Brontekst bekijken van Groningen (stad)

{{Infobox gemeente Nederland
|Naam= Groningen
|Vlag= [[Bestand:Flag Groningen city.svg|125px|center]]
|Wapen= [[Bestand:Groningen stad wapen.svg|125px|center]]
|Locatie= [[Bestand:Map - NL - Municipality code 0014 (2009).svg|300px]]
|Provincie= [[Groningen (provincie)|Groningen]]
|Inwoners= 202.000 (2014)
|Oppervlakte= 83,75 km²
|Hoofdplaats= Groningen
|Burgemeester= [[Peter den Oudsten] ([[PvdA]])
|Postcode= 9700-9747
|Netnummer= 050
|Website= [http://www.gemeente.groningen.nl www.gemeente.groningen.nl]
}}
[[Afbeelding:Stadhuis Groningen.jpg|right|300px|thumb|het [[stadhuis van Groningen]]]]

'''Groningen''' is de stad en gemeente in de Nederlandse provincie [[Groningen (provincie)|provincie Groningen]]. Groningen is ook de hoofdstad van de provincie Groningen. Veel Groningers noemen de stad ook wel gewoon ''Stad'' of ''Grunnen''. De [[burgemeester]] is [[Peter Erick Johan den Oudsten]]. Groningen telt per november 2014 202.000 inwoners en daarmee is het de op zeven na grootste [[stad]] in [[Nederland]]. Het is de belangrijkste en enige grote stad in Noord-Nederland. Groningen heeft daarmee een belangrijke centrum-functie voor de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel. Groningen telt een aantal belangrijke en grote voorzieningen, zoals het UMCG (ziekenhuis), de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen, het hoofdkantoor van DUO, een filiaal van de Bijenkorf, het op twee na grootste IKEA filiaal van heel Europa, de grootste JUMBO supermarkt van heel Nederland en een groot uitgaansleven. Groningen heeft ook een eigen [[luchthaven]], [[Groningen Airport Eelde]], gelegen in het dorpje [[Eelde]], [[Drenthe]]. Vanaf Groningen Airport Eelde vertrekken vluchten naar Londen, Turkije, Spanje, Griekenland, etc.

==Naam==
Groningen is een variant op de naam ''Groeningen'', wat niet helemaal zeker is. Dichters probeerden Groningen te koppelen aan het verhaal over het [[Paard van Troje]]. De hoofdpersoon was ''Gruno''. Een Duits volk dat Groningen heeft gesticht, zou de stad ook zo genoemd hebben. Een andere theorie is dat Groningen is vernoemd naar het kasteel ''Grunoburg'', dat stond bij [[Hunze]]. Nog een andere theorie bevestigd dat de naam afstamt van de naam ''Groni''. Later zou er in de 11de eeuw een rivier de naam ''Gronesbeke'' krijgen. De naam Groningen zou dan ''bij de lieden van Groni'' betekenen. Weer een andere theorie zegt dat de naam Groningen is afgeleid van de woorden ''Groen-inge'', wat ''Groene velden'' betekent. Waar de naam Groningen vandaan komt is dus nog onbekend, maar de kans is het grootst dat de laatste twee theorieën kloppen.

==Geschiedenis==
===Ontstaan===
[[Bestand:Plattegrond van de stad Groningen in 1575.jpg|left|300px|thumb|Een kaart van Groningen uit 1575.]]
Groningen is oorspronkelijk gebouwd op een uitloper van de [[Hondsrug]]. In 1040 wordt Groningen voor het eerst genoemd, onder de naam ''Villa Cruoninga''. Met behulp van een methode is onderzocht dat Groningen tussen 3950 en 3720 V. Chr. bewoond werd. In de 3de eeuw kwam er een vaste bewoning in Groningen. Groningen bestaat oorspronkelijk uit twee kernen. 

===Middeleeuwen===
In 1040 wordt Groningen voor het eerst genoemd. Groningen wordt dan genoemd in een brief, waarin staat dat de Duitse keizer goederen en rechten aan de Utrechtse kerk schonk. Vanaf 1040 werd Groningen een handelsstad. Rond 800 werd de eerste kerk van Groningen gesticht, de [[Martinikerk (Groningen)|Maartenskerk]]. Doordat Groningen in die tijd op de grens van [[Drenthe]] naar [[Friesland]] lag, was het een belangrijke plaats. In de 12de eeuw was er een grote strijd tussen de Utrechtse bisschop en de inwoners van Groningen. De Utrechtse bisschop was landsheer van Groningen, maar vanwege de afstand was dit moeilijk. De bisschop [[Hartbert van Bierum|Hartbert]] wilde de problemen oplossen en wees zijn broer aan als landsheer van Groningen. In Groningen ontstonden er twee partijen. De ene partij was voor de landsheer en de andere partij waren tegen en werden de ''Stadjers'' genoemd. Ze wilde zelfstandig worden. 

In de 13de eeuw bouwde de Stadjers een omwalling, om zo hun macht te tonen. Ook kwam er een veldslag, de [[Slag bij Ane]]. De macht van de bisschop wordt hierdoor minder. Groningen strekt zich hierna weinig aan van de bisschop. Later komen er in Groningen nog een kerk, de [[Der Aa-kerk]], en twee kloosters. In Groningen wordt ook een gasthuis gebouwd, het [[Pelstergasthuis]]. In de 14de eeuw krijgt Groningen stadsrechten en wordt een Hanzestad.

===Stadstaat===
[[Bestand:Vrijheidsboom Groningen 1795.jpg|right|250px|thumb|Een schilderij van Groningen uit 1795.]]
De vijftiende eeuw was voor Groningen een gunstige periode. Groningen is in die tijd de grootste stad van Noord-Nederland. De stad heeft een eigen strijdkracht, hierdoor zijn er niet veel conflicten. Groningen krijgt ook steeds meer gebied en groeit uit tot een stadstaat. Het [[Oldambt]], [[Westerkwartier]], [[Hunsingo (streek)|Hunsingo]] en [[Fivelingo (streek)|Fivelingo]] worden veroverd. In verdrag verkrijgt Groningen delen van Friesland. Alleen de stad [[Franeker]] en het gebied er om heen wordt geen onderdeel. Binnen het [[Heilige Roomse Rijk]] wordt Groningen een ''Vrije stad''. Hierdoor had de Utrechtse bisschop geen macht meer in Groningen.

===De Republiek===
[[Bestand:Groningenkeuring.jpg|left|250px|thumb|Een schilderij van Groningen uit 1920.]]
De Duitse keizer bood aan of Groningen heel Friesland wilde. Hiervoor wilde de keizer wel een jaarlijkse vergoeding. Groningen weigerde dit, omdat het te duur was. [[Albrecht van Saksen]] kreeg uiteindelijk de overige delen van Friesland. Albrecht wilde ook Groningen en de [[Ommelanden]] veroveren. De stad werd onderdeel van [[Gelre]] en later van het [[Bourgondische Kreits]]. Groningen bemoeide zich niet met de [[Tachtigjarige Oorlog]], maar koos uiteindelijk om onderdeel te worden van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. Groningen en het gebied er om heen werden onderdeel van het gewest [[Stad en Lande]]. In 1614 kreeg Groningen een universiteit. Groningen breidde flink uit en kreeg een nieuwe stadsmuur. In juli 1672 werd Groningen belegerd en in augustus vond het [[Gronings Ontzet]] plaats.

===Negentiende eeuw===
In de Franse Tijd eindigde de gunstige periode voor Groningen. De Fransen sloten toen alle universiteiten in Nederland. Alleen de universiteit van [[Leiden]] en van Groningen mochten openblijven. Groningen was toen de belangrijkste stad in de provincie en dat moest eindigen volgens de Fransen. Toch mocht Groningen zijn stadsbezittingen houden en er werden kanalen gegraven en verlengd. In de negentiende en twintigste eeuw groeide de bevolking in Groningen er hard. Hierdoor was er geen genoeg ruimte in Groningen en Groningen kon niet uitbreiden, want dan zou het gevaar lopen op aanvallen. Door de Vestigingswet werd de stadsmuur gesloopt. Buiten het centrum ontstonden er toen nieuwe wijken.

===Twintigste eeuw===
[[Bestand:Groningen Grote Markt 1945.jpg|right|250px|thumb|Groningen in 1945 na de [[Bevrijding van Groningen]].]]
In de twintigste eeuw kreeg Groningen een groter oppervlak. Het dorp [[Helpman (wijk)|Helpman]] en de gemeenten [[Hoogkerk]] en [[Noorddijk (Groningen)|Noorddijk]] werden bij Groningen toegevoegd. In de twintigste eeuw kreeg Groningen ook wel de naam ''Rode stad''.

===Tweede Wereldoorlog===
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] werd Groningen al snel bezet door de Duitsers. Er was toen weinig weerstand. In totaal stierven er in de oorlog 3300 Groningers, onder wie 2800 Joden. Uit Duitsland vluchtten er 250 joden naar Groningen. Vanaf augustus 1942 moesten de Joodse burgers werken in Werkkampen. Tijdens de oorlog zijn er weinig mensen ondergedoken. Een studentencomité hielp om Joodse kinderen ergens te laten onderduiken. De [[Bevrijding van Groningen]] vond plaats in april 1945. Hierbij werd drie dagen lang gevochten (13,14 en 15 april) De Duitsers en de Canadezen vochten toen tegen elkaar. Veel ging verloren en werd verwoest, maar toch waren de bekendste monumenten alleen maar licht of helemaal niet beschadigd.

==Geografie==
Groningen ligt in het noorden van Nederland en in het zuidwesten van de provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]]. In het noorden grenst Groningen aan de gemeente [[Bedum]], in het noordoosten aan de gemeente [[Ten Boer]], in het oosten aan [[Slochteren]], in het zuidoosten aan [[Hoogezand-Sappemeer]] en [[Haren]], in het zuiden aan de Drentse gemeente [[Tynaarlo]] en in het zuidwesten aan het Drentse [[Noordenveld]], in het westen aan [[Leek]] en [[Zuidhorn]] en in het noordwesten aan [[Winsum]].

==Bevolking==
Groningen heeft 198.000 inwoners en behoort hiermee tot één van de 10 grootste steden van Nederland. De meeste bewoners van Groningen zijn tussen de 20 en 25 jaar, hierdoor is Groningen dé studentenstad van Nederland. In Groningen komen er meer mensen, dan dat er vertrekken. Hierdoor groeit Groningen. Zo vertrokken er 2008 14.000 inwoners en kwamen er 15.000 inwoners bij.

==Indeling==
[[Bestand:Stadsdelen groningen.jpg|right|250px|thumb|De officiële stadsdelen.]]
Officieel is Groningen verdeeld over 5 stadsdelen. Dit zijn:
*De Binnenstad
*De Oude wijken
*Noordwest/Hoogkerk
*Noorddijk 
*Zuid

==Kunst en Cultuur==
===Studenten===
[[Bestand:Martini Toren.JPG|left|300px|thumb|De [[Martinitoren]] het bekendste monument van Groningen.]]
Naast veel oorspronkelijke Groningers, wonen er ook heel veel [[student]]en uit de rest van [[Nederland]], en zelfs uit andere delen van de [[wereld]]. Dat is waarom veel mensen Groningen ook wel een 'studentenstad' noemen. De twee grootste onderwijsinstellingen, de [[Rijksuniversiteit Groningen|Rijksuniversiteit]] en de [[Hanzehogeschool Groningen|Hanzehogeschool]], hebben samen meer dan 45.000 studenten.

De studenten die [[geneeskunde]] studeren aan de Rijksuniversiteit, werken vaak samen met de doktoren in het grootste ziekenhuis van Groningen: het [[Universitair Medisch Centrum Groningen]] (UMCG). Deze samenwerking ontstond in 1905, toen het UMCG nog het [[Academisch Ziekenhuis Groningen]] (AZG) heette, in samenwerking met de afdeling "''Medische Wetenschappen''" van de universiteit.

Dit ziekenhuis, de universiteit en de hogeschool zorgen voor meer dan 40% van de banen in Groningen, wat de studenten eigenlijk heel belangrijk maakt voor de stad.

===Bezienswaardigheden===
Het bekendste monument van Groningen is de [[Martinitoren]] met de [[Martinikerk (Groningen)|Martinikerk]]. De Martinitoren ligt aan de [[Grote Markt (Groningen)|Grote Markt]]. Hier liggen onder meer ook het [[Stadhuis van Groningen|stadhuis]] en het [[Goudkantoor]] aan. Achter de Martinikerk ligt het [[Martinikerkhof]]. Het [[Provinciehuis (Groningen)|provinciehuis]] en het [[Prinsenhof (Groningen)|Prinsenhof]]. Achter het Prinsenhof ligt de [[Prinsentuin]]. Een ander groot plein is de [[Vismarkt (Groningen)|Vismarkt]]. Hier ligt onder meer de [[Korenbeurs (Groningen)|Korenbeurs]] aan.

===Musea===
In Groningen is het [[Groninger Museum]] het belangrijkste museum. Het museum bestaat verschillende paviljoens. Het [[Universiteitsmuseum (Groningen)|Universiteitsmuseum]] gaat over de collectie die de universiteit van Groningen bezit. Het [[Noordelijk Scheepvaartmuseum]] gaat over de scheepvaart in Noord-Nederland. Het [[GR-ID]] gaat over Grafische kunst. Het [[Nederlands Stripmuseum]] gaat over de stripboekkunst.

==Economie==
In Groningen zijn veel fabrieken gevestigd die voedingsmiddelen maken, zoals [[suiker]], [[koffie]] en [[tabak]]. Sinds een paar jaar wordt de sector ICT ook steeds groter. Doordat Groningen de grootste stad is van Noord-Nederland, is het ook de belangrijkste stad voor werkgelegenheid. Steeds minder mensen gaan werken in fabrieken. In 1999 werkte nog 15% van de Groningers in de industrie, in 2004 was dit 12%. Het meeste Groningse fabrieken produceren suiker. Hierdoor wordt Groningen ook wel de ''Suikerstad'' genoemd.

==Politiek==
De huidige burgemeester van Groningen is [[Peter den Oudsten]] van de [[PvdA]]. In Groningen zijn er 5 wethouders en allemaal hebben zij een taak:
* [[Ton Schroor]] (D66): wethouder Financiën, Zorg, Onderwijs
* [[Roeland van der Schaaf]] (PvdA): wethouder Ruimtelijke Ordening, Arbeidsmarktbeleid, Wonen, Grondzaken 
* [[Matthias Gijsbertsen]] (GroenLinks): wethouder Sociale Zaken, Jeugdzorg, Duurzaamheid
* [[Joost van Keulen]] (VVD): wethouder Economische Zaken, Innovatie, Personeel&Organisatie
* [[Paul de Rook]] (D66): wethouder Verkeer&Vervoer, Cultuur, Sport

De Groningse gemeenteraad bestaat 39 leden. Hieronder zie je de samenstelling:
[[Bestand:Groningen, Groninger museum foto5 2012-0901 09.27.jpg|right|300px|thumb|Het [[Groninger Museum]].]]
{| class="wikitable"
!colspan="16"|'''Gemeenteraadszetels'''
|-
|'''Partij'''||'''1974'''||'''1978'''||'''1982'''||'''1986'''||'''1990'''||'''1994'''||'''1998'''||'''2002'''||'''2006'''||'''2010'''||'''2014'''
|-
|[[Democraten 66|D66]]|| ||'''3'''||2||2||'''6'''||'''7'''||'''4'''||2||2||'''4'''||9
|-
|[[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]||'''18'''||'''16'''||'''15'''||'''18'''||'''11'''||'''10'''||'''13'''||'''9'''||'''12'''||'''9'''||6
|-
|[[Socialistische Partij (Nederland)|SP]]||0||0||0||1||2||3||4||5||'''7'''||'''4'''||6
|-
|[[GroenLinks]]|| || || || ||7||6||5||'''6'''||'''5'''||'''5'''||4
|-
|[[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]||6||6||7||6||4||6||'''6'''||'''6'''||5||'''6'''||3
|-
|[[Stadspartij Groningen|Stadspartij]]|| || || || || || || ||2||2||5||3
|-
|[[Christen-Democratisch Appèl|CDA]]||8||8||'''7'''||'''6'''||'''6'''||'''4'''||'''4'''||'''5'''||3||'''2'''||3
|-
|[[ChristenUnie]]||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2||2
|-
|[[Student en Stad]]|| || || || || ||1||1||2||1||1||2
|-
|[[Partij voor de Dieren]]|| || || || || || || || || ||1||1
|-
|[[Communistische Partij Nederland|CPN]]||'''3'''||'''2'''||2||1||1|| || || || || ||
|-
|[[Politieke Partij Radikalen|PPR]]||'''2'''||1||2||1|| || || || || || ||
|-
|[[Pacifistisch Socialistische Partij|PSP]]||0||1||2||2|| || || || || || ||
|-
|'''Totaal'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''||'''39'''
|}

==Verkeer en Vervoer==
[[Bestand:RijksUniversiteit Groningen - University of Groningen.jpg|left|250px|thumb|Het academiegebouw van de Groningse Universiteit.]]
Groningen heeft voor het autoverkeer een eigen [[Ringweg van Groningen|Ringweg]]. Ook gaan er een aantal Rijkswegen naar Groningen toe. Zoals de [[Rijksweg 28|A28]] naar [[Utrecht (stad)|Utrecht]] en de [[Rijksweg 7|A7]] naar [[Amsterdam]] en de Duitse grens. Voor de rest gaan er nog een aantal provinciale wegen naar Groningen. Zoals de [[Provinciale weg 46|N46]] naar [[Eemshaven]], de [[Provinciale weg 361|N361]] naar [[Winsum]], de [[Provinciale weg 360|N360]] naar [[Delfzijl]] en de [[Provinciale weg 355|N335]] naar [[Zuidhorn]]. Groningen heeft ook een eigen hoofdstation, [[Station Groningen]]. Verder zijn er nog twee andere stations. [[Station Groningen Noord]] en [[Station Groningen Europapark]]. Daarnaast is er nog een stopplaats voor treinen, [[Stopplaats Kostverloren]]. De stadsbussen in Groningen worden verzorgd door het bedrijf [[Qbuzz]]. Vroeger reed er in Groningen ook een tram, maar die is in 1942 verwijderd. In 2013 waren er plannen om een nieuwe tram te maken.

==Media==
Groningen heeft een eigen dagblad, genaamd [[Dagblad van het Noorden]]. Groningen heeft ook een eigen radio- en televisiezender, genaamd [[OOG]]. In 1982 werd deze zender opgericht en in 1995 ging het op in [[RTV Noord]]. Sinds 1998 is OOG weer zelfstandig en richt zich op de stad Groningen. [[RTV Noord]] zit ook gevestigd in Groningen.

==Partnersteden==
{{Kolommen2
|Kolom1=
* [[Bestand:Flag of Austria.png|20px]] [[Graz]] - [[Oostenrijk]]
* [[Jabalia]] - [[Palestijnse Autoriteit]]
* [[Bestand:Flag of Russia.png|20px]] [[Kaliningrad]] - [[Rusland]]
* [[Bestand:Flag of Poland.png|20px]] [[Katowice]] - [[Polen]]
* [[Bestand:Flag of Russia.png|20px]] [[Moermansk]] - [[Rusland]]
* [[Bestand:Flag of the United Kingdom.png|20px]] [[Newcastle]] - [[Verenigd Koninkrijk]]
* [[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|20px]] [[Holland (Michigan)|Holland]] - [[Verenigde Staten]]
|Kolom2=
* [[Bestand:Flag of Denmark.png|20px]] [[Odense]] - [[Denemarken]]
* [[Bestand:Flag of Germany.svg|20px]] [[Oldenburg]] - [[Duitsland]]
* [[Bestand:Flag of Nicaragua.png|20px]] [[San Carlos]] - [[Nicaragua]]
* [[Bestand:Flag of Estonia.png|20px]] [[Tallinn]] - [[Estland]]
* [[Bestand:Flag of the People's Republic of China.svg|20px]] [[Tianjin]] - [[Volksrepubliek China]]
* [[Bestand:Flag of the Czech Republic.png|20px]] [[Zlín]] - [[Tsjechië]]
}}

{{ge|Groningen.kml|Groningen|Groningen}}
{{grote steden in Nederland}}
{{Navigatie Pieterpad}}
{{Hoofdsteden Nederland}}
{{Navigatie provincie Groningen}}
[[Categorie:Plaats in Groningen]]
[[Categorie:Hoofdstad van een Nederlandse provincie]]
[[Categorie:Groningen (stad)| ]]
[[Categorie:Gemeente in Groningen]]
[[Categorie:Hanzestad]]