Brontekst bekijken van Uruguay

{{Uruguay}}
'''Uruguay''' (spreek uit als ''Oeroekwaj'') is een land in [[Zuid-Amerika]]. Het land grenst in het westen aan [[Argentinië]], in het noorden aan [[Brazilië]] en in het oosten en zuiden aan de [[Atlantische Oceaan]]. De hoofdstad van het land is [[Montevideo]] en er wordt overwegend [[Spaans]] gesproken. 

Het land heet officieel de republiek ten oosten van de Uruguay. Het land is vernoemd naar de [[Uruguay (rivier)|gelijknamige rivier]], die grens vormt met Argentinië. Het land ten oosten van deze rivier behoord tot dit land. Over het algemeen is Uruguay een erg vlak land, waar de [[Río Negro]] doorheen stroomt. Veel rivieren van het land komen uit in de [[Río de la Plata]], een zeearm in het zuiden. 

Uruguay was net als veel andere Zuid-Amerikaanse landen oorspronkelijk een [[kolonie]] van [[Spanje]]. In 1828 verklaarde het land zich onafhankelijk en kreeg in 1830 een eigen grondwet en parlement. Begin 20e eeuw groeide het land uit tot één van de meest democratische landen in Amerika. In deze tijd ontwikkelde het land zich tot een moderne staat en was er economische voorspoed. Tussen 1973 en 1985 heerste het leger over het land; een militaire [[junta]]. Vanaf 1981 kwam de democratisering op gang en tegenwoordig is Uruguay weer een echte democratie. 

Het land staat bekend als één van de stabielste en minst [[corrupt]]e landen in Zuid-Amerika. Doordat het land economisch erg stabiel en vrij rijk is wordt het ook wel het ''Zwitserland van Zuid-Amerika'' genoemd. Uruguay is tegenwoordig een vrij [[liberalisme|liberaal]] land; het is naast [[Canada]] één van de twee landen waar [[cannabis]] volledig legaal is en ook is het [[homohuwelijk]] er toegestaan. 

==Geschiedenis==
===Oorspronkelijke bewoners===
Voor de Europese overheersing leefde er een volk genaamd de Charrúa in het huidige Uruguay. Deze groep was meer naar het zuiden gedreven door een ander volk, de Guaraní. De Guaraní leefden oorspronkelijk in Paraguay, maar er waren ook stammen in Uruguay. Toen de Europese kolonisten aankwamen waren er rond de 9.000 Charrúa en 6.000 en Guaraní. Tijdens de kolonisatie van Uruguay werden de Charrúa volledig uitgeroeid door de eerste president van het land. Ook organiseerde hij een genocide op de Guaraní; die tegenwoordig nog veel in Paraguay leven. 

===Kolonisatie===
De Portugezen waren in 1512 de eersten die voet aan wal in Uruguay zetten, de Spanjaarden kwamen pas in 1516. Beide landen deden aanvankelijk geen poging om het gebied te koloniseren. In de regio was geen goud of zilver te vinden en daarnaast kwamen de oorspronkelijke bewoners in opstand tegen de kolonisten. Hierdoor was het voor de twee landen niet aantrekkelijk om het gebied te koloniseren en bleef het een stukje niemandsland. Niemandsland of niet, Uruguay was wel onderdeel van een conflict tussen Portugal (dat Brazilië had) en Spanje (dat o.a. Argentinië had). Het gebied lag op de grens van hun koloniale rijken. Zowel de Spanjaarden als Portugezen wilden het grootste koloniale rijk hebben om hun macht in de wereld te kunnen tonen. 

De Spanjaarden introduceerden graan in de regio en dit werd de belangrijkste bron van inkomsten. Het graan werd verscheept naar Europa, waar het werd verkocht en brood van gemaakt werd. In 1624 stichtten de Spanjaarden het dorpje Soriano, wat de eerste vaste woonplaats in het land werd. De Portugezen stichtten ook hun eigen dorp, namelijk Colonia del Sacramento, rond 1670. De Portugezen hielden zich echter meer bezig met Brazilië, wat een enorm grote kolonie was. Hierdoor konden de Spanjaarden beetje bij beetje het zuiden van Uruguay in handen krijgen. De Spanjaarden stichtte de hoofdstad Montevideo in de 18e eeuw. De stad lag tegenover de grote stad Buenos Aires en profiteerde van de bloeiende handel. De Río de la Plata veranderde in een belangrijke economische regio. 

Begin 19e eeuw kregen ook de Portugezen, de Britten en andere Europese landen door dat de Río de la Plata en belangrijke economische regio was. Er was een conflict tussen de Britten, Portugezen en Spanjaarden over de regio; alle landen wilden het hebben. Tussen 1806 en 1807 deden de Britten een onsuccesvolle poging om de gehele regio in handen te krijgen. Echter, de Britten wisten alleen Montevideo te veroveren en hielden deze kolonie zo’n half jaar aan voordat ze het weer teruggaven aan de Spanjaarden. De Britten hadden dit moment gekozen omdat ze dachten dat de oorlogen met Napoleon in Europa voor afleiding zou zorgen, maar dat liep anders. De Britten gaven de hoop op een Zuid-Amerikaanse kolonie op en stichtten later in de 19e eeuw in Afrika hun koloniale rijk. 

===Onafhankelijkheid===
Begin 19e eeuw werden stap voor stap bijna alle Zuid-Amerikaanse koloniën onafhankelijk. De Europese ideeën over vrijheid en onafhankelijkheid hadden ook Zuid-Amerika bereikt. In Uruguay speelde José Gervasio Artigas een belangrijke rol bij de onafhankelijkheid. In die tijd was het Spaanse Rijk aan het vervallen en was als grootmacht ingehaald door Frankrijk en Engeland. Op 11 mei 1911 organiseerde hij een opstand tegen de Spaanse overheerser, wat een succesvolle veldslag werd. Uruguay behoorde tot dezelfde regio als Buenos Aires in het huidige Argentinië. De veldslag zorgde voor een soort van nationalisme, wat ervoor zorgde dat er strijd om onafhankelijkheid ontstond. Buenos Aires nam de stad Montevideo in, maar Artigas veroverde deze weer terug in 1815. Uruguay stond toen bekend als Banda Oriental. 

In 1816 stuurde Portugal via Brazilië troepen naar Uruguay. De Portugezen probeerde te profiteren van de strijd in Uruguay om de kolonie in te nemen. In 1817 bereikten ze de hoofdstad en Uruguay werd omgedoopt in Cisplatina en behoorde nu tot het Portugese Rijk. Dit duurde niet voor lang, aangezien in 1822 Brazilië onafhankelijk werd van Portugal en Portugal dus ook Uruguay verloor. Hierna ontstond een korte oorlog met Brazilië over de onafhankelijkheid. Het verdrag van Montevideo regelde dat Uruguay op 25 augustus 1828 een onafhankelijke staat werd. Twee jaar later kreeg het land haar eigen parlement en een grondwet. 

===Burgeroorlog===
Net als in veel Zuid-Amerikaanse landen brak in Uruguay na de onafhankelijkheid een strijd uit tussen de liberalen (de Colorados) en de conservatieven (de Blancos). Beide groepen vochten over wie het land mocht besturen. De liberalen werden gesteund door de rijken, de stedelingen en de handelaren, terwijl de conservatieven gesteund werden door de mensen op het platteland (voornamelijk boeren). Daarnaast bemoeide Argentinië zich in de strijd in Uruguay. De Argentijnse liberalen steunden de Uruguayaanse liberalen en de Argentijnse conservatieven de Uruguayaanse conservatieven. Beide landen hadden een conservatieve leider, die ook nog eens goed bevriend waren. 

Dit veranderde toen de liberalen met steun van de Argentijnse liberalen de Uruguayaanse president Oribe omverwierpen. Deze president vluchtte naar Argentinië, terwijl de liberale leider Rivera de nieuwe president werd. Rivera verklaarde de oorlog aan de Argentijnse president Rosas in 1839 en hiermee begon de Guerra Grande (Grote Oorlog). In 1841 probeerde het Argentijnse leger de hoofdstad Montevideo in handen te krijgen, maar dit mislukte. Vervolgens werd er negen jaar gestreden. Uruguay kreeg hulp van onder meer de Britten, de Fransen en de Italianen. Hoewel zij tegen de Argentijnse president waren, waren ze tegen 1849 klaar met vechten en besloten een verdrag te sluiten. Uruguay kwam onder Rosas, maar dit zorgde voor een opstand. Daarnaast besloot Brazilië zich met de kwestie te bemoeien, waardoor Oribe in 1851 verslagen werd. Dit betekende het einde van de burgeroorlog. 

===Een modern land===
Het verdrag had bijzaak dat Brazilië een alliantie met zowel Argentinië en Uruguay startte, vergelijkbaar met de Geallieerden. Alle drie de landen besloten in 1865 Paraguay binnen te vallen en wisten succesvol het Paraguayaanse leger te verslaan. De conservatieven wisten in 1872 meer macht te krijgen door middel van een verdrag. Zo kregen ze een aantal districten in handen en kregen belangrijke functies. De conservatieven kregen echter steeds meer macht en de liberalen waren hier niet blij mee. Een poging om de macht in te perken zorgde voor een opstand, die in 1904 uiteindelijk stopte. Ondertussen was na het afzetten van de president in 1875 Uruguay een militaire junta geworden en bleef dit tot aan 1890. De junta zorgde ervoor dat Uruguay een moderne staat werd en zorgde voor sociale en economische hervormingen. Ook kwamen er veel immigranten vanuit Spanje en Italië naar Uruguay.

Begin 20e eeuw groeide Uruguay uit tot een welvarend en rijk land. De economie groeide, het land was stabiel en er werden welvaartsprogramma's georganiseerd. In 1931 kreeg het land echter te maken met de gevolgen van de economische wereldcrisis. Er was grote werkeloosheid en veel rellen waarin betogers en politieagenten stierven. In 1933 werd een coup georganiseerd, waarbij het parlement en de regering werden afgezet. In 1934 kwam er een nieuwe grondwet, maar deze zorgde voor een zwakkere economie en minder sociale hervorming. In 1938 werd [[Alfredo Baldomir]] die onder druk van werkers en politieke partijen vrije verkiezingen, vrijheid van meningsuiting en een nieuwe grondwet beloofde. 

In 1939 verklaarde het land zich neutraal vanwege de [[Tweede Wereldoorlog]]. Hoewel het land zich dus niet bemoeide met de oorlog, zocht een Duits schip wel onderdak in de haven van Montevideo in de [[zeeslag bij Río de la Plata]]. Dit schip werd echter later uitgewezen. In de jaren 50 ging het opnieuw slechter met het land, toen er wereldwijd minder vraag was naar landbouwproducten uit Uruguay. Dit leidde tot protesten van arbeiders en studenten. Ook kwam er een gewapende groep op, de [[Tupamaros]], in de jaren 60. De Tupamaros overvielen banken, kidnapten mensen en deden pogingen om de regering om ver te werpen. 

===Militaire junta===
In 1968 riep president [[Jorge Pacheco]] de noodtoestand uit en in 1972 werd de vrijheden van de burgers opnieuw ingekort. Een jaar later, in 1973, werd de militaire dictatuur ([[junta]]) ingesteld. Het parlement werd gesloten en de legerleiding trad hard op tegen kritiek. Volgens de bronnen zijn in de periode tussen 1973 en 1985 slechts 200 Uruguayanen vermoord of verdwenen, waarvan het grootste gedeelte naar het buitenland werd gebracht. Echter werden honderden inwoners gemarteld of vastgezet. Volgens [[Amnesty International]] had Uruguay op dat moment het hoogste aantal gevangenen per inwoners ter wereld. Geschat werd dat één op de 500 inwoners werden gevangengenomen en meestal ook gemarteld werden.

===Herstel van de democratie===
Vanaf 1981 werd er al begonnen met de democratisering van het land en in 1984 werd uiteindelijk de militaire dictatuur opgeheven. Tot in de jaren 90 werd de economie in het land hervormd en werden ook het onderwijs, het verkiezingssysteem en de sociale veiligheid verbeterd. Uruguay ging in deze periode een hele welvarende toekomst tegemoet, maar dat veranderde in 2002. De economie van Uruguay is sterk gekoppeld aan die van Argentinië en Brazilië; deze landen vormen samen met Paraguay de [[Mercosur]] (een douane-unie). Toen de economie van Argentinië in 2002 volledig instortte trok het ook de economie van Brazilië en Uruguay mee. De werkeloosheid steeg met 10% en meer dan 30% van de bevolking leefde in armoede. 

De armoede leidde ertoe dat de linkse politieke partijen aan de macht kwamen. Zij zorgden ervoor dat de armoede werd ingeperkt en de buitenlandse investeringen omhoog gingen. Dit zorgde ervoor dat Uruguay relatief snel uit de economische crisis kwam en de staatsschuld snel daalde. In 2012 werd [[abortus]] in het land gelegaliseerd en in 2013 het [[homohuwelijk]] als het tweede land in Zuid-Amerika. In 2013 werd Uruguay het eerste land ter wereld waar [[cannabis]] volledig legaal werd; dit om te zorgen dat de drugscriminaliteit stopte.

==Geografie==
===Landschap===
Uruguay is na [[Suriname]] het kleinste land van Zuid-Amerika en ook [[Frans-Guyana]] is kleiner dan Uruguay. Het land is grotendeels vlak of bestaat uit heuvelland. Het zuiden van het land wordt grotendeels gevormd door golvende heuvels. De [[Cerro Catedral (Uruguay)|Cerro Catedral]] (oftewel ''Kathedraalheuvel'') is met 513 meter het hoogste punt van het land. 

Het land heeft een kustlijn van zo'n 660 kilometer. Vier rivieren en bassins spelen een belangrijke rol in het land; de [[Río de la Plata]] (''rivier van het zilver''), de [[Uruguay (rivier)|Uruguay]], de [[Laguna Merín]] en de [[Río Negro (Uruguay)|Río Negro]] (''zwarte rivier''). De Río Negro is de belangrijkste hiervan. De rivieren spelen een belangrijke rol van oudsher in het contact met de buurlanden en het achterliggende land. De rivieren zorgen tegenwoordig ook voor de productie van [[elektriciteit]] door middel van waterkracht. Aan de Atlantische kust zijn er diverse [[lagune]]s. Het land telt voor de rest 10 nationale parken. 

===Klimaat===
Het land heeft een relatief mild klimaat. In het gehele land geldt hetzelfde klimaat, al kunnen kleine verschillen voorkomen. Een hoge vochtigheid, veel neerslag en mist komen vaak voor in het land. Door het gebrek aan bergen kan het in het land hard waaien en kan het weer gemakkelijk omslaan. In zowel de winter als zomer kan het weer hierdoor snel veranderen en variëren van dag tot dag. Hitte komt meestal uit het noorden, vanuit Brazilië, en de koude wind komt meestal vanaf de [[Pampas]] in Argentinië.

De temperatuur blijft gedurende het jaar vrij stabiel. De zomers worden afgekoeld door koude wind van de oceaan en de winters zijn nooit heel erg koud. De meeste regen valt in de herfst, maar ook de regen is vrij regelmatig verspreid over het jaar. 's Winters wordt het tussen de 12 en 9 graden en 's zomers tussen de 26 en 22 graden. De hoogste temperatuur ooit gemeten in het land is 44 graden en de laagste is -11 graden. 

===Flora en fauna===
Het land is grotendeels bedekt met natuurlijke [[weide]]n, maar de grootste plantensoorten zijn echter te vinden rond rivieren, in de woestijnen, in de ravijnen en aan de kusten. Eén van de grootste en bekendste plantensoorten in het land zijn de [[ombú]]es; grote, brede bomen tussen 12 en 18 meter hoog en bevinden zich in het grensgebied met Brazilië. Andere veel voorkomende plantensoorten zijn de [[dennenboom]], de [[jasmijn]], de [[ceder]], de [[eik]], de [[ficus]], de [[cactus]], de [[rozemarijn]], de [[klimop]], de [[suikerbiet]], de [[palm]] en diverse fruitbomen, zoals de [[appel]]boom, de [[banaan|bananenboom]] en de [[sinaasappel]]boom. De [[eucalyptus]] komt ook voor in Uruguay, maar is een exoot overgekomen uit Australië. De bloemen van de  ''[[Erythrina crista-galli]]'' (in het Spaans ''ceibo'' genoemd) zijn de nationale bloemen van het land (en van Argentinië). De boom staat bekend om zijn dieprode bloemen en wordt tussen de 5 en 8 meter hoog. 

Het aantal [[poema|poema's]], de [[capibara|capibara's]] en [[nandoe|nandoes]] loopt al jaren terug en deze dieren zijn op dit moment beschermde diersoorten geworden. Qua vogels zijn de kip, de [[cayennebosral]], de [[ roodbonte dwergral]], de [[Braziliaanse dwergral]], de [[monniksparkiet]] en ook de [[pinguïn]]s zijn veel voorkomende diersoorten. Daarnaast zijn diverse soorten [[papegaai]]en.

==Bevolking==
===Bevolkingsgroepen===
Het grootste deel van de Uruguayanen zijn de nazaten van de Europese immigranten. Net als in [[Argentinië]] en [[Chili]] is het grootste gedeelte van de oorspronkelijke bevolking verdreven of vermoord. De verdreven bevolking leeft nu in landen waar ze toen wel welkom waren, zoals Brazilië en [[Paraguay]]. Enkele oorspronkelijke bewoners leven nog steeds in Uruguay en veel Uruguayanen hebben een verre voorouder die van deze bewoners afstamde. De Europese immigranten kwamen vooral uit [[Spanje]] en [[Italië]], twee landen waar gedurende late 19e eeuw en de vroege 20e eeuw veel werkeloosheid heerste. Daarnaast is er een kleine groep die uit diverse Europese landen afkomstig is, zoals Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Portugal. 

8% van de bevolking is [[mestizo]], oftewel heeft zowel Europese wortels als wortels van de oorspronkelijke bewoners. 4% van de bevolking heeft een Afrikaanse afkomst. Vanuit Uruguay zijn er ook veel mensen geëmigreerd, vooral tijdens de militaire dictatuur. Tijdens de dictatuur vluchtte mensen vooral naar Europa, Canada, Australië en de [[Verenigde Staten]]. In Europa waren vooral Italië, Spanje en Frankrijk populair. Na het vallen van de dictatuur werden Brazilië en Argentinië een populaire bestemming. 

===Religie===
Uruguay heeft sinds 1917 een [[scheiding tussen kerk en staat]] en stond tot aan de dictatuur bekend als een land dat alle religies accepteerde. Sinds de jaren 80 is dit weer het geval. 58% van de bevolking is [[christendom|christelijk]], waarvan de meeste katholiek zijn. Er is daarnaast een kleine gemeenschap protestanten. De Uruguayaanse protestanten probeerden de katholieken tot het protestantisme te bekeren, maar door het toenemende ongeloof mislukte dit. In vergelijking met andere Latijns-Amerikaanse landen heeft Uruguay één van de hoogste percentages niet-gelovigen. 30% zegt wel in een god of hogere macht te geloven, maar is niet verbonden aan een geloof, terwijl 13% zich niet-gelovig noemt. 

In de jaren 20 en 30 had Uruguay een grote Joodse gemeenschap, aangezien het één van de weinige landen was die he jodendom accepteerde. Tijdens de dictatuur zijn veel joden echter gevlucht naar o.a. de Verenigde Staten en [[Israël]]. Hoewel de vrijheid van godsdienst in de jaren 80 werd hersteld, bleven veel joden in het buitenland wonen. 

==Cultuur==
===Media===
Volgens de [[Verslaggevers Zonder Grenzen]] staat Uruguay op de 18e plek in een lijst met 180 landen met de meeste [[persvrijheid]]. In Uruguay is vrijheid van de pers gegarandeerd onder de grondwet, met uitzondering van haatzaaien, oproepen tot geweld en het "beledigen van de natie". In het land zijn er rond de 100 kranten en weekbladen, 100 radiostations en 20 televisiezenders. Toegang tot radio en televisie is in haast het hele land mogelijk. 

De staatsomroep van Uruguay heet de [[SODRE]]. De bekendste en meest verspreide kranten in het land zijn ''[[El País (Uruguay)|El País]]'', ''[[El Día (Uruguay)|El Día]]'' en ''[[Búsqueda]]''. Het nieuwsagentschap van de Mercosur, ''[[MercoPress]]'', is tevens in het land gevestigd. 

==Politiek==
Uruguay is een republiek en heeft een gekozen president. Een president wordt, samen met de vicepresident, in rechtstreekse verkiezingen gekozen door de bevolking voor een periode van vijf jaar. Na deze vijf jaar mag de president zichzelf niet meer herkiesbaar stellen; oftewel hij mag geen twee periodes achter elkaar president zijn. Stelt een voormalig president zich na een andere president herkiesbaar is dit wel toegestaan. De huidige president [[Tabaré Vázquez]] was tussen 2005 en 2010 president en tussen 2015 en 2020. Per 1 maart 2020 wordt [[Luis Alberto Lacalle Pou]] de nieuwe president van het land. 

Het parlement van Uruguay bestaat uit twee kamers; de Senaat en de Kamer van Afgevaardigden. De Senaat bestaat uit 30 leden en de vicepresident is voorzitter van de Senaat. De Kamer van Afgevaardigden bestaat uit 99 leden. Een wet moet eerst door de Kamer van Afgevaardigden en vervolgens door de Senaat om geldig te zijn. Zowel de Senaat als de Kamer van Afgevaardigden worden om de vijf jaar rechtstreeks door het volk gekozen in verkiezingen. 

Vanaf de jaren 80 tot 2004 was de macht van het land vooral in handen van (centrum-)rechtse politieke partijen. Dit waren de Nationale Partij en de Coloradopartij. Sinds 2004 is de macht echter in handen van (centrum-)linkse partijen, die verenigd zijn onder de naam Encuentro Progresista-Frente Amplio-Nueva Mayoría (''Progressief centrum-Breed front-Nieuwe meerderheid''). Zowel president Vázquez als president [[José Mujica]] waren van deze partij. 

==Bronnen==
* [http://discover-uruguay.weebly.com/cultuur.html Auteur onbekend (datum onbekend). ''Discover Uruguay''], discover Uruguay. Bekeken op 25 december 2019.
* [https://es.vikidia.org/wiki/Uruguay Meerdere auteurs (4 maart 2019). ''Uruguay''], Vikidia español. Bekeken op: 25 december 2019.
* [https://nl.wikipedia.org/wiki/Uruguay Meerdere auteurs (3 december 2019). ''Uruguay''], Nederlandstalige Wikipedia. Bekeken op 11 augustus 2019 & 25 december 2019.
* [https://en.wikipedia.org/wiki/Uruguay Meerdere auteurs (21 december 2019). ''Uruguay''], English Wikipedia. Bekeken op 24 december 2019.
* [https://www.landenkompas.nl/uruguay Auteur onbekend (datum onbekend). ''Uruguay''], landenkompas.nl.

{{Navigatie landen Zuid-Amerika}}
[[Categorie:Landen]]
[[Categorie:Uruguay| ]]
[[Categorie:Landen van Zuid-Amerika]]

[[de:Uruguay]]
[[en:Uruguay]]
[[es:Uruguay]]
[[fr:Uruguay]]
[[it:Uruguay]]