voor chocolade)
* [[Calamares]] (inktvisringen)
* [[Cargo]] (lading)
* [[Cava]] (alcoholische drank)
* [[Chocolade]] (zoete versnapering)
* [[Commando]] (bevel)
* [[Coyote]] (priariwolf)
* [[Escapade]] (dolle streek)
* [[Embargo]] (verbod op handel of communicatie)
* [[Gamba]] (garnaalsoort)
* [[Guerrilla]] (gewapende, niet-militaire groep)
| Kolom2=
* [[Flamenco]] (Spaanse dans)
* [[Lasso]] (werptouw)
* [[Macho]] (overdreven stoere/aggressieve man)
* [[Mojito]] (alcoholische drank)
* [[Paella]] (visgerecht)
* [[Patio]] (binnenplaats)
* [[Poncho]] (soort van jas)
* [[Salsa (saus)|Salsa]] (bepaalde saus)
* [[Siësta]] (middagslaap)
* [[Sigaar]] en [[sigaret]]*
* [[Sombrero]] (Mexicaanse hoed)
* [[Tapas]] (kleine gerechten)
* [[Tequila (drank)|Tequila]] (alcoholische drank)
* [[Tomaat]] (groente)*
}}
De woorden ''tomaat'', ''sigaar'' en ''sigaret'' komen uit het Spaans, maar de spelling en uitspraak zijn aangepast aan de Nederlandse taal. 

{{RomaanseTalen}}
[[Categorie:Romaanse talen]]
[[Categorie:Schoolvakken]]

[[ca:Castellà]]
[[de:Spanische Sprache]]
[[en:Spanish language]]
[[es:Idioma español]]
[[fr:Espagnol]]
[[it:Lingua spagnola]]