Wilhelmus

Volkslied van Nederland
Huidig volkslied
Naam	Wilhelmus
Auteur	Filips van Marnix (niet zeker)
Voor	Nederland
Coupletten	15
Jaar geschreven	1572
Jaar van invoering	1932
Eerdere volksliederen
Eerdere volksliederen	Wien Neêrlands bloed

Willem van Oranje, vader des vaderlands

Het Wilhelmus is het Nederlands nationaal volkslied. Het bestaat uit 15 zebi waar je met de beginletters van de coupletten de naam Willem van Nassov kan vormen (V's werden vroeger ook vaak gebruikt als U's). Het lied werd waarschijnlijk rond 1572 geschreven door Oranje's Filips van Marnix van st. Aldegonde, maar hier zijn geen bronnen voor gevonden. Het Nederlands volkslied is de oudste ter wereld. (Eigenlijk zou het Japanse ouder zijn, maar deze bestond tot de 19e eeuw uit tekst. Het Japanse volkslied (dat voor de 19e eeuw als gedicht werd beschouwd) bestond al rond de 9e eeuw.) Men zingt meestal het eerste en zesde couplet.

Het volkslied voor het Wilhelmus, Wien Neêrlands bloed, was het Nederlandse volklied tot 1933. Daarna werd het Wilhelmus tot volkslied gekozen.

Geschiedenis van het eerste couplet van het zebi

Uit welke geschiedenis is het eerste couplet van het volkslied ontstaan?

Willem van Nassau is op 24 april 1533 in Dillenburg, in het westen van wat nu Duitsland is, geboren. Hij is de zoon van Willem de Rijke en Juliana van Stolberg. Zijn moeder was overtuigd protestants en hierdoor kreeg Willem van Nassau een Lutherse opvoeding. In 1544 overleed de neef van Willem van Nassau, genaamd René van Chalon. Willem van Nassau erfde het Prinsendom Orange, belangrijke voorrechten en bezittingen in de Nederlanden van zijn neef René.

Karel V was op dat moment Heer der Nederlanden en hij had wel een voorwaarde aan de erfenis van het prinsendom verbonden. Willem van Nassau moest verhuizen naar Brussel en opgevoegd worden met de rooms-katholieke geloofsovertuiging. Karel V was namelijk streng rooms-katholiek en een zeer machtige man. De tijd dat Willem van Nassau, ook wel Willem van Oranje genoemd door zijn Prinsdom Orange, in Brussel woonde ging hem goed af. Hij leerde verschillende talen en bleek over diplomatieke gaven te beschikken. Dit houdt in dat Willem van Oranje goede politieke antwoorden kon geven. Willem van Oranje en Karel V konden het goed vinden samen.

In 1555 trad Karel V af en werd zijn zoon, Filips II, Heer der Nederlandsen en een jaar later, in 1556, Koning van Spanje. Filips II wilde, net als zijn vader, één groot rijk scheppen met slechts één godsdienst, het rooms-katholieke. Willem van Oranje werd benoemd tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. Willem van Oranje was een belangrijke raadsheer van Filips II. Karel V en Filips II noemde mensen die protestants waren 'ketters'. Ze lieten de ketters vervolgen, dat houdt in dat zij straffen uitdeelde aan mensen die protestants waren (dus niet rooms-katholiek hadden). Deze straffen konden verschillen van de dood tot aan vieze klusjes doen. Willem van Oranje was het hier niet mee eens. Hij vond dat iedereen zijn eigen geloof mocht aanhangen. Filips II en Willem van Oranje konden niet goed met elkaar opschieten.

Filips II besloot in 1559 te vertrekken naar Spanje. Hij stelde Margaretha van Parma als landvoogdes voor de Nederlanden. Dit betekend dat zij de baas werd over de Nederlanden, maar Filips II nog wel de baas over haar was. De vervolgingen op de ketters werden nog hard doorgezet. Op 5 april 1566 brengen 200 edellieden een smeekschrift naar Margaretha toe, met de vraag om deze strenge vervolgingen te laten stoppen. Hier worden de edellieden 'geuzen' genoemd. Dit is een ander woord voor bedelaars/schooiers/armoedzaaiers. Op 8 april 1566 geeft Margaretha toestemming voor de wijzigingen, waardoor de vervolgingen bijna in het hele land stoppen. Margaretha is bang voor gewapend verzet en geeft daarom de toezegging.

In augustus 1566 kwamen er veel mensen in opstand tegen de armoede. Terwijl er mooie beelden worden gekocht voor de kerk, leven er veel mensen zonder eten, omdat zij geen geld hebben. De beeldenstorm breekt in Vlaanderen uit. De mensen slaan alles kapot in de kerk en dit verspreidt zich over het hele land. Geuzen, zoals de mensen werden genoemd, is nu een naam om trots op te zijn. Het is een naam die staat voor verzet. Willem van Oranje vlucht naar Duitsland en Alva wordt door Filips II aangesteld als nieuwe landvoogd. Margaretha doet het niet goed, dus wordt zij afgezet. Alva en Filips II voeren samen een oorlog tegen Willem van Oranje, die een groot leger achter zich heeft staan. Willem van Oranje wint voor een groot deel de strijd, maar wordt in 1580 vogelvrij verklaard door Filips II. Dit houdt in dat Willem van Oranje vermoord mag worden, zonder dat daar een straf op staat. Op 10 juli 1584 wordt Willem van Oranje doodgeschoten door Balthasar Gerards in Delft.

In het kort nog even het eerste couplet uit het volkslied en de geschiedenis ervan:

Wilhelmus van Nassouwe

ben ik, van Duitsen bloed

1. Je zou denken dat dit er staat omdat Willem van Nassau was geboren in Duitsland. Maar dat is niet zo. In die tijd bestond Duitsland nog helemaal niet. In die tijd werd het woord "Duits' , ook wel "Diets", juist gebruikt als aanduiding voor wat we nu Nederlands noemen. Uitleg hierover kun je ook vinden op de website Onze Taal.

den vaderland getrouwe

blijf ik tot in den dood.

2. Hij is trouw gebleven aan Nederland en heeft er alles voor gedaan om Nederland te bevrijden van Filips II en Alva. Uiteindelijk is hij in Delft vermoord.

Een Prinse van Oranje

ben ik, vrij, onverveerd,

3. Door de erfenis van zijn neef is Willem van Nassau Prins van Oranje geworden. Willem is zonder vrees ten aanval getrokken tegen Filips II en Alva.

den Koning van Hispanje

heb ik altijd geëerd.

  4. De koning van Hispanje, Karel V, heeft Willem van Oranje altijd geëerd. Ten eerste kon hij goed opschieten met Karel V en daarna was Willem van Oranje ook een belangrijk persoon voor

Filips II. Dit veranderde later wel, omdat hij het niet eens was met de vervolgingen.

Bijzonderheden

Wat bijzonder is, is dat er staat: "ben ik van Duitsen bloed".

Dit is oud Nederlands. Hier betekent "van Duitsen bloed" niet "uit Duitsland". Duitsland bestond toen nog lang niet, en het woord Duits sloeg toen ook niet op inwoners van wat we nu Duitsland noemen. In de tijd dat het Wilhelmus geschreven werd, was het woord "Duits", of ook wel "Diets" de naam van de Nederlandse taal en werd er ook het Nederlandse volk mee aangeduid: het woord Nederlands werd nog helemaal niet gebruikt.

Ook bijzonder is de regel: "den Koning van Hispanje, heb ik altijd geëerd" - we leren dat de Prins van Oranje juist vocht tegen de Spaanse Koning! Maar voordat hij dat deed, werkte hij voor Koning Filips! Pas toen die anderen dwong tot zijn geloof begon de prins van Oranje te vechten voor de vrijheid van Nederland (toen nog "de Lage Landen" genoemd). Hij wilde namelijk eerst de Spaanse koning wel dienen - dat had zijn vader voor hem ook altijd gedaan. Maar hij zag hoe slecht die de Nederlanders behandelde, en vond dat er iets moest gebeuren. Zonder hem was Nederland een Spaanse provincie gebleven. Zo komt hij ook aan zijn bijnaam "Vader des Vaderlands".

Tekst

Als je alle eerste letters achter elkaar leest krijg Willem van Nazzov oftewel Willem van Oranje.

1. Wilhelmus van Nassouwe
ben ik, van Duitsen bloed,
den Vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood.
Een prinse van Oranje
ben ik, vrij onverveerd,
den Koning van Hispanje
heb ik altijd geëerd.

2. In Godes vrees te leven
heb ik altijd betracht,
daarom ben ik verdreven,
om land, om luid gebracht.
Maar God zal mij regeren
als een goed instrument,
dat ik zal wederkeren
in mijnen regiment.

3. Lijdt u, mijn onderzaten
die oprecht zijt van aard,
God zal u niet verlaten,
al zijt gij nu bezwaard.
Die vroom begeert te leven,
bidt God nacht ende dag,
dat Hij mij kracht zal geven,
dat ik u helpen mag.

4. Lijf en goed al te samen
heb ik u niet verschoond,
mijn broeders hoog van namen
hebben 't u ook vertoond:
Graaf Adolf is gebleven
in Friesland in den slag,
zijn ziel in 't eeuwig leven
verwacht den jongsten dag.

5. Edel en hooggeboren,
van keizerlijken stam,
een vorst des rijks verkoren,
als een vroom christenman,
voor Godes woord geprezen,
heb ik, vrij onversaagd,
als een held zonder vrezen
mijn edel bloed gewaagd.

6. Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God mijn Heer,
op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
Uw dienaar t'aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.

7. Van al die mij bezwaren
en mijn vervolgers zijn,
mijn God, wil doch bewaren
den trouwen dienaar dijn,
dat zij mij niet verrassen
in hunnen bozen moed,
hun handen niet en wassen
in mijn onschuldig bloed.

8. Als David moeste vluchten
voor Saül den tiran,
zo heb ik moeten zuchten
als menig edelman.
Maar God heeft hem verheven,
verlost uit alder nood,
een koninkrijk gegeven
in Israël zeer groot.

9. Na 't zuur zal ik ontvangen
van God mijn Heer dat zoet,
daarna zo doet verlangen
mijn vorstelijk gemoed:
dat is, dat ik mag sterven
met eren in dat veld,
een eeuwig rijk verwerven
als een getrouwen held.

10. Niet doet mij meer erbarmen
in mijnen wederspoed
dan dat men ziet verarmen
des Konings landen goed.
Dat u de Spanjaards krenken,
o edel Neerland zoet,
als ik daaraan gedenke,
mijn edel hart dat bloedt.

11. Als een prins opgezeten
met mijner heires-kracht,
van den tiran vermeten
heb ik den slag verwacht,
die bij Maastricht begraven,
bevreesde mijn geweld;
mijn ruiters zag men draven
zeer moedig door dat veld.

12. Zo het den wil des Heren
op dien tijd had geweest,
had ik geern willen keren
van u dit zwaar tempeest.
Maar de Heer van hierboven,
die alle ding regeert,
die men altijd moet loven
en heeft het niet begeerd.

13. Zeer christlijk was gedreven
mijn prinselijk gemoed,
standvastig is gebleven
mijn hart in tegenspoed.
Den Heer heb ik gebeden
uit mijnes harten grond,
dat Hij mijn zaak wil redden,
mijn onschuld maken kond.

14. Oorlof, mijn arme schapen
die zijt in groten nood,
uw herder zal niet slapen,
al zijt gij nu verstrooid.
Tot God wilt u begeven,
zijn heilzaam woord neemt aan,
als vrome christen leven,-
't zal hier haast zijn gedaan.

15. Voor God wil ik belijden
en zijner groten macht,
dat ik tot genen tijden
den Koning heb veracht,
dan dat ik God den Heere,
der hoogsten Majesteit,
heb moeten obediëren
in der gerechtigheid.

Video

Hieronder kan je het Wilhelmus luisteren.

Het Nederlands volkslied 

Literatuur

• Bruin, R. de. & Bosua, M. (2013). Geschiedenis geven. Assen: Van Gorcum.
•  Genealogie. (z.d.). West-Europese adel. Geraadpleegd op 4 november 2017, van https://www.genealogieonline.nl/west-europese-adel/I2518.php
•  Historiek. (2011). Compromis der edelen. https://historiek.net/compromis-der-edelen/1087/
•  Historisch museum Den Briel. (z.d.). Willem van Oranje. Geraadpleegd op 4 november 2017, van http://historischmuseumdenbriel.nl/museum/collectie/uitgelicht/willem-van-oranje.php?gclid=EAIaIQobChMIguGW6PKi1wIVw50bCh1CogVvEAAYAiAAEgLmdPD_BwE
•  Rijks Museum. (z.d.). Willem van Oranje. Geraadpleegd op 4 november 2017, van https://www.rijksmuseum.nl/nl/rijksstudio/historische-personen/willem-van-oranje
•  Visser, Y. (2017). Het Wilhelmus, de geschiedenis van ons volkslied. Geraadpleegd op 4 november 2017, van https://historiek.net/wilhelmus-geschiedenis-volkslied-nederland/67968/
•  Wikipedia. (2017). Willem van Oranje. Geraadpleegd op 4 november 2017, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_van_Oranje
• Onze Taal. Ben ik van Duitsen / Dietsen bloed. Geraadpleegd op 4 december 2017, van https://onzetaal.nl/taaladvies/ben-ik-van-dietsen-bloed/