Scepticisme
Scepticisme is twijfelen aan dingen en nakijken of ze waar of onwaar zijn. Er zijn twee vormen:
- Filosofisch scepticisme (altijd geschreven met een 'c') zegt dat je eigenlijk niks zeker kunt weten.
- Wetenschappelijk skepticisme zegt dat je van veel dingen kunt testen of ze waar zijn of niet, door experimenten te doen.
Het woord scepticisme komt van het Griekse woord σκέψις (sképsis), dat 'aanschouwing' of 'onderzoek' betekent.
Wetenschappelijk scepticisme
Volgens het wetenschappelijk scepticisme kun je van veel dingen testen of ze waar zijn of niet. Je zet dan een experiment op, waarbij je nauwkeurig kijkt naar wat er gebeurt als een bepaald verschijnsel zich voordoet. Een beroemd experiment is dat van Galileo Galilei, die aantoonde dat voorwerpen steeds meer snelheid krijgen als ze vallen.
Sceptici zijn vooral benieuwd naar dingen waarvoor de wetenschap nog geen verklaring heeft, maar waarover sommige mensen toch iets denken te weten. Dit soort dingen wordt vaak "paranormaal" genoemd, of "alternatief" als het over medicijnen gaat. Ook houden sceptici zich bezig met waarom mensen dingen ontkennen die de wetenschap allang bewezen heeft, of geloven in dingen die de wetenschap allang weerlegd heeft. Sceptici zijn benieuwd of zulke ontkenners of gelovers kunnen bewijzen dat de wetenschap ongelijk heeft. Als dat lukt, kunnen ze heel veel geld winnen. Als ze dat niet kunnen, proberen sceptici hen te overtuigen van wat het wetenschappelijk onderzoek heeft laten zien.
Sceptici willen mensen beschermen tegen onzin die gevaarlijk voor ze kan zijn. Sommige middeltjes die niet medisch getest zijn, kunnen bijvoorbeeld slecht voor je gezondheid zijn. Ook kunnen mensen onnodig bang worden van wezens zoals spoken, terwijl die (waarschijnlijk) niet bestaan.
Soms is het moeilijk om iets te testen, bijvoorbeeld veel religieuze beweringen. Je kunt niet bewijzen of goden wel of niet bestaan. Wel kun je bijvoorbeeld een experiment doen of bidden werkt (volgens het STEP-onderzoek van de Templeton Foundation uit 2006 werkte het niet).
In Nederland doen vooral Stichting Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij onderzoek naar of dingen waar of onwaar zijn, en waarschuwen mensen tegen gevaar. In België doet SKEPP dat.