Brontekst bekijken van Albanië

{{werk}}
{{Albanië}}
'''Albanië''' is een land in Zuidoost-[[Europa (werelddeel)|Europa]] en wordt tot de [[Balkan]] gerekend. Het land grenst in het zuiden aan [[Griekenland]], in het oosten aan [[Noord-Macedonië]] en [[Servië]] (of het niet volledig erkende [[Kosovo]]), in het noorden aan [[Montenegro]] en in het westen aan de [[Adriatische Zee]]. Er wonen zo'n 3 miljoen mensen en de hoofdstad is [[Tirana]]. Men betaalt er met de [[Albanese lek]] en spreekt [[Albanees]]. 

Het land is lang onderdeel geweest van het [[Ottomaanse Rijk]], maar werd in 1911 onafhankelijk. Hierna werd het eerst een vorstendom, maar in de [[Eerste Wereldoorlog]] werd het bezet door [[Italië]]. In 1920 werd Albanië een republiek en vervolgens een koninkrijk. Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] werd Albanië opnieuw veroverd door Italië. Na de oorlog werd Albanië een communistische dictatuur onder [[Enver Hoxha]], die door het hele land bunkers liet bouwen. Albanië verbrak zijn band in de jaren 60 met de [[Sovjet-Unie]] en raakte enorm geïsoleerd. In 1992 kwam er een einde aan het communisme en werd het land een democratie. 

Albanië is geen onderdeel van de [[Europese Unie]], maar is wel een kandidaat-lidstaat. Dit betekent dat Albanië op weg is om een lidstaat van de EU te worden. Sinds 2020 zijn de onderhandelingen begonnen. 

== Geschiedenis ==
===Voorgeschiedenis===
Albanië heeft een rijk verleden dat terugvoert tot de [[Thracië]]rs en [[Illirië]], later neemt het land een belangrijke plaats in het [[Byzantium|Byzantijnse rijk]]. In 1912 heeft Albanië zich vrij gevochten van het [[Ottomaanse Rijk]] - dit wordt gevierd op 28 november - wat een nationale feestdag is ([[Onafhankelijkheidsdag]]). 

===Onafhankelijkheid===
In 1914 was Albanië korte tijd een vorstendom met als vorst [[Willem I van Albanië|Willem I]], daarna was het tot 1928 een republiek en daarna was het tot 1939 een koninkrijk met als koning [[Zog I van Albanië|Zog I]]. 

===Bezetting door Italië en Duitsland===
In 1939 werd Albanië geannexeerd door [[Italië]], dus Albanië hoorde in de Tweede Wereldoorlog bij de [[Asmogendheden]]. Het land nam tijdens de oorlog bijna een miljoen joden onder zijn hoede, en daarvan zijn er slechts 30 gedeporteerd naar een [[concentratiekamp]]. 

===Communistische dictatuur===
Vanaf de [[Tweede Wereldoorlog]] tot 1998 was het een overtuigd [[Communisme|communistisch]] land en tot 1968 lid van het [[Warschaupact]], tegenwoordig een [[Parlementaire Republiek]]. Onder president [[Enver Hoxha]] werd het land dus streng communistisch en het werd een van de armste, meest afgesloten landen van Europa. Enver Hoxha was het eens met de Chinese [[Mao Zedong]] en Albanië was erg maoïstisch (een stroming binnen het communisme). De [[Sovjet-Unie]] had andere ideeën en Albanië was dan wel communistisch, het was niet bevriend met het machtigste communistische land ter wereld. Nadat ook China een andere weg in sloeg had alleen Albanië nog maoïstische ideeën en het werd nog armer dan het al was. Dat kwam doordat er geen machtig land was dat Albanië steunde. Dat hadden landen als Roemenië en Oekraïne wel.

===Na het communisme===

== Geografie ==
===Algemeen===
[[File:ALB 20070713 img 1227.jpg|300px|left|thumb|[[Tirana]]]]
Albanië heeft een oppervlakte van 28.748&nbsp;km², waarvan 5% uit water bestaat. In Albanië wonen 3 miljoen mensen, voornamelijk Albanezen, maar ook Grieken en andere mensen uit de [[Balkan]]. In en rondom de hoofdstad [[Tirana]] wonen de meeste mensen, ruim 900.000. [[Durrës (stad)|Durrës]] is de tweede stad met 115.000 inwoners en de grootste haven van het land. 

Albanië is een bergachtig land, het hoogste punt is de Maja e Korabit ''(Golem Korab)'' met 2.764 meter, er komen regelmatig kleinere [[aardbeving]]en voor. Het land is rijk aan [[mineraal|minerale]] delfstoffen, in het bijzonder [[aardolie]], [[bruinkool]], [[koper]], [[chroom]], [[zout]], [[bauxiet]] en in mindere mate [[aardgas]].

Albanië ligt in een gebied met een [[gematigd klimaat]]. Door zijn bergachtige terrein komen er veel bergplanten voor die elders in de Balkan zijn uitgestorven, het land bestaat zo ongeveer uit 63% [[Bos (landschap)|bossen]], en diverse kleinere meren. In het wild komen onder andere: [[bruine beer|bruine beren]], [[edelhert]]en, [[wild zwijn|wilde zwijnen]] en [[berggeit]]en voor.

===Steden===
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
! align="center" colspan="11" | 10 grootste steden van het land
|-
! rowspan="23" width:150 |<br>

[[File:Skanderbeg_square_tirana_2016.jpg|200px]]<br>[[Tirana]]<br>
[[Bestand:Durrës_Albania_5.jpg|200px]]<br>[[Durrës]]<br>

! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Nummer   
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Stad
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Inwoners
! rowspan="23" width:150 |
[[Bestand:VloreAtNight.JPG|200px]]<br>[[Vlorë]]<br>
[[Bestand:Elbasan_1.jpg|200px]]<br>[[Elbasan]]<br>

|- 

|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 1 || align="center" | '''[[Tirana]]''' || align="center" | 421.286
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 2 || align="center" | '''[[Durrës]]''' || align="center" | 115.550
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 3 || align="center" | '''[[Vlorë]]''' || align="center" | 79.948 
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 4 || align="center" | '''[[Elbasan]]''' || align="center" | 79.810
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 5 || align="center" | '''[[Shkodër]]''' || align="center" | 74.876
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 6 || align="center" | '''[[Kamëz]]''' || align="center" | 67.301
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 7 || align="center" | '''[[Fier]]''' || align="center" | 57.198 
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 8 || align="center" | '''[[Forçë]]''' || align="center" | 51.683
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 9 || align="center" | '''[[Berat]]''' || align="center" | 36.467
|-
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 10 || align="center" | '''[[Lushnjë]]''' || align="center" | 31.424
|}

===Klimaat===

==Bevolking==
===Algemeen===
[[Bestand:Albania_demography.svg|right|250px|thumb|De ontwikkeling van het aantal inwoners in Albanië]]
De inwoners van Albanië worden Albanezen genoemd. Het land heeft zo'n 3 miljoen inwoners. 83% van de bevolking is etnisch Albanees. Andere bevolkingsgroepen zijn o.a. Grieken, Bulgaren, Macedoniërs, Serviërs en [[Roma]]. De bevolking groeit tegenwoordig al nam deze tussen 1990 en 2010 af. Veel Albanezen wonen door [[emigratie]] buiten Albanië. Een groot deel hiervan woont in [[Kosovo]]. Kosovo is een gebied in Servië, dat zich in 2008 onafhankelijk verklaarden. Ongeveer de helft van de landen, waaronder Nederland, België en Albanië, ziet Kosovo als een zelfstandig land. Veel Albaniërs willen een land vormen met Kosovo. Dit idee wordt vaak ''Groot-Albanië'' genoemd. Overigens wonen er ook veel Albaniërs in buurland Noord-Macedonië. 

===Taal===
[[File:Albanian_Dialects_Map.PNG|left|300px|thumb|De verspreiding van het [[Albanees]]]]
De officiële taal van Albanië is het [[Albanees]]. Albanees is een [[Indo-Europese talen|Indo-Europese taal]], zoals het Nederlands, Engels, Duits en Grieks. Het Albanees is een aparte tak binnen de Indo-Europese talen, waar enkel het Albanees onder valt. Hierdoor heeft het Albanees niet echt talen die nauw verwant zijn aan de taal. Het Albanees wordt geschreven met het Latijnse alfabet. Strikt genomen zijn er twee belangrijke dialecten; namelijk het Gegisch in het noorden en het Toskisch in het zuiden. De standaardtaal is gebaseerd op het Toskisch. Tussen de twee dialecten kan verschil zitten en sommige taalkundigen zien het eerder als twee aparte talen. De Albanese schrijftaal bestaat overigens pas sinds omstreeks 1900. 

Minderheidstalen zijn onder meer het [[Grieks]], [[Macedonisch]], [[Romani]], [[Aroemeens]] en [[Servisch]]. [[Turks]] en [[Italiaans]] worden door veel immigranten gesproken. De Italiaanse taal is overigens ook erg geliefd als vreemde taal en Italiaanse muziek en televisie zijn erg populair in het land. 

===Religie===
[[Bestand:Labova_e_Kryqit3.jpg|right|300px|thumb|De Mariakerk in [[Labova e Kryqit]] is één van de oudste kerken in Albanië]]
Anders dan andere Europese landen heeft Albanië een [[islam|islamitische]] meerderheid. Dit is zo ontstaan gedurende het [[Ottomaanse Rijk]] en is al eeuwen zo. 57% is islamitisch, meestal [[soennitisch]], en woont in het noorden. Enkel Kosovo heeft een grotere islamitische bevolking in Europa. Het christendom heeft aanhang onder 17% van de bevolking. Christenen zijn vaak aanhangers van de [[Albanees-Orthodoxe Kerk]] of de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. Katholieken wonen vaak in het noorden. In het zuiden zijn er ook veel aanhangers van de [[Grieks-Orthodoxe Kerk]], voornamelijk onder de Griekstalige inwoners. 

Tegenwoordig geldt er in Albanië [[godsdienstvrijheid]]. Tussen 1967 en 1990 was religie strafbaar en waren alle kerken en moskeeën gesloten. Tegenwoordig houdt de Albanese overheid geen geloofscijfer meer bij. Alle instellingen zijn op alle christelijke en islamitische feestdagen gesloten. 

=== Bloedwraak ===
In het noorden van Albanië doen veel families nog aan [[bloedwraak]]. Dat is een oude traditie die bepaalt dat wanneer iemand wordt vermoord, zijn of haar familie zich mag wreken. Dan mogen ze de dader vermoorden, maar ook zijn of haar familieleden. Dat leidt vaak tot jarenlange ruzies tussen familieleden, waarbij veel mensen worden vermoord. Ook durven veel mensen hun huis niet uit omdat ze bang zijn dat ze anders worden vermoord.

==Politiek==
===Staatsinrichting===
[[File:Kuvendi_i_Shqipërisë.jpg|left|300px|thumb|Het gebouw van de Volksvergadering]]
Albanië is een democratische republiek en heeft [[president]] als staatshoofd. De huidige president van Albanië is [[Ilir Meta]]. Om de vijf jaar wordt de president gekozen in rechtstreekse verkiezingen. De president benoemt vervolgens de premier, die de regering leidt. De huidige premier van het land is [[Edi Rama]], die eerder burgemeester van Tirana was. Rama is tevens de minister van Buitenlandse Zaken van het land. De premier van Albanië is namelijk ook minister van Buitenlandse Zaken. 

Het parlement van Albanië wordt de [[Volksvergadering van Albanië|Volksvergadering]] genoemd. Het bestaat uit één kamer van 140 zetels. 100 leden worden rechtstreeks door de bevolking gekozen en de andere 40 leden worden via een [[districtenstelsel]] gekozen. De verkiezingen lopen over het algemeen eerlijk. Een uitzondering waren de verkiezingen van 1996, waarbij veel [[fraude]] was. 

===Bestuurlijke indeling===
[[Bestand:AlbaniaNumberedPrefectures.png|right|150px]]
Albanië is onderverdeeld in 12 prefecturen. Dit zijn:
# [[Berat (prefectuur)|Berat]], met als hoofdstad [[Berat (stad)|Berat]].
# [[Dibër (prefectuur)|Dibër]], met als hoofdstad [[Peshkopi]].
# [[Durrës (prefectuur)|Durrës]], met als hoofdstad [[Durrës]].
# [[Elbasan (prefectuur)|Elbasan]], met als hoofdstad [[Elbasan]].
# [[Fier (prefectuur)|Fier]], met als hoofdstad [[Fier (stad)|Fier]]. 
# [[Gjirokastër (prefectuur)|Gjirokastër]], met als hoofdstad [[Gjirokastër]]. 
# [[Korçë (prefectuur)|Korçë]], met als hoofdstad [[Korçë]].
# [[Kukës (prefectuur)|Kukës]], met als hoofdstad [[Kukës]]. 
# [[Lezhë (prefectuur)|Lezhë]], met als hoofdstad [[Lezhë]].
# [[Shkodër (prefectuur)|Shkodër]], met als hoofdstad [[Shkodër]]. 
# [[Tirana (prefectuur)|Tirana]], met als hoofdstad [[Tirana (stad)|Tirana]]. 
# [[Vlorë (prefectuur)|Vlorë]], met als hoofdstad [[Vlorë]]. 

===Albanië en de Europese Unie===
[[File:European_Union_Albania_Locator_(with_internal_borders).svg|left|300px|thumb|Albanië en de Europese Unie]]
Sinds 2009 is Albanië een kandidaat-lidstaat om toetreden tot de [[Europese Unie]]. Albanië wil toetreden om de economie te verbeteren en meer [[welvaart]] te krijgen. Het land is nog altijd in één van de armste landen in Europa, al is armoede over de jaren heen afgenomen. Albanië hoopt ook dat een toetreding tot de Europese Unie goed is voor het toerisme en de handel. Het land krijgt na de toetreding ook veel geld om o.a. infrastructuur te verbeteren. Een voorwaarde voor het toetreden is het bestrijden van [[corruptie]], waar het land nog altijd mee te maken heeft. Toen het land begin 2020 de onderhandelingen wilde starten, net als [[Noord-Macedonië]], wezen Frankrijk en Nederland dit af. Na het aanpassen van de onderhandelingsprocedure stemden beide landen wel toe. 

Ondanks de grote islamitische bevolking is Albanië een erg westers land. Het land heeft een goede band met o.a. Duitsland en Italië. De Amerikaanse president [[George W. Bush]] noemde het land zelfs "één van de grootste bondgenoten van de VS". Bush werd tijdens zijn staatsbezoek in 2007 als held onthaald en heeft tevens een standbeeld.

== Economie ==
[[File:Albaniens_kust.jpg|left|300px|thumb|De Albanese kusten zijn bekend vanwege de vele olijven- en vijgenbomen.]]
Albanië heeft een kleine economie en is nog altijd één van de armste landen van Europa. In het land wordt betaald met de [[Albanese lek]]. 58% van de bevolking werkt in de landbouw, maar landbouw is slechts goed voor 25% van de economie. De meest verbouwde gewassen zijn [[tabak]], [[citrus]]vruchten, [[vijg]]en, [[maïs]], [[olijf|olijven]], [[aardappel]]s en melkproducten. Ook [[wijn]] is een belangrijk product. 

Vanaf de [[politiek]]e omwentelingen - van het [[communisme]] naar [[democratie]], sinds 1998 - wordt het [[toerisme]] een steeds belangrijker onderdeel van de Albanese economie. Toerisme is tegenwoordig de belangrijkste bron van inkomsten. Veel toeristen komen voor de kusten. De belangrijkste handelspartners van Albanië zijn [[Italië]], [[Duitsland]], [[Kosovo]], [[Griekenland]], [[China]] en [[Noord-Macedonië]].

== Foto-galerij ==
<gallery>
Bestand:Europe location ALB.png|Locatie in Europa
Afbeelding:Albania_space.jpg|Satellietfoto
Afbeelding:Adriatischezee sat.jpg|Satellietfoto
Afbeelding:Panair Korab.jpg|Panair Korab de hoogste berg van Albanië
</gallery>

==Externe link==
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html CIA worldfactbook]

{{Navigatie Europese Unie}}
{{Navigatie Landen Europa}}
[[Categorie:Landen]]
[[Categorie:Landen van Europa]]

[[de:Albanien]]
[[es:Albania]]
[[en:Albania]]
[[fr:Albanie]]
[[it:Albania]]