Pieter Jelles Troelstra
| Pieter Jelles Troelstra | |
|---|---|
| |
| Troelstra in 1926 | |
| Geboren | 20 april 1860 |
| Geboren te | Leeuwarden |
| Overleden | 12 mei 1930 |
| Overleden te | Den Haag |
| Partij | Friesche Volkspartij SDB SDAP |
| Functie(s) | |
| Lid Tweede Kamer (1897-1901, 1902-1925) Fractievoorzitter SDAP Tweede Kamer (1897-1901, 1902-1925) | |
Portaal  Politiek
| |
Pieter Jelles Troelstra (Leeuwarden, 20 april 1860 - Den Haag, 12 mei 1930) was een Nederlandse advocaat, journalist en politicus. Troelstra was lid van de Tweede Kamer tussen 1897 en 1901 en tussen 1902 en 1925. In deze periode was hij de voorman van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). De SDAP was toentertijd de grootste socialistische partij van Nederland.
Troelstra is vooral bekend door de vergissing van Troelstra. Als socialistisch leider wilde hij op 12 november 1918 de revolutie uitroepen. De revolutiepoging van Troelstra mislukte grandioos. Ook zorgde deze poging ervoor dat de SDAP tot 1939 buiten de regering werd gehouden. De SDAP was namelijk door de revolutiepoging niet te vertrouwen.
Naast politicus was Troelstra ook dichter. Hij schreef zijn gedichten in het Fries.
Levensloop
Jeugd en opleiding
Troelstra groeide op in het Friese plaatsje Stiens in de buurt van Leeuwarden. Zijn vader was een liberaal en thuis werd er Nederlands gepraat. Op de middelbare school leerde Troelstra het Fries. Hij had contact met Friese schrijvers, zoals Tsjalling Halbertsma en Onno Sytstra. Samen met Sytstra zou hij later een dichtbundel schrijven. Ook zette hij een toneelgezelschap op voor theater in het Fries.
Tussen 1882 en 1886 studeerde Troelstra rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij had ook literaire vakken en schreef voor het literaire tijdschrift For hûs en hiem. In deze tijd kwam Troelstra ook in aanraking met het socialisme. Hij werd lid van de Sociaal-Democratische Bond (SDB) van de Friese predikant Ferdinand Domela Nieuwenhuis. De SDB was de eerste socialistische partij van Nederland.
In 1888 trouwde Troelstra met de Friese kinderboekenschrijfster Sjoukje Maria Diderika Bokma de Boer. Samen kregen ze twee kinderen, waar tekenaar Jelle Troelstra er eentje van was. Troelstra werd in 1890 lid van de Friesche Volkspartij die wilde opkomen voor de rechten van Friezen. Toch stapte hij later weer uit de partij om zich op het socialisme te richten.
In de politiek
Troelstra verhuisde in 1893 naar Amsterdam. Hier was hij in 1897 een van de oprichters van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). De SDAP ontstond door een conflict binnen de Sociaal-Democratische Bond. Hierdoor stapten enkele leden uit de partij en richtten de SDAP op. Troelstra kwam namens de SDAP in 1897 in de Tweede Kamer terecht. Hij weigerde bij Prinsjesdag aanwezig te zijn, aangezien hij tegen de monarchie was. In plaats daarvan organiseerde hij demonstraties. Hoewel de SDAP in 1901 zetels won, werd Troelstra verslagen in zijn eigen kiesdistrict. De Tweede Kamer werd toen nog gekozen via een districtenstelsel.
Desondanks keerde Troelstra in 1902 terug in de Tweede Kamer. Troelstra had als partijleider een sterke invloed op de partij. Dit leidde soms tot conflicten met de andere leden. Zo wenste Troelstra dat de monarchie zou uitsterven, aangezien koningin Wilhelmina kinderloos was en er geen troonopvolger was. Ook vond er in 1909 een scheuring plaats binnen de SDAP, waarbij de Communistische Partij van Nederland (CPN) zich afscheidde. De CPN zou in de jaren hierna de concurrent van de SDAP worden. In 1907 scheidde Troelstra ook van zijn vrouw.
In 1913 behaalde de SDAP opnieuw zetels, waardoor het leek alsof de partij voor het eerst mocht meeregeren. Abraham Kuyper van de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) wilde dit absoluut niet, waardoor de SDAP buiten de regering bleef.
Vergissing van Troelstra
Zie Vergissing van Troelstra voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog was het erg onrustig in Europa. In 1917 hadden de communisten in Rusland de macht gegrepen tijdens de Oktoberrevolutie. Eind september 1918 begon ook de Novemberrevolutie in Duitsland, waarbij de keizer werd gedwongen om af te treden en de monarchie werd afgeschaft. Troelstra zag dit als een socialistische revolutie en wilde daardoor de revolutie ook in Nederland uitroepen. Hij kreeg de SDAP niet mee in zijn plannen, maar deed zelf steeds radicalere uitspraken. Op 12 november 1918 deed hij in de Tweede Kamer de oproep tot een revolutie tijdens een urenlange speech.
Troelstra kreeg het volk echter niet mee in de revolutie. Dit had ook deels met Troelstra's eigen twijfelen te maken. Uiteindelijk verdween de revolutionaire stemming twee dagen later. Troelstra's eigen speech was het hoogtepunt van de revolutie die er nooit kwam. Zijn oproep wordt ook wel de vergissing van Troelstra genoemd, aangezien hij de situatie helemaal verkeerd inschatte. Tot 1939 werd de SDAP buiten de regering gehouden, aangezien de andere partijen haar als onbetrouwbaar en gevaarlijk zagen.
Latere jaren
Na de vergissing begon Troelstra zich langzamerhand uit de politiek terug te trekken. In 1925 stopte hij als Tweede Kamerlid en schreef een boek over zijn leven. In 1927 opende hij Troelstra-oord; een vakantieoord voor arbeiders. Dit gebouw brandde in 1955 af en is nooit meer opgebouwd.
Troelstra overleed op 16 mei 1930 op 70-jarige leeftijd.
Troelstra en literatuur
Troelstra was niet alleen van betekenis voor het socialisme in Nederland, maar ook voor de Friese literatuur. Tijdens zijn leven schreef hij vele gedichten in het Fries onder de naam Piter Jelles. Enkele boeken zijn:
- Fryske Brilloftswille (1881)
- Oan 'e Sédyk (1881)
- Wiersizzer fan âlde Foekje fan Heech (1881)
- It jonge Fryslân (1881)
- Fij, Lútsen! (1885)
- Nei de Stoarm (1886)
- Nij Frysk Lieteboek (1886)
- Rispinge (1909)
- Fen Liet en Libben (1910)
Sinds 1974 geeft de gemeente Leeuwarden jaarlijks de Piter Jellespriis uit. Dit is een literaire prijs Fries- of Nederlandstalige werken die met Friesland verbonden zijn.