Willem III van Oranje-Nassau
.jpg)
Willem (Den Haag, 14 november 1650 – Kensington Palace, Londen, 19 maart 1702) was stadhouder van een aantal Nederlandse gewesten tussen 1672 en 1702 en koning van Engeland, Schotland en Ierland tussen 1689 en 1702 samen met zijn vrouw Maria II. Willem III kwam uit het huis Oranje-Nassau.
Willem III (of William III in het Engels) was de zoon van stadhouder Willem II. Na zijn dood werd Willem III niet direct stadhouder en brak de Eerste Stadhouderloze Periode aan. Aangezien de stadhouder over het leger ging, kon de Nederlandse Republiek zich met moeite beschermen in het Rampjaar van 1672. Willem III werd stadhouder van de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht in 1672. In 1675 van Overijssel, Gelre en Zutphen en in 1696 van Drenthe. De gewesten Groningen en Friesland stonden toen niet onder Willem III.
Door een samenzweringscomplot van Willem III en Engelse parlementsleden tegen de Engelse katholieke koning Jacobus II, werd Willem III samen met zijn vrouw Maria II koning van Engeland in 1689. Deze gebeurtenis wordt de Glorious Revolution genoemd en zorgde ervoor dat Engeland weer onder een protestantse koning kwam. Willem en Maria regeerden samen, tot dat Maria overleed in 1694. Hierna regeerde Willem III in zijn eentje. Beide waren ze ook koning en koningin van Schotland en Ierland, dat in een personele unie met elkaar verbonden is. Onder Willem III en Maria II werden plannen gemaakt om Schotland en Engeland te verenigen in één land. Deze zouden pas door koningin Anna, hun opvolgster, uitgevoerd worden.
Toen Willem III overleed brak in de Nederlandse Republiek een nieuwe Stadhouderloze Periode aan. Over Willem III wordt verschillend gedacht. Hoewel hij in Engeland de protestanten veiligstelde, kregen de katholieken weer een ondergeschikte functie en zou hij te veel hebben gedacht aan de Nederlandse belangen in de Engelse politiek.
Levensloop
Jeugd
Willem was een zoon van Willem II van Oranje en Maria Henriëtte Stuart. Hij werd acht dagen na het overlijden van zijn vader geboren. Zijn moeder stamde af van de Engelse troon. Zij was de oudste dochter van de Engelse koning Karel I en de zus van de latere koningen Karel II en Jacobus II. Karel II en Jacobus II waren zus de ooms van Willem III. Willem III werd protestants opgevoed en studeerde aan de universiteit van Leiden. Hij was hier echter officieel geen student. Willem III hield niet echt van boeken en verdiepte zich in de kunsten, voornamelijk tuinarchitectuur.
Eerste Stadhouderloze Periode
Na de dood van Willem II werd er geen nieuwe stadhouder aangewezen in de gewesten waar hij regeerde. In die tijd moest de Staten-Generaal eerst de nieuwe stadhouder goed keuren. Pas bij het aanstellen van Willem IV werd besloten dat de titel van stadhouder geërfd werd (dus direct werd overgegeven). Willem II had maar één zoon, Willem III. Hij was echter te jong en daarom naam de Staten-Generaal zijn taken over. In de Staten-Generaal waren er twee groepen. Als eerste waren er de orangisten, die vóór een stadhouder waren. De tweede groep waren de staatsgezinden. Zij wilde het stadhouderschap afschaffen en meer macht geven aan de Staten-Generaal. In die tijd ging de Staten-Generaal eigenlijk over alles, maar de stadhouder was nog steeds de aanvoerder van het leger. Daarnaast had de stadhouder allerlei familiebanden met Europese koningshuizen, wat ook belangrijk was in de politiek toen.
Willems moeder, Maria, wilde dat de Staten-Generaal alvast een wet aannam dat Willem III stadhouder werd als hij meerderjarig was. Ook zijn groetmoeder, Amalia van Solms, zette zich hiervoor in. Willem III werd door drie voogden opgevoed, waarvan één de koning van Engeland was. De Nederlandse Republiek was echter in oorlog met Engeland. De staatsgezinden weigerde hierdoor de wet aan te nemen onder leiding van Johan de Witt. Ze haven Amalia van Solms een staatspensioen en Willem III de titel Kind van de Staat. Op deze manier wilden de patriotten de pro-Engelse elementen uit de Nederlandse politiek verwijderen.
In 1667 werd bepaald in het Eeuwig Edict dat de aanvoerder van het leger nooit stadhouder kon worden. De gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland en Overijssel schaften het stadhouderschap af. Desalniettemin bleef Willem III de aanvoerder van het leger. In 1670 werd Willem III lid van de Raad van State. Tussen 1670 en 1671 bezocht Willem III zijn oom, koning Karel II van Engeland. Het Engelse koningshuis, huis Stuart, had tijdens de Engelse Burgeroorlog veel geld geleend bij huis Oranje-Nassau. Willem III wlde dat de Engelse koning dit ging aflossen, maar de Engelse koning had geen geld hiervoor. Hij probeerde Willem III te bekeren tot de katholieke kerk, waardoor Willem III geshockt was.
Stadhouderschap
_(lighter).jpg)
De Engelse koning sloot vervolgens het verdrag van Dover met de Franse koning Lodewijk XIV. Ze spraken af om de Nederlandse Republiek aan te vallen. De Engelsen en Fransen werden gesteund door de bisschoppen van Münster en Keulen. Dit zou uiteindelijk leidden tot het rampjaar 1672.
De vier landen vielen Nederland alle kanten aan. De Engelsen voerden oorlog op zee, de Fransen vielen Nederland binnen via het zuiden en bisschoppen via het oosten. Nederland kon zich niet verdedigen. Willem III had slechts een klein legertje en dat viel uiteen. De patriotten, die voorheen de meerderheid hadden, vielen om en de orangisten grepen de macht. Zij benoemden Willem III tot stadhouder van Holland en Zeeland. Willem III probeerde vrede te sluiten met de Engelsen. Beide wezen elkaars voorstellen af. Uiteindelijk publiceerde Willem III een brief om het volk tegen raadspensionaris Johan de Witt op te zetten. Johan de Wit werd vijf dagen later op brute wijze vermoord samen met zijn broer. De stadhouder ontsloeg alle staatsgezinde leden van de Staten-Generaal.
Door inzet van de Hollandse Waterlinie werden de Fransen tegengehouden. Overijsel had zich overgegeven aan de bisschop van Münster, maar via Groningen wist men de gebieden weer terug te veroveren. In 1673 werd de Nederlandse Republiek bijgestaan door het Heilige Roomse Rijk (Duitsland) en Spanje. Michiel de Ruyter voerde oorlog met Engeland op zee, waarbij hij overleed. Uiteindelijk werd met de Engelsen in 1674 vrede gesloten. Nu werd er enkel nog met Frankrijk gevochten. In 1674 werd het enthousiasme voor Willem III al weer opgehouden toen hij overloop lag met de stad Amsterdam.
_in_the_Oranjepolder_on_31_January_1691.jpg)
Willem III sloot vrede met Frankrijk, maar de Franse koning en Willem III bleven levenslang vijanden. De Franse koning probeerde vriendschap aan te bieden in ruil om de oorlog aan Spanje te verklaren, maar Willem III wees dit af. Willem III koos de kant van Spanje. Frankrijk probeerde de Zuidelijke Nederlanden te veroveren en blokkeerde Luxemburg. In 1684 tekende Willem III het vriendschapsverdrag. De Fransen hadden namelijk het vorstendom Oranje en de bezittingen in Luxemburg ingenomen. Deze waren van Willem III en Willem III kreeg dankzij het verdrag geld hiervoor.
Glorious Revolution
Zie Glorious Revolution voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Op 4 november 1677 trouwde hij met de Engelse prinses Maria, de dochter van koning Jacobus II. Jacobus II was katholiek, maar zijn dochter Maria was protestants. Zij was de Engelse troonopvolger en veel Engelsen waren hier blij mee. Zij wilden geen katholieke koning, die bovendien veel macht naar zich toe trok. Jacobus II had namelijk geen respect voor het Engelse parlement. Jacobus II kreeg echter een zoon in 1689, die nu de rechtmatige troonopvolger werd. Jacobus II ging zijn zoon katholiek opvoeden, wat tot woede leidde bij de Engelsen. Frankrijk had Nederland economisch de oorlog verklaard. Een stof genaamd laken uit Leiden was hierdoor niet meer te koop in Frankrijk. Men was bang dat koning Jacobus II de kant van de Franse koning zou kiezen, waardoor een nieuw rampjaar zou ontstaan.
Een aantal Engelse parlementsleden stuurden een uitnodigingsbrief naar Willem III om koning van Engeland te worden. Willem III riep een vloot bijeen en voer van Hellevoetsluis naar Engeland in 1688. Hij kwam aan in het Engelse Brixham. Hij riep zich bij aankomst tot koning van Engeland uit en eiste dat de Engelse troepen in en rond Londen zich terugtrokken. Dit gebeurde ook. Op 18 december kwamen hij en zijn vrouw Maria II aan in Londen. Ze werden direct koning en koningin van Engeland. Op 13 februari 1689 werden ze ook koning en koningin van Schotland en Ierland. Willems positie bleef zwak in het katholieke Schotland en Ierland. In 1690 versloeg Willem III Jacobus II in de slag aan de Boyne. Desalniettemin bleef er steun voor Jacobus II en het Nederlandse leger bleef in Engeland.
Koningschap
Willem III regeerde samen met zijn vrouw Maria II. Ze waren een duo-koningschap. Toen Maria II in 1695 overleed, regeerde Willem III zelfstandig tot aan zijn dood in 1702. Hierna werd de troon opgedragen aan Maria's zus, Anna. Willem III en Maria II zette Engeland weer onder protestants bestuur. Ze zette de eerste stappen om Engeland en Schotland te verenigen in één land. De volledige vereniging gebeurde pas in 1707 na Willems dood. Onder Willem III en Maria II werd de macht van het parlement hersteld, maar ook werden de rechten die de katholieken hadden gekregen afgeschaft. Pas in de 19e eeuw onder koningin Victoria zou er geloofsvrijheid komen en zou ieder ongeacht zijn geloof gelijk zijn.
Het handelsconflict met Frankrijk zou uit de hand lopen en leidde tot de Negenjarige Oorlog. Frankrijk gaf uiteindelijk de bezittingen in de Zuidelijke Nederlanden terug aan Spanje. Toen de koning van Spanje in 1700 overleed en geen kinderen had, claimde de Franse koning de troon. Hierdoor dreigde een politieke eenheid tussen Frankrijk en Spanje. Hierdoor brak de Spaanse Successieoorlog in 1701 uit.
Het koningschap van Willem III leidde er toe dat zelfs de staatsgezinden hem gingen bewonderen. Het leidde tot een einde aan de zeeoorlogen tussen Nederland en Engeland. Willem III erkende de rechten van het Engelse parlement, wat een definitief einde van de strijd tussen het parlement en de koning betekende. Engeland kon zich hierdoor richten op de kolonisatie.
Wie is de opvolger?
Willem III overleed in 1702 aan een longontsteking, nadat zijn sleutelbeen gebroken was. Nadat zijn sleutelbeen gebroken was, was hij per ongeluk in slaap gevallen naast een open raam. Hierdoor kreeg hij koorts en uiteindelijk een longontsteking. Aangezien Willem III geen kinderen had, ontstond het probleem wie hem ging opvolgen.
Eerst wilde men Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, de zoon van de stadhouder van Friesland, tot koning van Engeland, Schotland en Ierland kronen. Uiteindelijk werd voor prinses Anna gekozen. In Holland ontstond het Tweede Stadhouderloze Tijdperk. De Pruisische koning Frederik I riep zich uit tot Prins van Oranje. Later werd besloten dat zowel het Pruisische huis Hohenzollern als het Nederlandse huis Oranje-Nassau de titel mochten gebruiken.
Links
| Koningen van Engeland, Schotland en het Verenigd Koninkrijk | |||
|---|---|---|---|
| Engeland (tot 1603 · lijst) Alfred de Grote (871-899) · Eduard de Oudere (899-924) · Æthelstan (924-939) · Edmund I de Geweldige (939-946) · Edred (946-955) · Edwy (955-959) · Edgar de Vreedzame (959-975) · Eduard de Martelaar (975-978) · Ethelred II (978-1016) · Sven Gaffelbaard (1013-1014) · Edmund II (1016) · Knoet de Grote (1016-1035) · Harold I (1035-1040) · Hardeknoet (1040-1042) · Eduard de Belijder (1042-1066) · Harold II (1066) · Edgar II (1066) · Willem I de Veroveraar (1066-1087) · Willem II (1087-1100) · Hendrik I (1100-1135) · Stefanus (1135-1154) · Hendrik II (1154-1189) · Richard I (1189-1199) · Jan (1199-1216) · Hendrik III (1216-1272) · Eduard I (1239-1307) · Eduard II (1307-1327) · Eduard III (1327-1377) · Richard II (1377-1399) · Hendrik IV (1399-1413) · Hendrik V (1413-1422) · Hendrik VI (1422-1461) · Eduard IV (1461-1470; eerste keer) · Hendrik VI (1470-1471) · Eduard IV (1471-1483) · Eduard V (1483) · Richard III (1483-1485) · Hendrik VII (1485-1509) · Hendrik VIII (1509-1547) · Eduard VI (1547-1553) · Jane (1553) · Maria I (1553-1558) · Elizabeth I (1558-1603) Schotland (tot 1603) Engeland, Schotland en Ierland (1603-1707 · lijst) Verenigd Koninkrijk (en Ierland) (1707-heden · lijst) |
|||