Waterschapsverkiezingen

Het stembiljet van de waterschapsverkiezingen 2015 is Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

De waterschapsverkiezingen zijn verkiezingen voor het bestuur van de waterschappen in Nederland. De waterschapsverkiezingen worden om de vier jaar gehouden. Ze vinden sinds 2015 op dezelfde dag als de Provinciale Statenverkiezingen plaats. Bij de waterschapsverkiezingen kunnen inwoners van een waterschap stemmen voor het algemeen bestuur van hun waterschap. Het algemeen bestuur is een soort van gemeenteraad waarin verschillende leden zitten. Zij maken besluiten over het waterbeleid in hun waterschap.

Enkel in het Europese deel van Nederland zijn er waterschapsverkiezingen. In de Caribische delen vinden er geen waterschapsverkiezingen plaats. Dit komt doordat daar geen waterschappen zijn.

Geschiedenis

Personenstelsel (1995-2004)

Het eerste waterschap in Nederland werd opgericht in de 13e eeuw, waarna er steeds meer waterschappen werden opgericht. De waterschappen waren vroeger erg ondemocratisch; de inwoners hadden geen invloed op het bestuur. Pas in 1992 kwam hier een verandering in door de Waterschapswet. Deze wet bepaalde dat vanaf 1995 voor het eerst verkiezingen werden gehouden. Bij de verkiezingen mochten de inwoners van een waterschap het grootste gedeelte van het algemeen bestuur kiezen. Slechts een klein deel werd door de boeren, natuurorganisaties en bedrijven gekozen.

Tussen 1995 en 2004 vonden waterschapsverkiezingen per waterschap op een ander moment plaats. Ook deden er geen politieke partijen mee. Inwoners konden enkel op onafhankelijke kandidaten stemmen. Hierdoor was de opkomst voor de waterschappen altijd erg laag. Er waren daardoor plannen om de waterschappen zelfs op te heffen en samen te voegen met de provincies. Dit gebeurde nooit, maar in 2003 werd besloten om de verkiezingen vanaf 2008 overal in Nederland op hetzelfde moment plaats te laten vinden.

Partijenstelsel (2008-heden)

In 2008 mochten daarnaast ook voor het eerst politieke partijen meedoen. De grote politieke partijen van dat moment (VVD, CDA, PvdA, ChristenUnie en SGP) presenteerden hierdoor voor het eerst kandidaten. Ook werden er twee landelijke waterpartijen opgericht; Water Natuurlijk en de Algemene Waterschapspartij (AWP). Daarnaast werden er door de jaren enkele kleinere lokale partijen opgericht. Deze doen vaak alleen mee in één waterschap.

In 2012 werd besloten om de waterschapspartijen uit te stellen tot 2015. Sindsdien vinden de waterschapsverkiezingen plaats in hetzelfde jaar als de Provinciale Statenverkiezingen. Op deze manier kwam er meer opkomst bij de verkiezingen. In 2022 waren er plannen om de vaste zetels voor boeren, natuurorganisaties en bedrijven te verwijderen. Hier was geen meerderheid in de Tweede Kamer. Wel verdwenen de vaste zetels voor bedrijven en werd het aantal vaste zetels voor boeren en natuurorganisaties verkleind. Sinds 2023 hebben bedrijven hierdoor geen vaste zetels meer.

Stemrecht

Stemmen

Om te stemmen bij de waterschapsverkiezingen gelden de volgende regels:

• Een persoon moet minimaal 18 jaar oud zijn.
• Een persoon kan alleen in zijn/haar eigen waterschap stemmen (dus waar hij/zij officieel woont).
• Een persoon moet minimaal 44 dagen vóór de verkiezingen in dat waterschap in geschreven staan.
• Een persoon mag niet uitgesloten zijn van het stemrecht. Dit gebeurt alleen in extreme gevallen en met toestemming van een rechter.

In tegenstelling tot andere verkiezingen in Nederland kunnen ook mensen met een buitenlandse nationaliteit stemmen. Zij moeten dan wel aan bovenstaande voorwaarden voldoen. Ook moeten zij een residentieverklaring hebben dat zij in het waterschap wonen. Dit is een speciaal papiertje dat laat zien dat je er echt woont.

Kandidaat stellen

Om je kandidaat te stellen voor de waterschapsverkiezingen geldt slechts één regel: Een persoon moet minimaal 18 jaar oud zijn tijdens de zitperiode. Je kan je dus als 17-jarige verkiesbaar stellen als je maar op de dag waarop je beëdigd wordt 18 bent.

Een persoon mag zich in principe in ieder waterschap verkiesbaar stellen; ook al woont hij/zij daar niet. Als de persoon verkozen wordt, moet de persoon wel in dat waterschap gaan wonen. Hierdoor stellen de meeste mensen zich enkel verkiesbaar voor het waterschap waarin zij wonen.

Als kandidaat kun je op verschillende manieren gekozen worden:

• Je kan solliciteren voor een vaste zetel bij de Land- en Tuinorganisatie (LTO) of de VBNE.
• Je kan je kandidaat stellen voor een politieke partij.
• Je kan ook een eigen partij beginnen of als onafhankelijk lid op de lijst komen.

Geborgde zetels

Tijdens de waterschapsverkiezingen zijn er ook zogeheten vaste of geborgde zetels. Deze zetels worden sinds 2023 gekozen door de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) en de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE). De LTO komt op voor de belangen voor boeren en mag twee zetels per waterschap kiezen. De VBNE is een samenwerkingsverband tussen Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en andere organisaties. Deze organisatie komt op voor de natuur en mag ook twee zetels kiezen. Hierdoor zijn per waterschap vier geborgde zetels; twee voor de boeren en twee voor de natuurorganisaties.

Deze geborgde zetels hebben een speciale reden; de natuur en boeren hebben "speciale belangen". Dit betekent dat ze er veel baat bij hebben dat het waterschap goed geregeld wordt. Boeren hebben water nodig voor de bewatering van gewassen en weilanden, maar willen ook dat het waterpeil niet te hoog staan. Voor de natuur is water ook erg belangrijk, aangezien droogte en overstromingen slecht kunnen zijn voor de natuur.

Tot 2023 waren er ook geborgde zetels voor bedrijven. Deze werden gekozen door de Kamer van Koophandel (KvK).

Overzicht

• Waterschapsverkiezingen 2008
• Waterschapsverkiezingen 2015
• Waterschapsverkiezingen 2019
• Waterschapsverkiezingen 2023

Bronnen

• Regels voor Niet-Nederlandse inwoners bij waterschapsverkiezingen via www.kiesraad.nl
• Stemmen bij de waterschapsverkiezingen via www.rijksoverheid.nl
• Uitleg over geborgde zetels via www.unievanwaterschappen.nl